Lüğət
Avstriyanın Qrats jUniversitetinin çoxcildli lüğəti
Lüğət ya da sözlük — bəlli üslubla düzülən, anlamı ya da tərcüməsi verilən və deyilişi göstərilən sözlərin toplusudur. Çağdaş sözlüklər daha çox əlifba sırası ilə düzülür. Sözlüklər praktik xarakter daşısa da, onlarda ədəbiyyat nəzəriyyəsinin inkişafı da öz qarşılığını tapır və elmin normativ vəziyyətini əks edən qaynağa çevrilir.[ 1]
Lüğətlər həm Şərqdə , həm də Qərbdə qədim tarixi vardır. Lüğətlərdə adətən ədəbi və fəlsəfi terminlərin şərhi verilirdi. Ensiklopediya lüğətin izahlı forması idi. Şərqdə daha çox təriqət terminlərini şərh edən lüğətlər məşhurdur. Sufi poeziyası simvol, rəmz və alleqoriyalar üzərində qurulduğundan sufi mütəfəkkirləri geniş sufi lüğətləri yazırdılar.
Orta əsrlərin lüğətləri dini ehkama əsaslanırdı. Maarifçilik dövründən bəri yeni ideologiyaların hakim olmasının ardınsa yeni ensiklopediyaların yaranması ənənəsi yaranmışdır. Yeni lüğət və ensiklopediyalar terminləri yeni ideologiyaya uyğun yozaraq şərh edirdi.
Sovet dövründə ədəbiyyata dair marksist nöqteyi-nəzəri əks edən ədəbi və ensiklopedik lüğətlərin hazırlanması böyük miqyas almışdı.
İlk türk dilli lüğət Mahmud Kaşğarinin yazdığı "Divanü Lüğat-it-Türk"dür.
Lüğətlər iki cür olur:
Ensiklopedik lüğətlər (başqa sözlə Ensiklopediya )
Filoloji lüğətlər: izahlı , terminoloji , ikidilli , orfoqrafik , orfoepik , etimoloji lüğətləri filoloji lüğətlər adlanır.
Behbudov Sefi. Azərbaycan dili şivələrinin omonimlər lüğəti. AMEA, Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu. Bakı: "Nurlan", 2003.
Həsənov Həsrət . Azərbaycan dilinin antonimlər lüğəti . Bakı, “Şərq-Qərb”, 2007.
Həsənov Həsrət . Azərbaycan dilinin omonimlər lüğəti . Bakı, “Şərq-Qərb”, 2007.
Manafoğlu Rafiq, Tağısoy Nizami, Rüstəm Kamal . İzahlı tərcüməşünaslıq terminləri lüğəti Arxivləşdirilib 2014-12-22 at the Wayback Machine . - Bakı, Mütərcim, 2010.
Məmmədli N. . Çağdaş türk ədəbi dilinin izahlı omonimlər sözlüyü (1995).
Məmmədli N. . Adını mən verdim, yaşını Allah versin (türk şəxs adları lüğəti) (1995).
Orucov Ə. , Axundov A. , Bəhruz Abdullayev , Nərgiz Rəhimzadə . Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti : endirmə: I cild , II cild , III cild , IV cild . - Bakı: Şərq-Qərb, 2006.
Paşayev A., Bəşirova A. Azərbaycan şəxs adlarının izahlı lüğəti . Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti :
Paşayev A. "Xəmsə"də işlənən xüsusi adların izahlı lüğəti . Bakı: AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, 2013.
Seyidəliyev N. . Səməd Vurğunun bədii dilinin izahlı lüğəti . Bakı: AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, 2011.
Seyidəliyev N. . Dini terminlər lüğəti. Bakı, 1996. —
Seyidəliyev N., Qurbanova T. Sinonimlər lüğəti. Bakı, 2003. — 328 səh.
Seyidəliyev N. . Frazeologiya lüğəti. Bakı, “Çıraq”, 2004. — 272 səh.
Seyidəliyev N., Məşədiyev Q. İzahlı onomastik terminlər lüğəti. Bakı, 2005. — 120 səh.
Seyidəliyev N., Abdullayev S., Əhmədov B. İxtisarlar lüğəti. Bakı, 2005. — 204 s.
Seyidəliyev N. . Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti . Bakı, “Şərq-qərb”, 2007. —477 səh.
Türk Dil Kurumu . Büyük Türkce Sözlük (online) Arxivləşdirilib 2013-03-28 at the Wayback Machine .
Türk Dil Kurumu . Kaşgarlı Mahmut - Dîvânu Lugâti't-Türk Veri Tabanı (online) Arxivləşdirilib 2013-04-17 at the Wayback Machine .
Türk Dil Kurumu . XIII yüzyıldan beri Türkiye Türkçesiyle yazılmış kitaplardan toplanan tanıklarıyla tarama Sözlüğü (online) Arxivləşdirilib 2013-05-02 at the Wayback Machine .
Türk Dil Kurumu . Güncel Türkce Sözlük (online) Arxivləşdirilib 2013-05-01 at the Wayback Machine .
Türk Dil Kurumu . Sesli Türkce Sözlük (online) Arxivləşdirilib 2013-05-01 at the Wayback Machine .
Türk Dil Kurumu . Kişi Adları Sözlüğü (online) Arxivləşdirilib 2013-05-02 at the Wayback Machine .
Türk Dil Kurumu . Türk Dilleri Sözlüğü (online) Arxivləşdirilib 2013-05-03 at the Wayback Machine .
Türk Dil Kurumu . Türkçede Batı Kökenli Kelimeler Sözlüğü (online) Arxivləşdirilib 2013-05-01 at the Wayback Machine .
Türk Dil Kurumu . Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü'nde Söz Arama (online) Arxivləşdirilib 2013-05-01 at the Wayback Machine .
Türk Dil Kurumu . Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü (online) Arxivləşdirilib 2013-05-01 at the Wayback Machine .
Türk Dil Kurumu . Zıt Anlamlı Kelimeler Sözlüğü (online) Arxivləşdirilib 2013-05-03 at the Wayback Machine .
Türk Dil Kurumu . Türk İşaret Dili Sözlüğü (online) Arxivləşdirilib 2013-05-01 at the Wayback Machine .
Türk Dil Kurumu . Büyük Türkce Sözlük (online) Arxivləşdirilib 2013-03-28 at the Wayback Machine .
Veysəlli F. . Dilçilik ensiklopediyası: I cild Arxivləşdirilib 2016-02-10 at the Wayback Machine . Bakı: Mütərcim, 2006: I cild Arxivləşdirilib 2016-02-10 at the Wayback Machine , II cild.
Borçalı Müşviq . Borçalı ensiklopediyası 4 cilddə. «Azərbaycan» nəşriyyatı, 2002-ci il.
Budaqov B. , Qeybullayev Q. . Ermənistanda Azərbaycan mənşəli toponimlərin izahlı lüğəti: I hissə Arxivləşdirilib 2012-05-26 at the Wayback Machine , II hissə Arxivləşdirilib 2014-09-01 at the Wayback Machine , III hissə Arxivləşdirilib 2014-09-01 at the Wayback Machine , IV hissə Arxivləşdirilib 2015-06-10 at the Wayback Machine . - 1998.
Budaqov B. , Məmmədov N. . Azərbaycanın Lənkəran regionu toponimlərinin izahlı lüğəti, 2007, 140 səh. Kitabxana.net E-nəşr, 2012.
Budaqov B. , Qeybullayev Q. . Gürcüstanda türk mənşəli toponimlərin izahlı lüğəti Arxivləşdirilib 2012-05-26 at the Wayback Machine . - 2008.
Bünyadov Z. Dinlər, təriqətlər, məzhəblər (ensiklopedik soraq kitabı) . Bakı: "Şərq-Qərb", 2007.
Əliyeva Rübabə, Meşədiyev Qara, İnanc Etibar, Baxşıyeva Tünzalə, Qocayeva Şəms, Məmmədov İsmayıl, Xalıqov Fikrət . Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti , 2 cilddə: I cild Arxivləşdirilib 2012-05-06 at the Wayback Machine , II cild. - Bakı: "Şərq-Qərb", 2007.
Qocayev Əkbər, Quliyeva Şəhla, Əliyeva Sevda . Tarixi anlayış və terminlərin lüğəti (orta məktəb şagirdləri və abituriyentlər üçün vəsait) . - Bakı: "Maarif" nəşriyyatı, 2003.
Məlikov Rauf, İbrahimov Nizami . Məktəblinin tarixi lüğəti . - Bakı: Ayna Mətbu Evi, 2004.
Zeynalov İ. . İzahlı tarix terminləri lüğəti Arxivləşdirilib 2013-06-16 at the Wayback Machine . Bakı, "Azərnəşr", 2006, 284 səh.
Tapdıqoğlu N. . Laçın rayonu və onun toponomiyası: qısa ensiklopedik lüğət. Bakı: "Araz", 2005.
Tapdıqoğlu N. . Şəmkir rayonu və onun toponimiyası: qısa ensiklopedik dərgi. Bakı: "Adiloğlu", 2005.
Tapdıqoğlu N. . Zərdab ensiklopediyası. Bakı: "Gənclik", 2009.
Bədəlbəyli Ə. . İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti (online, 3 dildə) .
Əliqızı Sevda . Hekayəli musiqi lüğəti A hərfi ; B hərfi ; C, Ç hərfləri ; Ə, F, H, X hərfləri ; İ, K hərfləri . "Musiqi Dünyası" jurnalı.
Əzimli F. Azərbaycan xalq musiqisinin qısa lüğəti. Bakı: "Hərbi nəşriyyat", 2000.
Э. М. Эльдарова . Музыкально-поэтический словарь азербайджанских ашыгов. — В сб.: Искусство Азербайджана. XII. Б., 1968, с. 94—110.
Məhərrəmli Q. . Kino, televiziya, radio terminləri. İzahlı lüğət. Arxivləşdirilib 2013-06-16 at the Wayback Machine "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası " Nəşriyyat-Poliqrafiya Birliyi, Bakı, 2002, 352 səh., ISBN 89600-337-4
Məhərrəmli Q. . Mediada işlənən alınma sözlər. İzahlı lüğət [ölü keçid ] . Bakı, "Elm", 2008, 256 səh., ISBN 5-8066-1757-2 .
Nəcəfzadə A. . Azərbaycan çalğı alətlərinin izahlı lüğəti . «Min bir mahnı» nəşr., 2004.
Türk Dil Kurumu . Bilim ve Sanat Terimleri Ana Sözlüğü (online) Arxivləşdirilib 2013-05-02 at the Wayback Machine .
Vəliyev Ədalət . Azərbaycan teatr ensiklopediyası Arxivləşdirilib 2013-12-08 at the Wayback Machine . - 2012.
Xaliqzadə Fəttah . "Kitabi-Dədə Qorqud "un musiqi sözlüyü. Azərbaycan Respublikası Elmlər Akademiyası. "Dədə Qorqud" məqalələr məcmuəsi.
Azərbaycan maarif komissarlığı. Kimya istilahları. - B.: Azərnəşr, 1927.- 34 s.
Azərbaycan dilinin virtual qatları - müxtəsər kompüter - İKT terminləri e-sözlüyü
Baxşəliyev Valeh. Mexanikadan izahlı lüğət terminlər, teoremlər, qanunlar Azərbaycan, rus, ingilis və alman dillərində. Bakı: "Elmin İnkişaf Fondu", 2012.
Əliyev Həmid . Qaynaq istehsalına aid izahlı terminlər lüğəti Arxivləşdirilib 2013-08-10 at the Wayback Machine , Bakı, 2004, 110 səh.
Əliquliyev R., Şükürlü S., Kazımova S. Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan əsas terminlər Arxivləşdirilib 2013-06-16 at the Wayback Machine . Bakı, "İnformasiya Texnologiyaları", 2009, 201 səh., ISBN 978-9952-434-12-5
Quliyev Təhmasib . Neft terminlərinin izahlı lüğəti . - Bakı: Himayədar Humanitar Təşkilatı, 2005.
Sadıqov O. M., Musayev Z. S. Elektronika (ingilis, rus və azərbaycan dillərində izahlı terminoloji lüğət: I cild (A-L) II cild (M-S) . Bakı: "Elm", 2013.
Salahov M. S., Əfəndiyev A. A., Məhərrəmov A. M., Salahova R. S. İzahlı fəzavi kimya terminləri: I kitab.- Bakı: Elm, 2006.- 164 s.
Sadıqova S. . Azərbaycan dilində izahlı fizika-riyaziyyat terminləri lüğəti Arxivləşdirilib 2013-08-10 at the Wayback Machine . Bakı, "Elm", 1998, 116 səh., ISBN 5-8066-0995-2 .
Şərifov A. R., Rəsulov T. C., Nurəliyev M. V. Ensiklopedik texniki lüğət . Bakı, 2009.
Türk Dil Kurumu . Bilim ve Mühendislik Terimleri Sözlüğü (online) Arxivləşdirilib 2013-05-28 at the Wayback Machine .
Rezo Əliyev. Maşınqayırma leksikonu . I və II hissələr, Bakı: Appostrof nəşriyyatı, 2012.
Abdullayev M. . Beş dildə tibb terminləri lüğəti. «Nurlan» nəşr., 2004.
Azərbaycan Maarif komissarlığı yanında istilah komisyonu. Gistoloji istilahları. - Bakı: Azərnəşr, 1926.- 30 s.
Azərbaycan Dövlət Elmi-Tədqiqat İnstitutu Dil, Ədəbiyyat və Sənət İstilah Komitəsi. Balakişiyev K. Ə. Anatomiya istilahları latınca- türkcə- rusca. Bakı: Azərnəşr, 1931.
Azərbaycan Maarif Komissarlığı yanında İstilah komissiyası. Nəbatat istilahları. - Bakı: Azərnəşr, 1926.- 35 s.
Axundov M. A., Mehrəliyev Ə. Ə., Əliyev A. R., Muradova E.Ə. Bioloji terminlər lüğəti. Bakı: MBM, 2005.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası . Azərbaycanca- rusca- ingiliscə bitki fiziologiyası terminlərinin və anlayışlarının izahlı lüğəti. - Bakı: Elm, 2005.- 408 s.
Barxalov Ş. Ə. Botanika terminləri lüğəti. Bakı: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası, 1963.
Əhmədov C. (h. e. n.) . Soyuq silahın kriminalistik ekspertizası üzrə xüsusi terminlərin izahlı sözlüyü Arxivləşdirilib 2013-08-10 at the Wayback Machine , Bakı, 2008, 84 səh., ISBN 5-86106-014-2
Torpaqşünaslıq və aqrokimya terminlərinin izahlı lüğəti Arxivləşdirilib 2013-08-10 at the Wayback Machine , Bakı, "Elm", 2008, 252 səh., ISBN 5-8066-1765-3
Sultanlı Hacı Qulamhüseyn . Rusca-Azərbaycanca arıçılıq terminləri lüğəti, 2010.
Məhərrəmov M. C. İzahlı psixoloji lüğət. Bakı Universiteti nəşriyyatı, B.: 1960.- 85 s.
Məmmədov N. . Rusca-Azərbaycanca fövqəladə hallarla bağlı işlənən terminlərin izahlı lüğəti Arxivləşdirilib 2013-08-10 at the Wayback Machine , Bakı, 2003.
Mərdanov Ə., Şirvani T. və b. Bitki fiziologiyası terminlərinin və anlayışlarının izahlı lüğəti (Azərbaycanca-rusca-ingiliscə) / AMEA Botanika İnstitutu. Bakı: "Elm", 2005.- 408 s.
Cəfərov O., Hidayətov H., Yaqubov Q. Ş., Xudaverdiyeva A. Q. . Torpaqların səhralaşması üzrə izahlı lüğət Arxivləşdirilib 2012-06-02 at the Wayback Machine . - Bakı, 2008.
İbadlı O. . Nəbatat terminlərinin izahlı lüğəti (onlayn) Arxivləşdirilib 2012-04-26 at the Wayback Machine . - Bakı, 2011.
Ş.G. Həsənov, Q.Ş.Məmmədov, S.B.Məmmədov və b. Altıdilli izahlı ensiklopedik coğrafiya terminləri lüğəti: Azərbaycan-Rus-İngilis-Alman-Fransız-Türk dilləri. / Azərbaycan Respublikası "Təhsil" Mərkəzi.- Bakı: Təhsil, 2005.- 235 s.
Məmmədov Q. Ş., Xəlilov M. Y. Ekoloqların məlumat kitabı. Ekoloji lüğət. Bakı: Elm, 2003 .
Fuad Məmmədov , Ülviyyə Səmədova, Qafar Hüseynov . Günəş energetikası terminləri lüğəti , 7 dildə. - Bakı, 2009.
Əhməd qızı Nəsibə . Hidrometeoroloji lüğət [ölü keçid ] . - Bakı, "Nafta Press" nəşriyyatı, 2005.
Məhərrəmov Mustafa. Rusca-azərbaycanca qısa hərbi lüğət.-Bakı: Gənclik, 1975.- 127, [1] s.
Ellada Tağıyeva, Fərhad Hüseynov . Rusca-Azərbaycanca basketbol terminləri lüğəti. «Mütərcim» nəşr., 2004.
İngiliscə-azərbaycanca lüğət Bakı: Şərq-Qərb, 2004.
İngiliscə-Azərbaycanca lüğət (Q. Rzayevin redaktəsi ilə). Bakı: Azərbaycan Tərcümə Mərkəzi, 1994, 20000-ə yaxın söz və ifadə
Azərbaycanca-İngiliscə Lüğət. (O. İ. Türksevər. ) Bakı: Addi, 1998. s. 646. Cild I.
Məktəblinin İngiliscə-Azərbaycanca lüğəti. Bakı: Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası, 2000.
A. Hacıyeva . Ingiliscə-Azərbaycanca Zoometaforizmlər lüğəti, 2004.
İngiliscə-azərbaycanca kardioloji lüğət [ölü keçid ] .
Əsgər Tağızadə, Firəngiz Hacıməmmədova, Nuriyyə Rzayeva, Mehriban Muradova, Yeganə Qurbanova, Ellada Hacıyeva . İngiliscə-Azərbaycanca avtomobil terminləri lüğəti Arxivləşdirilib 2016-03-05 at the Wayback Machine . Bakı, 2012.
Məmməd Nuriyev . Ingiliscə-azərbaycanca, azərbaycanca-ingiliscə layihələrin idarə edilməsi terminləri qısa lüğəti Arxivləşdirilib 2015-03-19 at the Wayback Machine . Bakı: Xəzər Universiteti nəşriyyatı , 2012, 150 səh.
İngiliscə-Azərbaycanca Avropa İnsan Hüquqları məhkəməsinin terminlərinin izahlı lüğəti Arxivləşdirilib 2015-03-19 at the Wayback Machine .
Azlingo. Azərbaycanca-ingiliscə, ingiliscə-azərbaycanca onlayn lüğət (online) Arxivləşdirilib 2014-05-07 at the Wayback Machine
Xələcibeqov Əzizbəy . Türk-Rusi və Rusi-Türk Lüğəti Arxivləşdirilib 2013-06-08 at the Wayback Machine . - Arşad, 1907.
Əzizbəyov X. Azərbaycanca-rusca lüğət, 20000-ə yaxın söz. - Bakı: 1984.
Orucov Ə. . - Rusca-Azərbaycanca lüğət, 90000-ə yaxın söz və 8000 ifadə. - Bakı: AMEA Dilçilik İnstitutu, 1990.
Məhərrəmov M. Rusca-azərbaycanca qısa hərbi lüğət. -Bakı: Gənclik, 1975.- 127, [1] s.
Azərbaycanca-rusca lüğət (qısa)
Rusca-azərbaycanca lüğət (qısa)
Azərbaycanca-rusca lüğət, online (obastan.com) 4 cilddə: I cild (A-Ə) , II cild (E-K) , III cild (Q-R) , IV cild (S-Z) . Bakı: Şərq-Qərb, 2005.
Rusca-azərbaycanca lüğət, 3 cilddə: I cild (A-K) , II cild (L-P) , III cild (R-Ya) . Bakı: "Şərq-Qərb", 2005.
Azerdict Azərbaycanca onlayn lüğət saytı
Obastan. Azərbaycan dilinin lüğətləri (online) Arxivləşdirilib 2013-03-31 at the Wayback Machine
Əmirbəyov İ., Yusifov X. , İsmayılov R., Mövlüyarova M. Fransızca-Azərbaycanca neft terminləri lüğəti. «Nurlan» nəşr., 2004.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası . Azərbaycanca- rusca- ingiliscə bitki fiziologiyası terminlərinin və anlayışlarının izahlı lüğəti. - Bakı: Elm, 2005.- 408 s.
Babayev B., Hüseynov P. Rusca-Azərbaycanca-İngiliscə astronomiya terminləri lüğəti Arxivləşdirilib 2013-06-21 at the Wayback Machine . - 1989.
Rus-İngilis-Azərbaycan-Qırğız-Türkmən-Özbək Avtomatik idarə etmə üzrə terminologiya lüğəti . - Bakı, 1977.
Həsənov Ş. G., Məmmədov Q. Ş., Məmmədov S. B. və b. Altıdilli izahlı ensiklopedik coğrafiya terminləri lüğəti: Azərbaycan-Rus-İngilis-Alman-Fransız-Türk dilləri. / Azərbaycan Respublikası "Təhsil" Mərkəzi.- Bakı: Təhsil, 2005.- 235 s.
Sadıqov O. M., Musayev Z. S. Elektronika (ingilis, rus və azərbaycan dillərində izahlı terminoloji lüğət: I cild (A-L) II cild (M-S) . Bakı: "Elm", 2013.
Salahov Z., Məmmədov E. , Həsənova A. Rusca-İngiliscə-Azərbaycanca baytarlıq terminləri lüğəti Arxivləşdirilib 2013-06-16 at the Wayback Machine . Bakı, "Elm", 2001, 250 səh., ISBN 5-8066-1124-8
↑ Rəhim Əliyеv. Ədəbiyyаt nəzəriyyəsi. Bаkı: Mütərcim, 2008. 360 səh.