Su Ata
Su Ata - türk mifologiyasında su tanrısı. Müxtəlif Türk dillərində Suv (Sub, Suğ, Sıv) Ata olaraq tanınmaqdadır. Monqollarda adı Usan (Uhan) Etsegdir. Ümumiyyətlə çayların, göllərinən dərin küncündə yaşayır. Sahilə çıxmağı sevməz və insanların gözünə də görünməzmiş. Su hövzələrinin ən dərin yerlərinə girən insanlara əsəbiləşərək onları dibə çəkər. Buna görə əvvəllər suda boğulub ölən insanlar haqqında "Su Atası aldı" deyilərmiş. Suyu zibilləyən insanlardan və o insanların yaşadığı kəndlərdən nifrət edər. Sakit bir gündə birdən çayın və ya gölün dalğalanması, su anbarlarını, bəndlərin və ya su dəyirmanının yıxılması əsəbiləşdiyinin işarələridir. Onu məmnun etmək üçün bütün bir çörəyi bişirib suya buraxarlar. Bəzi bölgələrdə günümüzə qədər qorunan bir ənənə vardır. Yeni evlənən qızları gəlin gəldiyi kəndin suyunda yaşayan Su Atasına tanıtmaq məqsədi ilə suya atarlar. Gəlinlərin suya atılma adətinin əsl səbəbinin unudularaq davam edildiyi kəndlərdə vardır. Usan Xan ilə ekvivalent olduğu irəli sürülər. Tatar mifologiyasında Su Atası, Su iyəsi və Su Anası bəzən tək bir varlığa verilən müxtəlif adlar olduğu müşahidə edilir. Lakin aralarındakı ən əhəmiyyətli fərq, Su iyəsinin yalnız müəyyən bir su qaynağına bağlı olmasıdır. Su anası və Su atası isə bütün su qaynaqlarının sahibidir və istədiyinin yanına gedə bilər. Su iyelerini bu qaynaqları qorumaq üzrə Su Ana və Su Ata göndərir.
Vudaş/Vudaj/Vuyday[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vudaş (Çuvaşca: Вутăш, Vutăş) - çuvaş mifologiyasında su ruhu. Slavyan mifologiyasındakı Vodyano (Su Ata) və Mordvin mifologiyasındakı Vodyava (Su Ana) adlı varlıqlarla birbaşa əlaqəlidir (hər ikisini birdən əhatə edər). Vudaş, əfsanələrə görə boğularaq ölmüşdür və su cinine çevrilmişdir. Yarım insan görünüşündədir. Bəzən iki ayaqları üzərində insanlar kimi getdiyi deyilər. Böyük çaylarda və göllərdə olur. Vudaşın eynilə insanlarla eyni həyat tərzinə sahib olduğuna inanılırdı. Onların aralarında yaşlı kişilər və körpələr vardır, ailələri vardır.
Günorta insanlar, o sırada Vudaş yuyunduğu üçün yüzmezler. Günəşli günlərdə, bir gözəl tünd saçlı qız qılığında sahilə gəlir və uzun saçlarını qızıl bir daraq ilə darayar. Bəzən sahildə yuxuya gedər. Onu narahat etməmək üçün su sahilində gedərkən yaxşı davranışlar sərgiləmək lazımdır. Bəzən bu ruhlar Su Ana (Çuvaşca: "Şıv Amăşĕ"), Su Ata (Çuvaşca: "Şıv Aşşĕ"), Su İlahı (Çuvaşca: "Şıv Turo") və Su Şeytanı ("Şıv Şuytan") ilə eyniləşdirilmişdir.
Tatar mifologiyasında Vudaş Anası bu ruhu qarşılayar. Bəzi görüşlərə görə Fin-Ugor mənşəlidir. Ural və bəzi -Slavyan dillərində Vodyano olaraq iştirak edər.
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.)
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
