ZİREH

\[fars.\] сущ. 1. куьгьн. мархъун (хьелдикай, гапурдикай ва мс. хер ийидай яракьрикай жув хуьн патал ракьун чилиникай авур алукӀдай затӀ; кьеркь (яцӀу хамуникай авур гьахьтин алукӀдай затӀ); zireh kimi, zireh tək чил хьиз, тӀеквенар авай, тӀвек-тӀвек хьайи; 2. броня (дяведин гимийрал, танкарал ва мс. жедай, абуруз зарар хьуникай хуьдай гьулдандин къатарикай ибарат кӀеви затӀ); 3. зоол. бязи гьайванрин бедендал (хъалхъас къиб, крокодил ва мс.) жедай кӀеви хъире хьтин къат.
ZİRDƏST
ZİREHDEŞƏN,
OBASTAN VİKİ
Zireh
Zireh — insanlar, nəqliyyat vasitələri və ya gəmilərin qorunması üçün istifadə olunan qoruyucu geyimdir. == Haqqında == Barıt aşkar edildikdən əvvəl, döyüşlərin əksəriyyətində əsgərlər sinə-sinəyə döyüşdürdülər. Bu dövrdə döyüşçüləri düşmən silahından müdafiə etmək üçün zireh, dəbilqə və qalxan kimi müxtəlif vasitələrdən istifadə edilmişdir. Bundan əlavə, Makedoniyalı İskəndərin 12 qatdan ibarət kətandan zirehi də var idi.
Zireh Qalalar (1983)
Zireh dağıdıcı mərmi
Zireh dağıdıcı mərmi istənilən zirehə nüfuz etmək üçün hazırlanmış mərmidir. 20 mm-dən kiçik AP mərmiləri tipik olaraq zireh deşən sursat adlanır və bronjilet, güllə keçirməyən şüşə və yüngül zirehli maşınlar kimi yüngül zirehli hədəflər üçün nəzərdə tutulub.
Zireh qalalar (film, 1983)
Maili zireh
Maili zireh və ya əyri zireh, nə şaquli, nə də üfüqi olmayan zirehdir. Bu növ zireh, ümumiyyətlə tanklar və digər zirehli döyüş maşınları kimi quru nəqliyyat vasitələrində və zirehli döyüş gəmiləri və kreyserlər kimi hərbi gəmilərdə olur. Bir zireh lövhəsini əymək, görüş xətti boyunca lövhənin təsirli qalınlığını artırır. Maili zireh zireh dəlici mərmilər kimi kinetik enerji əsaslı KE mərmiləri və döyüş raketi kimi tank əleyhinə silahların zirehi dağıtmasını çətinləşdirir. Bir lövhəyə 90°-dən başqa bir bucaqda çırpılan mərminin, eyni lövhəyə şaquli bir formada çırpılması zamanına nisbətən daha böyük bir zireh qalınlığından keçməsi lazımdır. Sonuncu vəziyyətdə, yalnız lövhə qalınlığı (zireh səthində) deşilməlidir; Verilmiş bir lövhə qalınlığı üçün zireh yamacının artırılması, üfüqi müstəvidə ölçülən qalınlığı və mərminin hücum bucağını artıraraq təsir nöqtəsindəki zirehin qorunma səviyyəsini artırır. Başqa bir təsiri mərminin yan keçməsi, deformasiyası və sıçramasıdır. Mərmi zireh lövhəsinə ona dik olmayan bir bucaq ilə vurulduqda, mərminin yolu əyri ola bilər ki, bu da öz növbəsində daha çox zirehin keçilməsinə səbəb olar - və ya tamamilə mərmi sıçrayaraq başqa istiqamətə gedə bilər. Bundan əlavə, mərmi əyilər və beləliklə də zireh dəlmə xüsusiyyəti azala bilər. Bununla birlikdə, bu təsirlər istifadə olunan zirehin materialından və onu vuran mərminin xüsusiyyətlərindən çox asılıdır: yamac hətta daha yaxşı bir nüfuz etmə yeni, dəlmə qabiliyyətinə də səbəb ola bilər.
Avstraliya Zireh və Artilleriya Muzeyi
Avstraliya Zireh və Artilleriya Muzeyi İkinci Dünya Müharibəsi və müharibədən sonrakı dövrlərdəki tanklara, zirehli texnikalara və artilleriyaya həsr olunmuş şəxsi muzeydir. Rəsmi olaraq 2014-cü ildə Avstraliyanın Kvinslend ştatının Keyns şəhərində açılmışdır. Muzey ixtisar edildiyi zaman Littlefield kolleksiyasından bəzi əşyalar da daxil olmaqla, sərgi üçün xaricdən bir sıra nəqliyyat vasitələri və əşyalar alınır. Bu, Avstraliyadakı ən böyük hərbi maşın kolleksiyasıdır və Puckapunyaldakı Avstraliya Kral Zirehli Korpusu Memorialı və Ordu Tank Muzeyindən başqa Avstraliyada yeganə böyük avtomobil kolleksiyasıdır. Bu, dünyada artilleriya və zirehli döyüş maşınlarının ən böyük şəxsi kolleksiyalarından biridir. Muzeydə Rusiya, Almaniya, Yaponiya, Böyük Britaniya, ABŞ və Çexoslovakiyadan olan texnikalar da daxil olmaqla, bir sıra xarici istehsalçıların texnikaları saxlanılır. == Kolleksiyası == Muzeydə Birinci Dünya Müharibəsinə aid artilleriya, İkinci Dünya Müharibəsindən və müharibədən sonrakı dövrə aid texnikalar mövcuddur. Bütün kolleksiyada 190-dan çox eksponatla birlikdə 100-dən çox maşın vardır. Bəziləri də bərpa və tranzitin müxtəlif mərhələlərindədirlər. Kolleksiyada Almaniya, ABŞ, Avstraliya, Britaniya və Rusiya nümunələri də daxil olmaqla bir sıra zirehli maşınlar sərgilənir.
Tatami (yapon zirehi)
Tatami (畳胴具足) və ya tatami gusoku (畳む, "Tatami" - "qatlamaq", "gusoku" - "zireh") — feodal Yaponiya dövründə samuray zümrəsinə daxil olan şəxslərin və onların əsgərləri olan aşiqarular tərəfindən istifadə olunmuş yüngül büküləbilən zireh. Tatami do (bükülən zireh) və ya tatami katabira (zirehli jaket) tatami zirehi komplektinin əsas komponentləri idi. == Quruluşu == Tatami gusoku (bükülən zirehin tam komplekti) tatami do və ya tatami katabiradan (jaket), tatami kabuto (kask), çoçin kabuto, tatami zukin (başlıq) və ya başqa növ baş qoruyucularından və yapon zirehlərinə xas olan digər hissələrdən ibarətdir. Söküləbilən haçi gane kimi qoruyucu başlıq və ənənəvi kabuto da tatami gusokunun hissələridir. Tatami zirehi yüngül, portativ, daşınma üçün rahatdır, aşiqarular üçün hazırlanması ucuz başa gəlir. Tatami zirehi ən aşağı sinfə mənsub olan samuraylardan tutmuş ən yüksək sinfə mənsub olan samuraylara qədər bütün samuraylar tərəfindən geyinilmişdir. Lakin yüksək sinfə mənsub samuraylar bu zirehin daha inkişaf etdirilmiş versiyasını geyindikləri halda, aşağı sinfə mənsub olan samuraylar və xidmətçilər daha sadə versiyasından istifadə etmişdirlər. "Samurayın silahı və zirehi: Qədim Yaponiyada silahların tarixi" kitabında İan Bottomley karuta tatami do və karuta tatami kabuto (88-ci səhifə) haqqında məlumat vermiş, kitabın 91-ci səhifəsində tatami do karuta gane do və kikko gane donun növlərini müzakirə etmişdir. Corc Kameron "Konstruksiya, dekorasiya lüğəti və silah ilə zirehin istifadəsi" adlı kitabının 606-cı səhifəsində kikko tatami zirehini göstərmişdir. == Növləri == === Karuta tatami zirehi === [[Karuta (yapon zirehi)|Karuta]] kiçik dördbucaqlı və kvadrat dəmir (bəzən dəri) lövhəciklərdir və arxadan parçaya tikilir.
Telli zirehli
Telli zirehli (lat. Chaetophractus villosus) — məməlilər sinfinə, zirehlilər fəsiləsinə daxil olan növ. == Görünşü == Telli zirehlilər qəhvəyi-sarı rəngdə olurlar. Bel, başın yuxarı hissəsi və quyruğun üzəri altıbucaqlı və dördbucaqlı hissələrdən ibarət zirehlə örtülmüşdür. Belin ortasında altı və ya yeddi qurşaq var. Bu qurşaqlar uzunsov dördbucaqlı formasına malikdir və hərəkətlidir. Baş düz və enlidir və gözlərin altında şaquli cərgələr var. Ayaqların yuxön ayaqlarda.arı tərəfində və ön ətraflarının yuxarı hissəsində düzənsiz altıbucaqlı pulcuqlar mövcuddur. Bədənin qalan hissəsi qalın qırışmış dəri ilə örtülmüşdür. Sərt kıllar qurşaqların arxa kənarında yerləşir.
Telli zirehlilər
Telli zirehlilər (lat. Chaetophractus) — məməlilər sinfinə, zirehlilər fəsiləsinə daxil olan cins. Bu cins Cənubi Amerika üçün endemikdir. Argentina, Boliviya, Çili və Paraqvay kimi cənub ölkələrində yayılmışdır.
Tropik zirehlisi
Tropik zirehlisi (lat. Atractosteus tropicus) — atractosteus cinsinə aid heyvan növü.
Tufan zirehli maşını
Tufan zirehli maşını- Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi Nazirliyi tərəfindən dizayn və istehsal edilən zirehli döyüş maşını. == Tarixi == Tufan zirehli maşını ilk dəfə ADEX-2016 ikinci Azərbaycan Beynəlxalq müdafiə sərgisində maket və 3D animasiya formatında nümayiş etdirilib, lakin avtomobilin seriya öncəki prototipi gövdə forması və bəzi detallara görə konseptdən bir qədər fərqlidir. Zirehli maşını yalnız aqreqat və şassi hissələrində donor detallardan istifə olunmuşdur. Tufan zirehli maşını 100 faiz Azərbaycan dizaynerlərinin və mühandislərinin kreat fikirləri və təcrübəsi ilə istehsal olmuşdur. == Texniki xüsusiyyətləri == Tufanın ağırlığı 12,3 tona çatır və zirehli maşın 10 nəfərlik şəxsi heyəti tam təhlükəsiz şəraitdə 3 tona qədər faydalı yük ilə daşımaq qabiliyyətinə malikdir. Maşın NATO-nun STANAG 4569 ballistik qoruma standartının 3-cü səviyyəsinin tələblərinə uyğundur. Şosedə saatda 85 kilometr sürətinə çatan maşın həm də 65 sm dərinlikdəki xəndəkləri və 1,2 metr su maneələrini keçmə qabiliyyətini malikdir, məlumatda bildirilir. Tufanın dəf edilən eniş və yoxuşunun səviyyəsi 30 dərəcə, yamacı isə 18 dərəcədir. Zirehli maşının yerində dönmə radiusu 20 metrə çatır və onun uzunluğu 7,3, eni 2,44, hündürlüyü isə 2,8 metrdir. Tufanın gövdəsi universal formatda layihələndirilib ki, maşının güc aqreqatı sırasına 8 və ya 12 silindirli 230-dan 550 at gücünə qədər istənilən dizel, turbodizel müharrikləri və transmissiyalar tətbiq oluna bilər.
Uzunburun zirehli
Uzunburun zirehli (lat. Lepisosteus osseus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin şüaüzgəclilər sinfinin zirehlikimilər dəstəsinin zirehli durnabalıqları fəsiləsinin kayman balığı cinsinə aid heyvan növü.
Uzuntelli zirehli
Uzuntelli zirehli (lat. Chaetophractus vellerosus) — məməlilər sinfinə, zirehlilər fəsiləsinə daxil olan növ. == Görünüşü == Bədəninin uzunluğu 25 sm-dir. Zirehi ilə yanaşı, bədənini əhatə edən tellər açıq qəhvəyi rəngdədir. == Yayılması == Uzuntelli zirehli Qran-Çako və Argentina, Boliviya, Çili və Paraqvayın pampalarında geniş yayılmışdır. Quraq bölgələrdə, seyrək meşələrdə, subtropik, az bitki örtüyünə və kolluqları olan çəmənli düzənliklərdə yaşayır. == Həyat tərzi == Uzuntelli zirehli gecə həyat tərzi keçirir. Hər şey yeyən heyvandır. Qidasını əsasən böcəklər, həmçinin onurğalılar və bitkilər (xüsusilə Prosopis cinsinə aid bitkilər) daxildir. Onurğalılar yayda qidasının 27,7% -ni, qışda isə 13,9% -ni təşkil edir.
Xallı zirehli
Xallı zirehli (lat. Lepisosteus oculatus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin şüaüzgəclilər sinfinin zirehlikimilər dəstəsinin zirehli durnabalıqları fəsiləsinin kayman balığı cinsinə aid heyvan növü.
Zirehdəki xəyalət
Zirehdəki xəyalət və ya Yaponiyada tanınan adı ilə Ghost in the Shell (攻殻機動隊, Ko:kaku Kido:tai) Masamune Şironun 1991-ci ildə yaratdığı elmi-fantastik manqa. Adın İngilis dilinə müəllif özü tərcümə edib. Manqa Production I.G kompaniyası və rejissor Mamoru Oşii tərəfindən iki tam metrajlı film kimi ekranizasiya olunmuşdur: «Ghost in the Shell» (1995) və «Ghost in the Shell 2: Innocence» (2004). Həmçinin, Production I.G anime-serialı da çəkmişdi: «Ghost in the Shell: Stand Alone Complex» (birinci mövsüm 2002-ci ildə, ikinci mövsüm «2nd GIG» postfiksi ilə — 2004-cü ildə, rejissor Kenci Kamiyama). 1 sentyabr 2006 tarixində Production I.G-nın serialı bitirən «Ghost in the Shell: Stand Alone Complex - Solid State Society» adlı tam metrajlı anime-filmi ekranlara çıxıb. 2002-ci ildə manqanın sikvelı çıxdı - «Ghost in the Shell 2: Man/Machine Interface» (攻殻機動隊 : 2 ManMachine Interface). 22 iyun 2013-cü ildə 4 seriyadan ibarət olan «Ghost in the Shell: Arise» serialı çıxdı, hər seriya 50 dəqiqə çəkirdi. 31 mart 2017-ci ilə bədii filmin premyerası planlaşdırılıb, mayor Makoto Kusanaqinin rolunu Skarlet Yohansson, Daysuke Aramakinin rolunu isə Takeşi Kitano ifa edəcəklər. == Personajlar == === Doqquzuncu bölmə === İctimai təhlükəsizlik nazirliyi adından fəaliyyət göstərən Yaponiya DİN-nin bir bölməsi. Faktiki olaraq isə xoşagəlməz şəxslərin və polisin bacara bilmədiyi işlərin həll dilməsi üçün yaranan taktiki kəşfiyyat təşkilatı.
Zirehli-alliqator
Missisipi zirehlisi və ya Zirehli-alliqator (lat. Atractosteus spatula) — atractosteus cinsinə aid heyvan növü. Amerika qitəsindəki iri çaylarda yaşayır. .
Zirehli balıqlar
Zirehli balıqlar (lat. Placodermi) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinə aid heyvan sinfi. == Maraqlı fakt == 380 milyon il bundan əvvəl Materpiscis zirehli balığı məlum olan ən qədim diri doğan orqanizm hesab olunur.
Zirehli durnabalıqları
Zirehli durnabalıqları (lat. Lepisosteidae) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin şüaüzgəclilər sinfinin zirehlikimilər dəstəsinə aid heyvan fəsiləsi.
Zirehli dəbilqə
Zirehli dəbilqə müharibə üçün hazırlanmış xüsusi bir dəbilqə növüdür. Döyüş şəraitində başı güllə, zərbə və partlayışlardan qoruyur. Qabaqcıl modellərdə qulaqlıq və mikrofon kimi avadanlıqlar ola bilər. == Tarixi == Məlumdur ki, dəbilqə ilk dəfə eramızdan əvvəl 900-cü ildə Aşşurlular tərəfindən istifadə edilmişdir. Qədim Yunanıstanda və Qədim Romada; Orta əsrlərdə və 1600-cü illərin sonuna qədər bir çox ordu tərəfindən istifadə edilmişdir. == Zirehli dəbilqə növləri == === Günümüz === SPECTRA Fransa - Fransız Ordusu, Danimarka Ordusu, BMT Sülhməramlı Qüvvələri tərəfindən istifadə olunur. MICH TC-2000 ABŞ - ABŞ ordusu tərəfindən təkmilləşdirilmişdir. Hafifsıklet Miğfer ABŞ - ABŞ Hərbi Donanması tərəfindən istifadə olunur. Mk. 6 Birləşmiş Krallıq - Britaniya Ordusu tərəfindən istifadə olunur.
Zirehli maşın
Zirehli avtomobil tarixi kəşf, daxili təhlükəsizlik, silahlı müşahidə və digər sub-müharibə missiyaları üçün istifadə olunan yüngül təkərli zirehli döyüş nəqliyyat vasitəsidir..
Zirehli molluskalar və ya xitonlar
Zirehli molyusklar
Zirehli molyusklar (lat. Polyplacophora) — heyvanlar aləminin molyusklar tipinə aid heyvan sinfi. İkitərəfli simmetrik yumşaq bədən yarımdairəvi başdan, daxili kisədən və enli ayaqaltıyabənzər ayaqdan ibarətdir. Tənəffüs ibtidai molluskalara xas olan çoxsaylı qoşa qələsəmələr vasitəsilə həyata keçirilir. Yumşaq bədən üst hissədə zirehlə mühafizə olunub. Xitonlar zirehi kirəmit kimi bir-birinin üzərinə yatan mütəhərrik bir-birinə bağlanmış hamar və ornamentli səkkiz lövhədən ibarətdir. Xitonlar evriqalin formalar olub, əsasən, dayazlıqda məskunlaşırlar, lakin bəzən 4000 m-dək dərinlikdə rast gəlinir. Xitonlar yosunlarla və ya foraminiferlərlə, nadir hallarda süngərlərlə qidalanır. Xitonlar qazıntı halında gec kembridən məlumdur, müasir nümayəndələri Qara dənizdə, Şimal və Uzaqşərq dənizlərində yaşayır.
Zirehli ruh (film, 1995)
«Ghost in the Shell» (攻殻機動隊, Kokaku Kidotay, ing. Ghost in the Shell) — Masamune Şinonun eyniadlı manqasının adaptasiyasısı olan tammetrajlı anime-film. Rejissor — Mamoru Oşii, ssenari müəllifi — Kazunori İto, personajların dizaynerı — Hiroyuki Okiura, bəstəkar — Kenci Kavai. Film Production I.G studiyasında çəkilib. 2004-cü ildı Innocence adlı sikvel çıxdı. == Məzmun == Hekayə antiutopik gələcəydə baş tutur. 2029-cu ildə kiber-texnologiyaların və kompüter şəbəkələrinin yayınmasıyla implantatlardan geniş istifadə olunur. Lakin bu texnologiyalar "kiber beyinlərin" qırılması və onlarla bağlı digər problemləri də özləri ilə gətirdilər. Neçə vaxtdır axtarılan Puppet Master adlı haker siyasətə qarışmağa başlayır və 9 bölmə bu işi araşdırmaq və Puppet Masteri tapmaq tapşırığlarını alır. Araşdırma zamanı insanı insan edən və insan və maşın arasında fərqin cüzi olan bu dünyada Puppet Masterin kim olduğu kimi suallar ortaya çıxır.
Zirehli tibb maşını
Zirehli tibb maşını - silahlı qüvvələrin tibbi xidməti ilə xüsusi təchiz olunmuş zirehli texnikası. Zirehli tibb maşınlarının köməkçi vasitələri kateqoriyasına aiddir. Yaralılar və xəstələr üçün güllələrdən və kütləvi qırğın silahlarının zərərverici amillərindən qorunmasını təmin edir. Konfiqurasiyadan asılı olaraq dizayn edilə bilər. döyüş bölgəsindən yaralıların axtarışı və təxliyəsi üçün (tibbi konveyer); hərbi hissənin tibbi bölməsi (ilkin tibbi yardım); mobil (səyyar) soyunma otağı (ilk yardım, azaldılmış həcmdə ixtisaslı tibbi yardım). Hücumlar zamanı yaralanmaların nəticəsi tibbi xidmətin vaxtı və keyfiyyətindən asılıdır. == Tarixi == SSRİ-də, 1937-ci ildə zirehli bir sanitar evakuasiya maşınının ilk modeli (GAZ-AAA əsasında BA-22) yaradıldı. Böyük Vətən Müharibəsi illərində hərbi həkimlər birbaşa döyüş bölgəsində, yaralıların 84,4% -nə, tibb mərkəzlərində isə 15,6% nə ilk tibbi yardım göstərdilər. Döyüş bölgəsində yaralıların axtarışı, tibbi yardımın göstərilməsi, tibbi müəssisələrə toplanması və təxliyəsi çətin bir şəraitdə aparılır və həyat üçün böyük təhlükə ilə müşayiət olunur. 20-ci əsrin müharibələri və hərbi qarşıdurmalarda kiçik tibb işçilərinin itkiləri ilk yerlərdən birini tutdu.
Zirehli transportyor
Zirehli transportyor (ZTR) piyada qoşun hissələrinin döyüş ərazisinə təhlükəsiz şəkildə çatdırılması məqsədilə hazırlanmış zirehli döyüş maşını növüdür. Zirehli transportyoru piyadanın döyüş maşınından fərqləndirən əsas cəhət onların daşıya bildikləri silah sistemləridir. Əsas etibarilə müxtəlif çaplı pulemyotlarla təchiz olunan bu kimi döyüş maşınları bəzi hallarda geri təpməsiz top, tank əleyhinə idarəolunan raket və ya minaatanla da silahlana bilər. Birbaşa döyüş əməliyyatları üçün dizayn olunmayan bu maşınlar əsasən daşıdıqları hərbçiləri şrapnel yaralanmasından və düşmən pusqusu zamanı atəşdən qorumaq vəzifəsi daşıyır. Bu nəqliyyat vasitəsinə nisbətən daha möhkəm zirehlə örtülü olan zirehli döyüş maşınları isə birbaşa döyüşdə iştirak etmək üçün yaradılmışdır. Müasir dövrdə bir çox ölkənin silahlı qüvvələrində istismar olunan ZTR-lərə ABŞ istehsalı M113, Rusiya istehsalı BTR-60, BTR-70, BTR-80 və s. misal göstərmək olar.
Zirehlikimilər
Zirehlikimilər (lat. Lepisosteiformes) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin şüaüzgəclilər sinfinə aid heyvan dəstəsi. Bədəni qərni lövhələrdən ibarət qalın qalın zirehlə örtülüdür. Pota, yöndəmsiz heyvandır. Qərni lövhələrin xeyli hissəsi müvafiq sümük lövhəsinin üzərində yerləşir (dəri sümükləşməsi). Adətən qurşaq şəklində düzülən qərni lövhələrdəki bəzi sıraların bir-birilə elastik birləşdirici toxuma ilə birləşməsi zirehə hərəkətlilik verir. Bədəninin uzunluğu (quyruqsuz) 1 metrədəkdir. İri caynaqlıdır. 28—40 (nəhəng. zirehlilərdə isə 90-dək) dişi var.
Zirehlilər
Zirehlilər (lat. Dasypodidae) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin armadillər dəstəsinə aid heyvan fəsiləsi. Bədəni qərni lövhələrdən ibarət qalın qalın zirehlə örtülüdür. Pota, yöndəmsiz heyvandır. Qərni lövhələrin xeyli hissəsi müvafiq sümük lövhəsinin üzərində yerləşir (dəri sümükləşməsi). Adətən qurşaq şəklində düzülən qərni lövhələrdəki bəzi sıraların bir-birilə elastik birləşdirici toxuma ilə birləşməsi zirehə hərəkətlilik verir. Bədəninin uzunluğu (quyruqsuz) 1 metrədəkdir. İri caynaqlıdır. 28—40 (nəhəng. zirehlilərdə isə 90-dək) dişi var.

Digər lüğətlərdə