Uilyam Uel

Vilyam Vel (24 may 1794^[1][2][…], Lankaster^[d] – 6 mart 1866^[1][2][…], Kembric^[4]) – ingilis alimi, filosofu, dinşünas, keşiş və tarixçi.

Vilyam Vel
Doğum tarixi	24 may 1794(1794-05-24)[1][2][…]
Doğum yeri	Lankaster[d], İngiltərə, Böyük Britaniya krallığı
Vəfat tarixi	6 mart 1866(1866-03-06)[1][2][…] (71 yaşında)
Vəfat yeri	Kembric, Kembric[d], Kembricşir qraflığı[d], İngiltərə, Böyük Britaniya və İrlandiya Birləşmiş Krallığı[4]
Elm sahəsi	geologiya
İş yeri	Kembric Universiteti
Təhsili	Triniti Kolleci, Kembric Universiteti[3]
Tanınmış yetirməsi	Avqust de Morqan
Üzvlüyü	London Kral Cəmiyyəti, Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyası
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Vilyam Vel Lankaşir şəhərində, dülgər ailəsində anadan olub. O oxuduğu gimnaziyada riyaziyyatdan yüksək göstəricilər göstərib və xüsusi 1812-ci ildə təqaüdə layiq görülüb.1814-cü ildə isə poeziyaya görə ona Qızıl kansler medalı verilib.^[5] O 1817-ci ildə Kembric ittifaqının prezidenti, 1841-ci ildə kollecin sahibi olur. O 1828-ci ildən 1832-ci ilədək minerologiya , 1838-ci ildə 1855-ci ilədək fəlsəfə professoru olub. Vel 1866-cı ildə Kembricdə atdan yıxılaraq dünyasını dəyişib .^[6]

Vilyam Vel elmin müxtəlif sahələri ilə məşgul olaraq uğur qazanan insan olub. O dünya Okeanındakı qabarıb-çəkilmə üzrə tədqiqat aparıb və buna görə Kral medalı alıb. onun mexanika, fizika, geologiya, astronomiya və iqtisadiyyat üzrə məqalələri çap edilib. Bundan başqa o şeir yazır, traktat hazırlayır, Heteni tərcümə edir və eyni zamanda moizələr yazır və teologiya üzrə materiallar hazırlayırdı.

Vilyam Vel induktiv təhlili üç mərhələyə bölürdü : * fundamental ideyaların (məkan, kəmiyyət, və səbəb) * bu ideyaların konsepsiyalarının hazərlanması * həcmin müəyyənləşdirilməsi.

Bundan sonra kəmiyyət induksiyasına tətbiq edilən xüsusi metodların müəyyənləşdirilməsi: əyrilik metodu, kğən kiçik kvadratlar metodu, təbii təsnifat metdları və s. Vel İnduktiv elmlər fəlsəfəsi kitabında elmdə ilk dəfə "uyğunluq" terminini işlədir. Bu terminlə o elmin müxtəlif sahələri arasında oxşarlıq axtarmağa başlayır.

(1831) Review of J. Herschel's Preliminary discourse on the study of Natural Philosophy (1830), Quarterly Review 90: 374–407.

(1833) Astronomy and general physics considered with reference to Natural Theology (Bridgewater Treatise). Cambridge.

(1837) History of the Inductive Sciences, from the Earliest to the Present Times. 3 vols, London. 2nd ed 1847. 3rd ed 1857. 1st German ed 1840–41.

(1840) The Philosophy of the Inductive Sciences, founded upon their history. 2 vols, London. 2nd ed 1847. Volume 1. Volume 2.

(1845) The Elements of Morality, including polity. 2 vols, London. Volume 2.

(1846) Lectures on systematic Morality. London.

(1849) Of Induction, with especial reference to Mr. J. Stuart Mill's System of Logic. London.

(1850) Mathematical exposition of some doctrines of political economy: second memoir. Transactions of the Cambridge Philosophical Society 9:128–49.

(1852) Lectures on the history of Moral Philosophy. Cambridge: Cambridge University Press.

(1853) Of the Plurality of Worlds. London.

(1857) Spedding's complete edition of the works of Bacon. Edinburgh Review 106:287–322.

(1858a) The history of scientific ideas. 2 vols, London.

(1858b) Novum Organon renovatum, London.

(1860a) On the philosophy of discovery: chapters historical and critical. London.

(1861) Plato's Republic (translation). Cambridge.

(1862) Six Lectures on Political Economy, Cambridge.

(1862) Additional Lectures on the History of Moral Philosophy, Cambridge.

(1866) Comte and Positivism. Macmillan's Magazine 13:353–62.

• Ayda adına krater adlandırılıb
• Adına mineral adlandırılb – whewellite
• Lancaster Kral Qrammatika Məktəbində debat cəmiyyəti Vilyam Velin adını daşıyır.