Təzəkənd bazilikası

Təzəkənd bazilikası – Ağcabədi rayonunun Təzəkənd kəndi ərazisində yerləşən VI əsrə[1] aid alban[2] kilsəsinin xarabalıqlarıdır.

Təzəkənd bazilikası
Ölkə  Azərbaycan
Şəhər Ağcabədi
Yerləşir Təzəkənd
Aidiyyatı Alban Həvari Kilsəsi
Tikilmə tarixi V-VI əsrlər
İstinad nöm.739
KateqoriyaArxeoloji abidə
ƏhəmiyyətiÖlkə əhəmiyyətli
Təzəkənd bazilikası (Azərbaycan)
Təzəkənd bazilikası

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mxitar Qoşnın "Alban salnaməsi"ndə Alban katalikosu Lazar haqqında yazarkən göstərir ki, "o, Baqməcdə (Bərdə və Beyləqan arasında yer) Hazarapatı (kəndini) və Müqəddəs Pantaleon kilsəsini tikdirmişdir. O, bunları Allah-təaladan ona vəhy gələndən sonra bina etmişdir." Təzəkənd bazilikasının həmin Pantaleon kilsəsinin olduğu fikri var.[2]

Memarlıq xüsusiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bina, plan baxımından iki cüt sütunla bölünmüş üçnefli bazilikadır.[1] Bina yaxşı yonulmuş daş və kərpicdən inşa edilmişdir. Abidənin uzunluğu 16,5 metr, eni isə 9,2 metrdir.[3] Binanın şərq tərəfində səcdəgah absidaları və yanlarda keşiş cübbələrinin saxlandığı yer vardır. Orta nefin eni 5 metr, yan neflərin eni isə 2,1 metrdir. Əgər səcdəgah absidası orta nefin sonluğu idisə, düzbucaqlı formalara malik olan keşiş cübbələrinin saxlandığı yerlə yandakı neflər başa çatırdı.[3]

Bazilikanın döşəməsi bişmiş kərpicdən hazırlanmışdır. Qapı oyuğu qərb tərəfdə yerləşirdi. Səcdəgah absidası nalşəkilli formaya malik idi. Bir-birindən 2 metrlik məsafədə yerləşən sütunlar da çaydaşından tikilmişdir.[4]

Bazilikanın səcdəgahının qarşı hissəsinin təmizlənməsi zamanı aydın olmuşdur ki, səcdəgah hissəsi neflərin döşəməsindən 45 santimetr ucada yerləşir. Bazilika ərazisində tapılmış saxsı materiallarına əsasən bu abidəni V–VI əsrə aid edirlər.[4] Amaras monastırındakı bazilikadan fərqli olaraq Təzəkənd bazilikasının apsidası düzbucaqlı içinə daxil edilməmişdir.[5]

Tədqiqi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Məbədin qalıqları 1963-cü ildə aşkara çıxarılmışdır.[5]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Мамедова, 2004. səh. 59
  2. ↑ 1 2 Azərbaycan Tarixi (yeddi cilddə) (II cild). Bakı: AMEA Tarix İnstitutu. 2007.
  3. ↑ 1 2 Геюшев, Рашид. Христианство в Кавказской Албании: по данным археологии и письменных источников. Элм. 1984. 87.
  4. ↑ 1 2 Геюшев, Рашид. Христианство в Кавказской Албании: по данным археологии и письменных источников. Элм. 1984. 89.
  5. ↑ 1 2 Геюшев, Рашид. Христианство в Кавказской Албании: по данным археологии и письменных источников. Элм. 1984. 86.

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Мамедова, Гюльчохра, Зодчество Кавказской Албании, Баку: Чашыоглу, 2004