Kreditor

Kreditor (ing. creditor, lat. creditor — inanclı, lat. credo — inanıram sözündən) — təşkilata, müəssisəyə və ya şəxsə borc verən tərəfdir. Kreditorlar, şirkətlərə və ya fərdlərə müəyyən şərtlərlə maliyyə vəsaiti və ya mal təklif edərək borc götürənlərin öhdəlik götürmələrini tələb edir.^[1] Bu, adətən faiz və ya müəyyən ödənişlər əsasında qaytarılmalı olan borc şəklində olur.

1. Ticarət kreditorları — malları və ya xidmətləri borc əsasında təmin edənlərdir. Məsələn, bir tədarükçü, məhsulu əvvəlcə verib, ödənişi isə daha sonra qəbul edir.^[2]
2. Maliyyə kreditorları — şirkətə və ya fərdlərə birbaşa pul borcu verənlərdir, məsələn, banklar, kredit birlikləri və ya digər maliyyə institutları.

Kreditorların əsas marağı, borc verdikləri vəsaitin vaxtında və şərtlərə uyğun qaytarılmasıdır. Maliyyə hesabatlarında kreditorların öhdəlikləri adətən qısamüddətli və uzunmüddətli borclar şəklində əks olunur.^[3]

Hüquqlar

Nəzəriyyələr

Tələb etmək və azadlıq hüquqları Şəxsi və qrup hüquqları Təbii və leqal hüquqlar Mənfi və müsbət hüquqlar

İnsan hüquqları

Mülki və siyasi hüquqlar İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar İnsan hüquqlarının üç nəsli

Qrupların hüquqları

Heyvan hüquqları Müəllif hüquqları Uşaq hüquqları İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi Kreditorların hüquqları Ataların hüquqları İnsanların silah gəzdirmə və saxlama hüquqları İnsan hüquqları Kişi hüquqları Milli azlıqların hüquqları Anaların hüquqları Xəstələrin hüquqları Məhbusların hüquqları Özünümüdafiə hüququ Tələbələrin hüquqları Zərərçəkmişlərin hüququ Qadın hüquqları Əmək hüquqları Əlillik hüquqları

Digər hüquq qrupları

Şəxsi azadlıqlar Rəqəmsal hüquqlar Əmlak hüququ Reproduktiv hüquqlar Öz müqəddəratını təyin etmə hüququ

Kreditorların hüquqları, borc verdikləri vəsaitlərin vaxtında və düzgün şəkildə geri qaytarılmasını təmin etmək üçün qanunla müəyyən edilmiş hüquqlardır. Bu hüquqlar, kreditorları borcalan tərəfindən yaranmış risklərdən qorumağa və onların maraqlarını müdafiə etməyə yönəlib. Kreditorların hüquqları əsasən aşağıdakılardan ibarətdir:^[4]

1. borcu geri almaq hüququ — əsas hüquqlardan biri kreditorun borc verdiyi məbləğin müqavilə və ya qanunla müəyyən edilmiş qaydada və müddətdə geri qaytarılmasını tələb etməkdir.
2. faiz və ya cərimə tələb etmək hüququ — əgər borc müqaviləsi üzrə faiz və ya cərimə ödənilməsi nəzərdə tutulursa, kreditor vaxtında ödənməyən məbləğ üçün faiz və ya cərimə tələb edə bilər.^[5]
3. təminat tələb etmək hüququ — müəyyən məbləğdə borc verdikdə kreditor təminat (zaminlik, girov və ya digər zəmanət növləri) tələb edə bilər ki, bu, borcun ödənilməməsi riskini azaldır. Bu halda, əgər borc qaytarılmırsa, kreditor təminata qoyulmuş aktivləri sataraq öz borcunu təmin edə bilər.
4. iflas hallarında tələb irəli sürmək hüququ — borcalan iflas etdikdə, kreditorlar məhkəmə yolu ilə öz tələb hüquqlarını irəli sürə bilərlər. İflas prosesində kreditorlar müəyyən dərəcədə aktivlərin satışından əldə edilən vəsaitlərlə ödəniş almaq hüququna malikdir.
5. müqaviləni pozma halında məhkəməyə müraciət etmək hüququ — əgər borcalan müqavilə şərtlərini pozursa, kreditor məhkəməyə müraciət edərək müqavilə üzrə öz hüquqlarının qorunmasını tələb edə bilər.^[6]
6. ödəniş Cədvəlinin Dəyişdirilməsini Tələb Etmək — bəzi hallarda kreditor borcalanın ödəmə qabiliyyətini nəzərə alaraq ödəniş cədvəlinin dəyişdirilməsini təklif edə bilər. Bu, borcalanın borcu daha asan ödəməsini təmin edə bilər.
7. müqaviləni Ləğv Etmək — müəyyən şərtlər pozulduqda, kreditor borc müqaviləsini ləğv edə və bütün borcun dərhal qaytarılmasını tələb edə bilər.

Kreditorların hüquqları, həmçinin borc növünə (məsələn, istehlak krediti, ipoteka krediti və s.) və yerli qanunvericiliyə görə dəyişə bilər. Azərbaycanda bu hüquqlar daha çox Mülki Məcəllə və Bankçılıq Qanunu ilə tənzimlənir.^[7]

• Кредитор  // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
• Кредитор // Экономический словарь.