сущ.; -и, -е; -ер, -ери, -ера 1) физвай ва я акъвазнавай цин винел патаз акси пад. # вацӀун ~ къубудин ~, къанавдин ~, къуйдин ~. Ахпа ада, бубадин патав фена, гьуьлуьн кӀаняй гъайи накъвар вугана адав. Ф. Гьуьлуьн руш. 2) майишатдин къапарин вини кьилиз акси пад. # къажгъандин ~, ягълавдин ~, столдин ~, чувалдин ~. 3) кьилел алукӀдай парталдин цавухъ тир пад. Кьилел алай бармак лагьайтӀа, кьифери кьадгъунайди хьиз, са чӀарни аламачиз кӀан дуьздал хьанвайди тир. А. Ф. Риза. 4) бедендин паярин чилихъ тир пад, пай, чка. # вилин ~, руфунин ~, кӀвачин ~, хъуьчӀуьн ~. Садлагьана Мегьтиди яргъи спелрин кӀаникай кьелечӀ пӀузарар югъурна... А. Ф. Газет. Жив ацукьайбур хьиз, михьиз лацу хьанвай къалин рацӀамрин кӀаникай аквазвай кьве гъвечӀи булах хьтин михьи вилер исятда чилел эвичӀай ксарал атана. Б. Гь. Заз эвера. Абуруз далу гана ацукьнавай Бубади стӀун алай чкадилай юзун тавуна, маузер акъудна, ам хъуьчӀуьн кӀаникай тахминан рахазвайбурун ванцел туькӀуьрна... С. Гь. КӀири Буба. 5) тӀебиатдин, набататрин, эцигнавай дараматдин, затӀарин чилихъ тир пай. Абур рагъ гвай цлан кӀанера ацукьнавай. А. Ф. Риза. Экв жез-тежез, цавун кӀан лацу хьуник кваз, къуьне гьебеяр аваз кьведни кӀваляй экъечӀна, хизанриз сагърай лагьана, рекье гьатна. А. Ф. Бубадин веси.... балкӀандик хуькуьрайтӀа, аватна балкӀанни галаз рагара акьуна тике-тике жедай, а тикеярни чархун кӀаняй гъуьлягъ хьтин алчуд жез физвай вацӀуз агакьдалди акъваздач. А. Ф. Лянет. Гимишдин ранг алай элкъвей варз чӀулав циферин кӀаникай хкатна цавун кӀанелай аквазвай. А. Ф. Лянет. Ма, ваз ихьтин са алатни, - чӀехида фарин кӀаник квай вичин чантадай кьвед лагьай тӀур акъудна. Б. Гь. Заз эвера. Ачкар валан кӀане ацукьнавай ва некьидин пешериз кӀуф язавай. 3. Гь. Залан кам. Столдал чуьхвенвай чичӀекар, кӀешнишар пайда хьана. Иесиди кроватдин кӀаникай эрекь авай шуьшени хкудна, вилик кружкани эцигна. 3. Гь. Ахварай авудай аваз. □ ТупӀал фекьи Дадаш цлан кӀаневай кӀарасдин кьилел са шумуд агъсакъални галаз хкатна хьиз ацукьнавай. А. Ф. Бубадин веси. 6) гзафв. кь. хуьрек гьазурдайла адан цӀухъ галай пад. # ашдин кӀанер, хапӀадин кӀанер. 7) алукӀдай парталдин бедендиз мукьва пад. Кьилел алай бармак, са патал эцигна, кӀунтӀ хьиз акъвазарнавай, кӀаникай кӀурт квай рехи чухвадин винелай гимишдин чӀул ва гимиш савад янавай гапур кутӀуннавай. А. Ф. Газет. 8) кьакьанда авай хуьруьн, шегьердин агъа пай. Гьарданбир кӀекери гьараюнин, кицӀин элуькьунин ван къведай; хуьруьн кӀаникай авахьзавай вацӀу жур-жур ийизвай... А. Ф. Бубадин веси. 9) затӀунин нехиш, шикил алай патаз акси пад.... кӀан чида адаз астӀардин... Ш. Т. Кьве устӀар. 10) кьакьан патахъ дуьзмиш жедай, вичин къене са вуч ятӀани хуьн патал раснавай затӀунин (чувал, чанта, шалвар, портфель ва мсб) чил галай пад. Гьардан вилик са истикан, Вегь шекер бул, такурай кӀан. С. С. Фекьияр. Чувалдин кӀане са кьве киле гъуьр амай. Р. Куьгьне вахтара лезги хуьрера къен финикди азарлу хьайила, абур патал махсус шалварар куьдай, лугьуда. Жибинар, кикер, гьертер - шалвардиз хас вири лишанар квайбур жедай. Амма кӀан кутадачир. А. Къ. Жуьгьенар. * вилерин кӀаникай килигун.
* кӀан квачир прил. 1) кӀан пад ачух. Виликдай хуьрера аялрал кӀан квачир шалварар жедай. Р. 2) тух тежер, къати нефс авай.
* кӀан-кӀукӀ татун гл., нел-квел ери-бине эцигиз тахьун, кьил акъудиз тахьун.
* кӀане гъери авачир прил. ихтибар тежер. - Адан кӀане гъери авайди туш. Авур хъсанвал чир жедайди туш. 3. Э. Рекьер сад туш.
* кӀане гъери авачирди сущ. ихтибарсуз, ихтибар гъиз тежедайди.
* кӀаник кутун гл., ни вуж-вуч гъалибвал къазанмишун. Шарвилиди... душмандин кьуьруькрай кьил акъудзава ва ам гьар сеферда кӀаник кутазва... Б. С. "Шарвили" гьикӀ арадиз атана?
* кӀаняй акъатуй! межд. къати нефс авайдаз, вичиз авай, гайи затӀунал рази тахьайла, тежедайдаз ийидай экъуьгъун.
* кӀаняй акъатун гл., вуж-вуч терг хьун, авачир гьалдиз атун. Я Сад Аллагь, - фикирна эхир за, ~ их! хьайитӀа, кӀвал кӀаняй акъатда. Н. Ш. КӀвалин референдум. Синоним: тахьай мисал хьун.
* кӀаняй акъудун гл., ни-куь вуж-вуч терг авун. Эгер и харж тагъайтӀа, За хуьр кӀаняй акъудда, Къван къванцихъай галудда! Ф. Бахтавар. Гелирдин рехъ атӀайтӀа, За хуьр кӀаняй акъудда... Ф. Лезгистандин хабарар, VӀ.