Odiseas Elitis

Odiseas Elitis (yun. Οδυσσέας Ελύτης; 2 noyabr 1911[1][2][…], İraklion – 18 mart 1996[1][2][…], Afina) — yunan şair, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1979).

Odiseas Elitis
yun. Οδυσσέας Ελύτης
Doğum adı Οδυσσέας Αλεπουδέλης
Təxəllüsü Οδυσσέας Ελύτης[3]
Doğum tarixi 2 noyabr 1911(1911-11-02)[1][2][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 18 mart 1996(1996-03-18)[1][2][…] (84 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi ürək tutması
Dəfn yeri
Təhsili
Fəaliyyəti tərcüməçi, şair, incəsənət tənqidçisi[d], yazıçı
Əsərlərinin dili yunan dili
İstiqamət 1930-cu illər nəsli
İmza
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yunanıstanın ədəbiyyat sahəsində ikinci Nobel laureatı Odiseas Alepudelis əsərlərini Odiseas Elitis təxəllüsü ilə çap etdirmişdi. Elitis təxəllüsünü bir neçə səbəbdən seçmişdi. Əvvəla, bu təxəllüsdə şairin vətəninin — Elladanın adı vardı. Digər tərəfdən, yunanca "ümid" mənasını verən "elpida", "azadlıq" anlamında işlədilən "elefteriya" və nəhayət, gözəllik mücəssəməsi Elena — Yelena da eyni kökdən idi.

Odiseas Elitis Krit adasında doğulmuşdu. Əslən Egey dənizindəki əfsanəvi Lesbos adasından olan atası bacarığı və təşəbbüskarlığı sayəsində Kritin zəngin iş adamlarından birinə çevrilmişdi. Oğluna yaxşı təhsil vermək məqsədi ilə Odiseasın altı yaşı tamam olanda o, paytaxt Afinaya qayıtmışdı. Gələcək şair Afina universitetində hüquqşünaslıq öyrənsə də diplom ala bilməmişdi.

Onun poeziyaya, xüsusən də fransız sürrealizminə marağı universitet illərindən başlanmışdı. Sürrealist yunan şairi Andreas Embirikosla tanışlıq bu marağın yaradıcılıq məcrasına yönəlməsinə mühüm təsir göstərmişdi. Embrikos gənc dostunun "Yeni ədəbi icmal" adlı jurnal və onun ətrafında birləşən yaradıcı qüvvələrlə əlaqə qurmasına yardımçı olmuşdu. Yunanıstanın ilk Nobel laureatı Seferisin də daxil olduğu həmin qrup klassik yunan şeri ənənələrinə əsaslanaraq canlı danışıq dili — demotik əsasında yeni ədəbiyyat yaradılmasının tərəfdarı idilər.

Elitisin ilk şeirləri "Yeni ədəbi icmal"ın 1935-ci il saylarında çıxmışdı. Jurnalın bəzi müəlliflərinin yaradıcılığı yunan ədəbi mühitində müəyyən istehza ilə qarşılansa da, Elitis ilk gündən oxucuların rəğbətini qazana bilmişdi. Çünki sürrealizm onun nəzərində hər şeydən öncə novator poetika məktəbi idi. Müəllif heç vaxt arxasında yunan ədəbiyyatının iyirmi beş əsrlik tarixi təcrübəsinin dayandığını unutmurdu. İdeal dünya təsvir etməyi əsas vəzifə sayan antik poeziyanın təsiri ilə Elitis əsərlərində daha çox nikbin notlara üstünlük verirdi. Onun "Səmtlər" (1939) və "Hökmdar-günəş" (1943) kitablarındakı şeirlər həyatın təsdiqinə və tərənnümünə yönəlmiş işıqlı hiss və duyğular üzərində qurulmuşdu.

Hitlerin müttəfiqi, italyan diktatoru Mussolini 1941-ci ildə Yunanıstana soxulanda Odiseas Elitis tərəddüd etmədən vətənin müdafiəçiləri sırasında yer almışdı. O, kiçik leytenant rütbəsində yunan ordusu tərkibində düşmənlə savaşda iştirak etmişdi. Müharibə şairin yaradıcılığı üçün təkcə yeni mövzu verməmiş, həm də milli ruhun dirçəldilməsinə xidmət edən həqiqi vətənpərvərlik məktəbi olmuşdu.

Yunanıstanın işğaldan azad edildiyi 1945-ci ildə Elitis milli radio verilişləri institutunda çalışır, eyni zamanda mətbuata ədəbi icmallar yazırdı. 1948-1952-ci illərdə şair Parisdə yaşamış, Sorbonnada fransız ədəbiyyatını öyrənmişdi. Parisdə keçirdiyi illər həm də onun incəsənətlə daha sıx təmas dövrü idi.

50-60-cı illərdə çağdaş yunan ədəbiyyatının aparıcı simalarından sayılan Elitis ABŞ və keçmiş SSRİ-də də uzunmüddətli səfərlərdə olmuşdu. Bu səfərlərə çıxmaqda əsas məqsəd yunan ədəbiyyatı və mədəniyyətinin təbliği idi.

"Qara polkovniklər" çevriliş yolu ilə Yunanıstanda hakimiyyətə gələndə Elitis hərbi xuntaya etiraz əlaməti olaraq vətənini tərk etmiş və bir neçə il Parisdə mühacir həyatı yaşamışdı. Mühacirət dövründə o, yaradıcılığının yekunu saydığı "Mariya Nefeli" poeması üzərində işini davam etdirmişdi. Dəfələrlə yeni redaksiyaları üzə çıxan poema, nəhayət, 1978-ci ildə çap olunmuşdu. Şairin sürrealist istiqamətli şeirlərindən sonra "Mariya Nefteli" real həyati təcrübəyə əsaslanması və təbiiliyi ilə Elevits yaradıcılığında yeni hadisə kimi qarşılanmışdı.

1979-cu ildə Odiseas Elitis "yunan ədəbiyyatının ənənələri məcrasında müasir insanın azadlıq və müstəqillik uğrunda mübarizəsini güclü hissiyyat və intellektual dərinliklə əks etdirən poetik yaradıcılığına görə" Nobel laureatı olmuşdu. Şair İsveç Akademiyasının qərarını yalnız özü üçün deyil, həm də Avropada ən qədim ənənələrə malik yunan mədəniyyəti üçün böyük şərəf saydığını bildirmişdi. Elitis eyni zamanda, ədəbiyyat sahəsində milli mükafatın ilk laureatı (1960) kimi Yunanıstanın mədəniyyət tarixinə daxil olmuşdu.

Ömrünün sonuna qədər tənha və subay həyat yaşayan Odiseas Elitis özündən sonra kitabları ilə bir sırada, mütəxəssislərin fikrincə, həm də istedaddan məhrum olmayan çoxsaylı rəssamlıq əsərləri qoyub getmişdi.

Əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Poemalar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Orientations (Προσανατολισμοί, 1940)
  • Sun The First (Ηλιος ο πρώτος, παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα, 1943)
  • An Heroic And Funeral Chant For The Lieutenant Lost In Albania (Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας, 1946)
  • To Axion Esti — It Is Worthy (Το Άξιον Εστί, 1959)
  • Six Plus One Remorses For The Sky (Έξη και μια τύψεις για τον ουρανό, 1960)
  • The Light Tree And The Fourteenth Beauty (Το φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά, 1972)
  • The Sovereign Sun (Ο ήλιος ο ηλιάτορας, 1971)
  • The Trills Of Love (Τα Ρω του Έρωτα, 1973)
  • The Monogram (Το Μονόγραμμα, 1972)
  • Step-Poems (Τα Ετεροθαλή, 1974)
  • Signalbook (Σηματολόγιον, 1977)
  • Maria Nefeli (Μαρία Νεφέλη, 1978)
  • Three Poems under a Flag of Convenience (Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας 1982)
  • Diary of an Invisible April (Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου, 1984)
  • Krinagoras (Κριναγόρας, 1987)
  • The Little Mariner (Ο Μικρός Ναυτίλος, 1988)
  • The Elegies of Oxopetras (Τα Ελεγεία της Οξώπετρας, 1991)
  • West of Sadness (Δυτικά της λύπης, 1995)

Nəsri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • The True Face and Lyrical Bravery of Andreas Kalvos (Η Αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Ανδρέα Κάλβου, 1942)
  • 2x7 e (collection of small essays) (2χ7 ε (συλλογή μικρών δοκιμίων))
  • (Offering) My Cards To Sight (Ανοιχτά χαρτιά (συλλογή κειμένων), 1973)
  • The Painter Theophilos (Ο ζωγράφος Θεόφιλος, 1973)
  • The Magic Of Papadiamantis (Η μαγεία του Παπαδιαμάντη, 1975)
  • Reference to Andreas Empeirikos (Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο, 1977)
  • The Public ones and the Private ones (Τα Δημόσια και τα Ιδιωτικά, 1990)
  • Private Way (Ιδιωτική Οδός, 1990)
  • «Εν λευκώ» (συλλογή κειμένων), (1992)
  • The Garden with the Illusions (Ο κήπος με τις αυταπάτες, 1995)

Tərcümələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Second Writing (Δεύτερη γραφή, 1976)
  • Sapho (Σαπφώ)
  • The Apocalypse (by John) (Η αποκάλυψη, 1985)

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  2. ↑ 1 2 3 4 Odysseus Elytis // Encyclopædia Britannica (ing.).
  3. ↑ https://www.nobelprize.org/prizes/facts/facts-on-the-nobel-prize-in-literature/.
  4. ↑ Find a Grave (ing.). 1996.

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]