ЦӀАЙ¹

(цӀу, цӀа, цӀаяр) 1. od, atəş; alov; барутни цӀай сад садав кьадач. Ata. sözü barıt ilə odun dostluğu olmaz; 2. tonqal; məşəl; цӀай авун tonqal qalamaq; цӀаяр акъудун məşəl yandırmaq (toyda, novruz bayramında); 3. məc. od, çox bərk isti; цавай цӀай къвазва göydən od yağır; * ашкъидин цӀай bax ашкъи; буьркьуь цӀай zəif od, vam od; кьве цӀун арадал аламукьун iki od arasında qalmaq, iki təhlükə arasında qalmaq; кьил цӀук акатун başına iş (bəla) gəlmək, bəlaya uğramaq, bədbəxtlik üz vermək; рикӀин цӀай кьин bax рикӀ; сивяй цӀай чукӀурун bax сив (сивяй цӀай авахьун); цӀай галач хьи (цӀай кьуна кузвач хьи). Ata. sözü yaz var, qış var, nə tükənməz iş var; цӀай кваз a) başıalovlu, çox tələsik halda, təşviş və təlaş içində; b) çox əsəbi halda; hirsli halda, hirsli-hirsli; цӀай кутун a) od vurmaq odlamaq, yandırmaq; b) məc. qızışdırmaq, alışdırmaq, bərk hirsləndirmək, əsəbiləşdirmək; цӀай къачун a) od tutub yanmaq, qızdırması qalxmaq; b) istidən buğlanmaq; çürümək (ot haqqında); c) od götürmək, bərk hirslənmək, özündən çıxmaq; цӀай кьун (цӀай акатун) a) od düşüb yanmaq, odlanmaq, alışmaq; b) məc. od tutmaq, bərk hirslənmək, qızmaq, özündən çıxmaq, odlanmaq; цӀай хьиз (цӀай галай хьиз) od kimi, çox cəld, sürətlə, becid, tələsik; цӀай ягъун a) odlamaq, yandırmaq, alışdırmaq; b) od vurub yandırmaq, yanğın törətmək; c) məc. ... od vurmaq, divan tutmaq, cəzalandırmaq; ç) məc. necə gəldi xərcləmək, israf etmək, puç etmək (pulunu, malını); цӀув къугъун odla oynamaq; təhlükəli işlərə baş qoşmaq; цӀун гими paroxod; цӀун гъуц mif. od allahı; цӀун (къизилдин) масдай od (qızıl) qiymətinə (bahasına), çox baha, həddindən artıq baha qiymətə; цӀун мез (цӀун мурз) alovun dili, zəbanə, alov; цӀун кӀвал bax цӀун-кӀвал; цӀун цӀверекӀ od parçası, çox zirək, bacarıqlı, diribaş, cəld, çevik (adam); цӀун цӀверекӀ я! Ata. sözü od parçasıdır!; цӀунни вацӀун арадал аламукьун od ilə su arasında qalmaq, çıxılmaz vəziyyətə düşmək, nə edəcəyini bilməmək.