Gavurqala kilsəsi
Gavurqala kilsəsi — Ağdam rayonunun Sofulu kəndində, Gavurqala şəhər xarabalığında 1958-ci ildə aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar edilmiş qədim alban kilsəsinin qalıqlarıdır.
| Gavurqala kilsəsi | |
|---|---|
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər | Ağdam |
| Yerləşir | Sofulu |
| Aidiyyatı | Alban Həvari Kilsəsi |
| Tikilmə tarixi | VI-VII əsrlər[1] |
| İstinad nöm. | 625 |
| Kateqoriya | Arxeoloji abidə |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
|
|
|
 Kilsənin planı |
|
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bazilika Ağdam rayonunun Sofulu kəndində arxeoloji tədqiqatlar zamanı aşkarlanmışdır.[2] Abidə ərazisində arxeoloji tədqiqatlara rəhbərlik etmiş R. Vahidov bazilikanın VIII-X əsrlərdə inşa edilmiş olması ehtimalını səsləndirmişdir.[3] G. Məmmədova isə qeyd edir ki, “tikilinin memarlıq-kompozisiya xüsusiyyətləri və analoqlarını nəzərə alaraq demək olar ki, bina ərəb işğalından əvvəlki dövrdə, təxminən VI əsrdə inşa edilmişdir.” [1]
Memarlıq xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Binanın divarları Qafqaz Albaniyasının memarlığı üçün xarakterik olan[1] üsulla, iki daşı sırasının aralarının əhəng məhlulu ilə doldurulması vasitəsiylə inşa edilmişdir. Bu cür divar inşa etmək təcrübəsi alban memarlarına qədim dövrdən bəlli idi. Azərbaycan ərazisində bu cür hörgüyə hələ e.ə. II minillikdə - II Kültəpə ərazisində rast gəlinir. Govurqaladakı tikilinin əsas fərqi istifadə edilmiş daşların yaxşı yonulmuş olmasıdır.[1]
Govurqala bazilikasının dam örtüyü saxlanmamışdır. Lakin, arxeoloji tədqiqatlar zamanı akarlanmış konstruksiya qalıqları qapıların tağvari tamamlanmasını söyləməyə imkan vermişdir.[1] G. Məmmədova hesab edir ki, “buna əsasən və bu tipdə olan digər tikililərlə aparılmış müqayisə əsasında demək olar ki, bina iki qatlı tağvari örtüyə malik olmuşdur.” Onun fikrincə Govurqala bazilikasının Cənubi Qafqaz memarlığında birbaşa analoqları Gürcüstanın Vazisubani ərazisində Samrkariani kilsəsi və Ermənistanın Vayots Cor mərzində Aravus kəndi ərazisindəki Tanaat kilsələridir.[1]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Ваидов, Р.М., Археологические раскопки в Гяуркала, в.кн.МКА, Баку: в.кн.МКА, вып.6, 1965
- Мамедова, Гюльчохра, Христианское култовое зодчество Кавказской Албании эпохи раннего средневековья, Баку: Элм, 1985
- Мамедова, Гюльчохра, Зодчество Кавказской Албании, Баку: Чашыоглу, 2004
