Bulaq iyəsi

Bulaq iyəsi - bulağın qoruyucu ruhu. Digər adı Bolak iyəsi və monqol dilində Bulag (Bula) Ezendir. Hər bulaq üçün fərqli bir iye vardır.

Xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bulaq iyəsine, "Məhəbbət iyəsi" də deyirlər. Çünki o, su aparmağa gələn qız ilə onu izləyən bir gənc arasında yaranan könül əlaqələrinin əsas sahəsidir. Başqa kəndə gəlin gedən qızlar də onun mərhəmətini istəyərək suya gümüş pul atır. Xəstə insanlar dan yeri ağarmadan çeşməyə gedib su aparır və bu su ilə yuyunarlar. Ona, dan suyu deyərlər və min bir dərdə dərman olduğuna inanarlar. Hamilə qalmaq istəyən qadınlar da bu su ilə yuyulur. Uşağı olmuş qadınlar da körpələrini ilk dəfə bulaq suyu ilə yuyarlar. "Ərənler çeşmesi" adı ilə tanınan müqəddəs yerlər də çoxdur və ümumiyyətlə övliyalara aid məzarın yaxınlığında olurlar. Əvvəllər bu bulaqları yanında qurban da kəsilirmiş. Yerdən çıxan kiçik su qaynaqlarının iyelerine Çayqara (Çaykara) və ya Çığanaq (Çağanak) iyəsi deyilər. Bəzi su qaynaqlarının fiziki və / və ya ruhi xəstəliklərə yaxşı gəldiyinə inanırlar ki, əslində bunu təmin edə Bulaq iyəsidir. Türklərdə hər bir bulağın öz adı vardır və bu ad eyni zamanda onun iyəsinin də adıdır: Ağpınar, Qırxpınar, Qarapınar, Çılpaqpınar, Yelpınar, Qızpınar, Qarpınar, Göypınar, Qazpınar, Bozpınar, Başpınar, Gözpınar, Gölpınar ...

Quyu iyəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çeşme iyəsi ilə əlaqəli olaraq qiymətləndirilə biləcək başqa bir varlıqda Quyu İyesidir. Türk və altay xalq inancında quyunun qoruyucu ruhudur. Kuyu (Guyu, Koyo, Kudu, Kuduk, Kudık, Koyı, Guyı) iyəsi də deyilir. Quyu, içindən su çıxardılan təbii və ya süni, dərin çuxur deməkdir. Hər quyu üçün fərqli bir iye vardır. Quyular başqa aləmlərə açılan qapılar kimi qəbul edilir. Sirrli yerlərdir. Su çıxardıldığı üçün də hörmət edilir. Bəzi nağıllarda Qızıl Kuyu'dan bəhs edilir. Nağıllarda quyuların dərinliyi 40 qulac olaraq deyilər.

Etimologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

(Bul / Bol) kökündən törəmişdir. Bulaq, qaynaq deməkdir. Əsas söz kökü bolluq mənasını verir.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]