Cümə məscidi (Tbilisi)

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Cümə məscidi.

Tbilisi Cümə məscidi (gürc. თბილისის ჯუმა მეჩეთი) və ya sadəcə Cümə məscidi (gürc. ჯუმა მეჩეთი); daha əvvəl Sünni məscidi[1] (gürc. სუნიტური მეჩეთი; rus. Суннитская мечеть) — Gürcüstanın paytaxtı Tbilisi şəhərinin tarixi Abanotubani rayonunda, Narınqalanın yaxınlığında, Botanika küçəsində fəaliyyət göstərən məscid.

Tbilisi Cümə məscidi
gürc. თბილისის ჯუმა მეჩეთი
Xəritə
41°41′13″ şm. e. 44°48′36″ ş. u.HGYO
Ölkə
Yerləşir Tbilisi
Tikilmə tarixi 1723
Üslubu neoqotika
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

İndiki Cümə məscidi öz simasını dəfələrlə dəyişmişdir. XIX əsrin sonlarında isə məscid hazırki formasmın almışdır.[2]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Paul von Frankenin "Tiflisin görünüşü" (1859-cu il) tablosundan Sünni məscidi

Tbilisidəki ikinci məscid Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1723–1727) dövründə Osmanlı ordusunun şəhəri zəbt edilməsindən sonra tikilmişdir (təxminən 1723–1735-ci illərdə). Nadir xan Əfşarın Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1730–1736) dövründə Qafqaz yürüşü nəticəsində 1735-ci ildə Tbilisini geri almışdır. 1740-ci illərdə Nadir şah məscidin dağıdılmasını əmr etmişdir.[3]

Şəhər Rusiya imperiyasının tərkibinə daxil olduqdan sonra burada öz məscidinə ehtiyacı olan tatar sünni icması meydana çıxır. 1846–1851-ci illərdə italyan memar Covanni Skudiyerinin layihəsi ilə bərpa və ya yenidən inşa edilib. XIX əsrin sonunda, 1895-ci ildə Bakı milyonçusu və xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyev Şərq hissəsini xeyli genişləndirilərək ikinci mərtəbə tikdirmiş və təmir etdirmişdir.[2][3] Məscidin yeni binasının tikilməsinə Zaqafqaziya müftisi Hüseyn əfəndi Qayıbovun böyük xidmətləri olmuşdur. Orenburqda çıxan "Şura" jurnalı bu barədə yazır:[4]

" Köhnə əyamdan (əskidən) Tiflisdə bir kiçik məscid var idi ki yüz nəfəri güc ilə sığdırırdı. Buna görə camaatımız bayram namazlarını Botaniçeski bağda qılırlardı ki, bu da qış vaxtında və yağmur vaxtlarında zəhmət olurdu. Məscidin müəyyən bir mədaxili olmadığından müfti əfəndi Qafqaz əhalisindən və Orenburq müftiliyi dairəsindən sədəqə pulları cəm edib məscid binasına iqdam etdilər və neçə illərdən və artıq zəhmətlərdən sonra əski məscidi bozub yerində vüsətli yüksək bir məscid came tikdirdilər ki, min beş yüz qədər camaat sığdırıb namazlarımız və sair ehtiyaclarımız əda olmaqdadırlar. "
Cümə məscidin girişində 5 dildə yazı

Bu məscid Sovetlər dövründə də fəaliyyətdə olmuşdur. Buraya ibadət etməyə əsasən azərbaycanlılar və Kazan tatarları gəlmişlər. Məscidin iki mehrabı var. 150 ilə yaxındır ki, hər iki məzhəbin ardıcılları (şiələr və sünnilər) məsciddə dostluq və qardaşlıq şəraitində vəhdəti hifz edərək birgə ibadət edirlər.[5]

Qalereya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • E. Veydenbaumun "Qafqaz bələdçisi" (Tbilisi, 1888) kitabından[6]
    E. Veydenbaumun "Qafqaz bələdçisi" (Tbilisi, 1888) kitabından[6]
  • Qədim Tiflis qalası (Harper's New Monthly Magazine, № 481, iyun 1890-cı il)
    Qədim Tiflis qalası (Harper's New Monthly Magazine, № 481, iyun 1890-cı il)
  • "Tiflisin görünüşü" Q. Sanrefü və Ş. Fusterin "Parisdən Tiflisə (yol təəssüratları)" kitabından[7]
    "Tiflisin görünüşü" Q. Sanrefü və Ş. Fusterin "Parisdən Tiflisə (yol təəssüratları)" kitabından[7]
  • "Qədim qala və Botanika bağı" Qotfrid Merzbaxerin "Qafqazın yüksək bölgələrindən: gəzintilər, təcrübələr, müşahidələr" (Leypsiq, 1901) kitabından[8]
    "Qədim qala və Botanika bağı" Qotfrid Merzbaxerin "Qafqazın yüksək bölgələrindən: gəzintilər, təcrübələr, müşahidələr" (Leypsiq, 1901) kitabından[8]
  • "Tiflis və qalası" panoramından məscid
    "Tiflis və qalası" panoramından məscid
  • Sınıq Narınqalanın ətrafı ("Svet" stenoqrafik nəşriyyatı, 1910-cu il)
    Sınıq Narınqalanın ətrafı ("Svet" stenoqrafik nəşriyyatı, 1910-cu il)

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Тифлис и его окрестности (rus). Тифлис: Типография канцелярии главнонач. гражд. частью на Кавказе. 1890. 41.
  2. ↑ 1 2 Məmmədoğlu, Mirzə. "Qədim Tiflisin qədim məscidləri". "Ziya" İnformasiya Mərkəzi. 2016-06-07. 2020-11-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-24.
  3. ↑ 1 2 Нурулла, Мухсин. ""Казан-татара": история забытой татарской мечети в Тбилиси". islam-today.ru. 2020-02-04. İstifadə tarixi: 2024-06-28.
  4. ↑ İbrahim Qayıbzadə. "Zaqafqaz müftisi Hüseyn əfəndi Qayıbovun tərcümeyi-əhvalı". "Şura" jurnalı (tatar) (№ 8). 17 aprel 1908: 234–236.
  5. ↑ İgidov, Ramin. "Tbilisi Cümə məscidi". "Ziya" İnformasiya Mərkəzi. 2017-02-07. 2021-10-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-24.
  6. ↑ Вейденбаум, Е. Путеводитель по Кавказу (PDF) (rus). Тифлис: Типография Канцелярии Главноначальствующего гражданской частью на Кавказе. 1888. 144–145. 2016-03-10 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-06-28.
  7. ↑ Sansrefus, Gaston; Fuster, Charles. De Paris à Tiflis, impressions de route (fransız). Paris: Fernique & Fils. 1897. 421.
  8. ↑ Merzbacher, Gottfried. Aus den hochregionen des Kaukasus : wanderungen, erlebnisse, beobachtungen (alman). I. Leipzig: Duncker & Humblot. 1901. 946.
 Məbəd ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
 Gürcüstan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.