ABORİGÉN

Aborigenlər, əsasən Avstraliyanın yerli sakinləri olan, bu qitənin əzəli əhalisini təmsil edən icmaların ümumi adıdır. Onlar minlərlə il əvvəl Avstraliyaya köç edərək orada məskunlaşmış və zəngin bir mədəniyyət inkişaf etdirmişlər. Aborigenlərin qədim dövrlərdən bəri Avstraliyada yaşadıqları və müxtəlif mədəniyyətlər, dillər və adətlər yaratdıqları hesab edilir. == Tarix və Mənşə == Aborigenlərin Avstraliyaya təxminən 40,000-65,000 il əvvəl Asiyadan keçərək gəldiyi təxmin edilir. Bu uzun müddət ərzində onlar Avstraliyanın müxtəlif bölgələrində məskunlaşaraq, fərqli mühitlərdə yaşamağı bacarmışlar. Aborigen icmaları adətən ovçuluq və yığıcılıqla məşğul olublar və yerli təbiətə bağlı bir həyat tərzi qurublar. == Mədəniyyət və Dini İnanclar == Aborigen mədəniyyəti Avstraliya torpağı ilə sıx bağlıdır. Onların mədəniyyəti, sənət əsərləri və mahnıları, əfsanələr və hekayələr vasitəsilə nəsildən-nəslə ötürülən zəngin mədəni irslə doludur. Aborigenlərin dini inancları və mərasimləri, "Düş Yolculuğu" (Dreamtime) adlanan bir ruhani sistemlə əlaqəlidir. Bu sistem, dünyanın yaradılışını, əcdadların rolunu və insanların təbiətlə əlaqələrini izah edən hekayələr toplusudur.

Avstraliya aborigen dilləri — Avstraliyanın aborigen əhalisinin dilləri. Avstraliyanın Avropa dövlətləri tərəfindən müstəmləkəçiliyinə qədər 300 minlik Avstraliya əhalisi 260 dildə danışırdı. Hal-hazırda bu dillərdən 200-ə qədəri məhv olmaq üzrədir. Avstraliya dilləri 12 ayrı-ayrı dilləri özündə cəmləşdirir: andillyauqva, varrai, hunavidi, kakadü, hunkarakan, manharay, minkin, nahara, nqevin, nunqqubuy, tivi, yanyula. Avstraliya dillərinin hamısı aqqlütinativ dillərdir.

Aborigenlər, əsasən Avstraliyanın yerli sakinləri olan, bu qitənin əzəli əhalisini təmsil edən icmaların ümumi adıdır. Onlar minlərlə il əvvəl Avstraliyaya köç edərək orada məskunlaşmış və zəngin bir mədəniyyət inkişaf etdirmişlər. Aborigenlərin qədim dövrlərdən bəri Avstraliyada yaşadıqları və müxtəlif mədəniyyətlər, dillər və adətlər yaratdıqları hesab edilir. == Tarix və Mənşə == Aborigenlərin Avstraliyaya təxminən 40,000-65,000 il əvvəl Asiyadan keçərək gəldiyi təxmin edilir. Bu uzun müddət ərzində onlar Avstraliyanın müxtəlif bölgələrində məskunlaşaraq, fərqli mühitlərdə yaşamağı bacarmışlar. Aborigen icmaları adətən ovçuluq və yığıcılıqla məşğul olublar və yerli təbiətə bağlı bir həyat tərzi qurublar. == Mədəniyyət və Dini İnanclar == Aborigen mədəniyyəti Avstraliya torpağı ilə sıx bağlıdır. Onların mədəniyyəti, sənət əsərləri və mahnıları, əfsanələr və hekayələr vasitəsilə nəsildən-nəslə ötürülən zəngin mədəni irslə doludur. Aborigenlərin dini inancları və mərasimləri, "Düş Yolculuğu" (Dreamtime) adlanan bir ruhani sistemlə əlaqəlidir. Bu sistem, dünyanın yaradılışını, əcdadların rolunu və insanların təbiətlə əlaqələrini izah edən hekayələr toplusudur.

Avstraliya aborigeni (yerli avstraliyalar) — Avstraliyanın yerli əhalisi, dil və irq cəhətcə dünyanın başqa xalqlarından fərqlənir. Avstraliya dillərində, bir çoxu isə ancaq ingilis dilində və ya picinin müxtəlif variantlarında danışır. Əsasən Şimali, Şimal-Qərbi, Şimal-Şərqi və Mərkəzi Avstraliyada , bir hissəsi isə şəhərlərdə yaşayır. Avstraliyada yerli xalqlara aid edilən 400 etnik qrup var. == Ədəbiyyat == Артёмова О. Ю. Личность и социальные нормы в раннепервобытной общине по австралийским этнографическим данным. М., 1987 Артёмова О. Ю. Прошлое и настоящее коренных астралийцев // Расы и народы, вып. 10. М., 1980 Берндт Р. М., Берндт К. Х. Мир первых австралийцев, пер. с англ. М., 1981 Кабо В. Р. Происхождение и ранняя история Австралии.

Avstraliya aborigenlərinin astronomiyası – Avstraliyanın yerli xalqlarında formalaşmış astronomik və kosmoqonik təsəvvürlərin birləşməsidir. == Yuxular zamanı == Avstraliya aborigenləri düşünürdülər ki, bizim reallıqdan başqa, əcdadların ruhlarının məskunlaşdığı, digər reallıq “Yuxular zamanı” mövcuddur. Bu iki reallıq kəsişir və qarşılıqlı olaraq bir-birinə təsir edir. Həqiqi aləmlə “yuxu” aləminin kəsişdiyi yerlərdən biri səmadır: əcdadların hərəkətləri Günəşin, Ayın, planetlərin, ulduzların hərəkətində əks olunur, lakin insanların da hərəkətləri göydə baş verən hadisələrə təsir edə bilər. == Aborigenlərin mifologiyasında ulduz səması == Aborigenlərin mifologiyasında ulduz səmasının obyektlərinə: Cənub Xaça, Pleyadlara, Magellan buludlarına və s. geniş yer ayrılır. Hansısa səma obyekti və ya hadisə isə bağlı olan bir sıra mifoloji süjet var. Misal kimi, Orion ülkəri ilə bağlı olan Yolnqu xalqının mifoloji süjetini gətirmək olar: ülkər, qardaşların birinin tabunu pozduğu üçün Günəş tərəfindən göyə qaldırılan 3 qardaşın kanoesi kimi alqılanır. Həmin xalqın inancına görə Venera (Zöhrə) – yaradıcı ruh Barnumbirdir; dan söküləndə qalxan bu ruh, arxasınca işıqdan olan ip çəkir. İp isə ölmüş insanların ruhlarının yaşadığı Baralku adasına bağlıdır; müvafiq ayinləri yerinə yetirərək insanlar bu ip vasitəsi ilə əcdadları ilə təmasa girə bilərlər.