Qəbizdərə kilsəsi

Qəbizdərə kilsəsi – Zaqatala rayonunun Qəbizdərə kəndində yerləşən VIII–IX əsrlərə aid "azad xaç" memarlıq formasına malik kilsə.[1]

Qəbizdərə kilsəsi
Ölkə  Azərbaycan
Şəhər Zaqatala Zaqatala
Yerləşir Qəbizdərə kəndi
Aidiyyatı Alban Həvari Kilsəsi
Tikilmə tarixi VIII-IX əsrlər
İstinad nöm.1814
KateqoriyaMəbəd
ƏhəmiyyətiYerli əhəmiyyətli
Qəbizdərə kilsəsi (Azərbaycan)
Qəbizdərə kilsəsi
Kilsənin planı

Məbədin divar hörgüsündə mozaik ardıcıllıqla sıralanmış hündür və alçaq çaydaşılardan istifadə edilmişdir[2] Pəncərə və qapı yerləri, həmçinin nişlər yaxşı yonulmuş daşlarla üzlənmişdir.

Kilsə həm daxildən, həm də xaricdən xaçvari formaya malikdir. Xaçın tərəflərinin kəsişmə yerində, kilsənin mərkəzində günbəz ucalır. Şərq tərəfdən kilsə binasına xaricdən beşguşəli, daxildən isə yarımdairəvi formaya malik altar apsidası birləşir.

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Abidəni tədqiq etmiş professor G. Məmmədova qeyd edir ki, elementlərinin erkən orta əsrlər memarlığına xas formada müstəqil təfsiri, həmçinin sadə memarlıq kompozisiyasını mürəkkəbləşdirən xüsusiyyətlərin olması Qəbizdərə kilsəsini VIII–IX əsrlərə aid etməyə imkan verir.[2]

Memarlıq xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kilsə binası 7.7 x 6 metr ölçüyə malikdir.[2] Məbədin divar hörgüsündə mozaik ardıcıllıqla sıralanmış hündür və alçaq çaydaşılardan istifadə edilmişdir[2] Pəncərə və qapı yerləri, həmçinin nişlər yaxşı yonulmuş daşlarla üzlənmişdir.[2] Dam örtüyündə 21 x 21 x 5 sm ölçülü kirəmitlərdən istifadə edilmişdir.[2]

Kilsə həm daxildən, həm də xaricdən xaçvari formaya malikdir. Xaçın tərəflərinin kəsişmə yerində, kilsənin mərkəzində günbəz ucalır. Şərq tərəfdən kilsə binasına xaricdən beşguşəli, daxildən isə yarımdairəvi formaya malik altar apsidası birləşir.[2] Apsida, daxilə getdikcə genişlənən üç pəncərəyə malikdir. Altarın bu cür həll edilməsi, Zəyzid kilsəsinin memarlığını xatırladır.[2]

Məbədin planlaşdırma həlləri bir sıra özəlliklərə malikdir. İlk növbədə bu, kompakt həcmdə vahid fəza formalaşdıran qısa xaç qollarıdır.[3] Xaçın şərq qolu, qərb qolu ilə eyni dərinliyə və altar apsidasına malikdir. Həmçinin bir-biri üzərində asılmış beş sıra kərpicdən formalaşdırılmış karniz də maraq cəlb edir.[3] Bu cür memarlıq həlli daha çox erkən orta əsrlər dövrü üçün xarakterikdir.[3]

G. Məmmədova qeyd edir ki, altar apsidası xaçvari həcmin şərq qoluna xaricdən birləşən Qəbizdərə kilsəsi, "azad xaç" plan formasının orijinal nümunəsidir.[4]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Карахмедова, 1985. səh. 26
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Мамедова, 2004. səh. 95
  3. ↑ 1 2 3 Мамедова, 2004. səh. 96
  4. ↑ Мамедова, 2004. səh. 97

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Мамедова, Гюльчохра, Зодчество Кавказской Албании, Баку: Чашыоглу, 2004
  • Карахмедова, А. А. Христианские памятники Кавказской Албании. Баку: Элм. 1985.