Əzraqilər

Əzraqilər — VII əsrin sonlarında yaranmış İslamın xaricilər hərəkatının ifrat qolunun davamçıları. Təriqətin banisi Əbu Rəşid Nafi ibn əl-Əzraqdır^[1][2].

Hənifənin oğulları Xaricilərin ən güclüsü və sayca çox olan qolu olmuşdur. Abdullah ibn Zübeyr və Əməvilərdən ilk zərbəni onlar almışdılar. Abdullah ibn Zübeyrin və Əməvilərin sərkərdələri Nafinin başçılıq etdiyi xariclərlə on doqquz il vuruşdular. Nafi döyüş meydanında öldürülmüşdür. Ondan sonra hərəkata oğlu Ubeydullah başçılıq edir. Daha sonra rəhbərlik Qətər b. El-Fucaeyə keçir. Qətərin dövründə Əməvilər adından Xariclərə qarşı vuruşan şəxs Əməvilərin Əl-Muhalləb ibn Əbi Sufra adlı dahi sərkərdəsi idi. Mühəlləb bu hərəkətindən əvvəl Xariciləri bir-birinə qarşı qoyur və sonra onlarla müharibəyə başlayırdı. Bu səbəbdən də Qətər dövründə xəricilər tədricən zəifləyirlər. Çünki onlar öz aralarında razılığa gələ bilmirdilər və döyüş meydanlarında ixtilafları üzündən pis nəticələrə məruz qalırdılar. Digər tərəfdən bütün müsəlmanlar onlara qarşı çıxırdılar. Sonra digər qruplara qarşı çox amansız və sərt davranmırdılar.

Xaricilər Mühalləbin və ondan sonra gələn sərkərdələrin dövründə daim məğlub olurdular və sonda onların effektivliyi tamamilə itirilir.

Əzraqilərin dediyinə görə, Əli bin Əbu Talibi öldürən Əbdürrəhman ibn Mülcəm yaxşı bir iş görüb. O, inancının gərəyini yerinə yetirib.

Əzraqilər digər xarici məzhəblərindən fərqləndirən əsas prinsiplər bunlardır:

a) Onlara qarşı çıxanların təkcə kafir deyil, həm də müşrik olduqlarına, cəhənnəmdə əbədi qalacaqlarına və qanlarının halal olduğuna inanırdılar.

b) Onlara qarşı çıxanların vətəni onlar üçün "Darul hərb"dir. Orada halal olan hər şey Darul-Hərbdə halaldır. Məsələn: Onlara görə kişiləri öldürmək, qadınları əsir götürmək, müxaliflərini qul etmək, müharibədən qalanları öldürmək halaldır.

c) Əzraqilər fikirlərindən biri belədir. Onlara qarşı çıxanların övladlarının əbədi olaraq cəhənnəmdə qalacağını deyirlər. Yəni onların fikrincə, müxaliflərinin kafir olmasına səbəb olan günahlar onların övladlarına da sirayət edir və onları cəhənnəmə yazır.

d) Onların digər fiqhi baxışları belədir: Zinakarın "daşqalaq" cəzasını qəbul etmirlər. Quranda zina edən kişini və ya qadını çubuqla döyməkdən başqa cəza olmadığını, buna görə də Quranda daşqalaq edilərək öldürülmə cəzasının qeyd edilmədiyini və bu cəzanın hədislə sübuta yetirilmədiyini iddia edirlər.

d) Bunlara əsasən, böhtan cəzası yalnız iffətli qadınlara böhtan atanlara şamil edilir. Bu cəza namuslu kişilərə böhtan atanlara şamil edilmir. Çünki "Əzraqilər" bu ayəni mənbə kimi götürür: "İffətli qadınları zina etməkdə ittiham edib sonra öz iddialarını təsdiqləmək üçün dörd şahid gətirə bilməyənlərə səksən şallaq vurun. Onların şəhadətini əbədi olaraq qəbul etmə. "Onların özləri günahkardırlar".

"Bu ayədə namuslu kişiləri zina etməkdə ittiham edənlərin cəzası qeyd olunmur" deyirdilər.

e) Əzraqilər inanırdılar ki, peyğəmbərlər kiçik və böyük günahlar edə bilərlər.

Göründüyü kimi, Əzraqilər ilə bağlı bu son baxış onların digər baxışları ilə ziddiyyət təşkil edir. Çünki onlar bir tərəfdən böyük günah edən hər kəsin kafir olduğunu iddia edir, digər tərəfdən də peyğəmbərlərin də böyük günahlar edə biləcəyini qəbul edirlər. Bunlara əsasən, peyğəmbər bəzən küfr edib sonra tövbə edə bilər. "Əzraqilər" bu fikri aşağıdakı ayədən götürdüyünü iddia edir: "Ey Məhəmməd, biz sənə açıq-aşkar bir fəth bəxş etdik." "Allah bu fəthi sizə keçmiş və gələcək günahlarınızı bağışlamaq, sizə olan nemətini tamamlamaq, sizi düz yola yönəltmək və əzəmətli bir zəfərlə qalib etmək üçün bəxş etdi".

• Nafi ibn əl-Əzraq əl-Hənəfi əl-Hənzəli (684–685)
• Ubeydullah ibn əl-Mahuz (685–686)
• Zübeyr ibn əl-Mahuz (686–687/688)
• Qətər ibn əl-Fuca (687/688–698/699)
• Əbd-Rəbbih əl-Kəbir (697–698)

• Wellhausen, Julius. Die religiös-politischen Oppositionsparteien im alten Islam (alman). Berlin: Weidmannsche buchhandlung. 1901. OCLC 453206240.