Pir (din): Redaktələr arasındakı fərq
y Teq: 2017 viki-mətn redaktoru |
k HotCat vasitəsilə Kateqoriya:Azərbaycan ziyarətgahları əlavə olundu |
||
| (2 istifadəçi tərəfindən edilmiş 10 dəyişiklik göstərilmir) | |||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
{{Azərbaycan mədəniyyəti üfüqi}} |
|||
'''Pir''' və ya '''ocaq''' |
|||
'''Pir''' və ya '''ocaq''' — [[Azərbaycan|Azərbaycanda]] dini etiqad və inamla bağlı ibadət və sitayiş yeri. |
|||
== Etimologiya == |
|||
"Pir" sözü [[Azərbaycan dili|Azərbaycan dilinə]] [[Fars dili|farscadan]] ({{Lang|fa|پیر}}) keçmişdir, "qoca adam" deməkdir.<ref>{{Cite web |title=PİR |url=https://obastan.com/pir/700559/?l=az |access-date=2022-12-27 |archive-date=2022-12-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221227173241/https://obastan.com/pir/700559/?l=az |url-status=live }}</ref> "Ocaq" sözü [[Qədim türk dili|qədim türk dilindən]] təkamül etmiş, "od" sözü və "+caq" şəkilçisindən əmələ gəlmişdir.<ref>{{Cite web |title=ocak |url=https://www.nisanyansozluk.com/kelime/ocak |access-date=2022-12-27 |archive-date=2022-12-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221227173240/https://www.nisanyansozluk.com/kelime/ocak |url-status=live }}</ref> |
|||
== Tarixi == |
|||
Pirlər [[Azərbaycanda paqanizm]] dövründən məlumdur. İnsanlar möcüzə gücünə malik olduğu inanılan ağac ([[dağdağan]], [[qarağac]] və s.), dağ, böyük daş, müqəddəs din xadimlərinin, təriqət başçılarının qəbir və türbələrini pir hesab etmişdilər. Qəbilə, icma və ailə ilə bağlı olan bu məfhum əslində qədim etiqadların, yəni [[Əcdadlara sitayiş|əcdadlara sitayişin]] qalığı kimi təzahür etmişdir. Pirlər [[sonsuzluq]], [[Əlillik|şikəstlik]], ruhi və cismani xəstəliklər kimi naçar dərdlərə imdad diləyənlərin və qəlbində niyyət tutanların nəzir-niyaz, ibadət və "müalicə" yeri olmuşdur. Pirlərə [[nəzir]] verilirdi. Din xadimlərinin insanları aldadaraq pirləri qazanc mənbəyinə çevirməsi [[Azərbaycan|Azərbaycanın]] qabaqcıl ziyalılarının kəskin tənqidinə səbəb olmuşdur. 1920-ci ildə [[Aprel işğalı|Bakı əməliyyatı]] ilə [[Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası|Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin]] qurulmasından sonra dövlət tərəfindən pirlərə qarşı kampaniya başladılmışdı.<ref name="ASE">{{ASE|7|534|Pir}}</ref> |
|||
== Populyar mədəniyyətdə == |
|||
[[Nəriman Nərimanov]] və [[Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev]] "''Pir''" əsərlərində pirlərin mürtəce mahiyyətə malik olduğunu irəli sürərək tənqid etmişdilər.<ref name="ASE" /> |
|||
== İstinadlar == |
|||
{{İstinad siyahısı}} |
|||
[[Kateqoriya:Azərbaycanda paqanizm]] |
|||
[[Kateqoriya:Azərbaycan ziyarətgahları]] |
|||
Səhifəsinin 08:34, 30 sentyabr 2023 tarixinə olan son versiyası
| Azərbaycan mədəniyyəti |
|---|
 |
| Dil • Yazı sistemi • Folklor • Dastanlar • Ədəbiyyat • Fəlsəfə • Mifologiya • Memarlıq • Ev • Bağ • Təsviri incəsənət • Miniatür • Kalliqrafiya • Keramika • Xalçaçılıq • Heykəltəraşlıq • Milli geyim • Kosmetika • Musiqi • Muğam • Aşıq sənəti • Rəqs • Balet • Teatr • Yumor • Kino • Animasiya • Mətbuat • Radio • Televiziya • Təhsil • İdman • Döyüş sənətləri • Oyunlar • Dövlət bayramları • Festivallar • Tarixi təqvimlər • Mərasimlər • Milli Yeni il • Evlilik • Atəşfəşanlıq • Kulinariya • Çay mədəniyyəti • Şərabçılıq • Köçərilik • Ziyarətgahlar • Xalq təbabəti • Mentalitet • Milli kimlik • Tayfa quruluşu • Aristokratiya |
Pir və ya ocaq — Azərbaycanda dini etiqad və inamla bağlı ibadət və sitayiş yeri.
Etimologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
"Pir" sözü Azərbaycan dilinə farscadan (پیر) keçmişdir, "qoca adam" deməkdir.[1] "Ocaq" sözü qədim türk dilindən təkamül etmiş, "od" sözü və "+caq" şəkilçisindən əmələ gəlmişdir.[2]
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Pirlər Azərbaycanda paqanizm dövründən məlumdur. İnsanlar möcüzə gücünə malik olduğu inanılan ağac (dağdağan, qarağac və s.), dağ, böyük daş, müqəddəs din xadimlərinin, təriqət başçılarının qəbir və türbələrini pir hesab etmişdilər. Qəbilə, icma və ailə ilə bağlı olan bu məfhum əslində qədim etiqadların, yəni əcdadlara sitayişin qalığı kimi təzahür etmişdir. Pirlər sonsuzluq, şikəstlik, ruhi və cismani xəstəliklər kimi naçar dərdlərə imdad diləyənlərin və qəlbində niyyət tutanların nəzir-niyaz, ibadət və "müalicə" yeri olmuşdur. Pirlərə nəzir verilirdi. Din xadimlərinin insanları aldadaraq pirləri qazanc mənbəyinə çevirməsi Azərbaycanın qabaqcıl ziyalılarının kəskin tənqidinə səbəb olmuşdur. 1920-ci ildə Bakı əməliyyatı ilə Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin qurulmasından sonra dövlət tərəfindən pirlərə qarşı kampaniya başladılmışdı.[3]
Populyar mədəniyyətdə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Nəriman Nərimanov və Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev "Pir" əsərlərində pirlərin mürtəce mahiyyətə malik olduğunu irəli sürərək tənqid etmişdilər.[3]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "PİR". 2022-12-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-27.
- ↑ "ocak". 2022-12-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-27.
- ↑ 1 2 Пир // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. VII ҹилд: Мисир—Прадо. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1983. С. 534.