antipsixiatriya

Antipsixiatriya 20-ci əsrin 60-cı illərinin əvvəllərində sosial qeyri-sabitlik fonunda formalaşmış və psixiatriyaya radikal münasibəti təmsil edən beynəlxalq hərəkat və nəzəri anlayışlardır; həm fenomenoloji psixiatriya və ekzistensial təhlilin, həm də üsyankar 1960-cı illər qarşı mədəniyyətin, etiraz siyasi hisslərinin təsiri altında yaranan 20-ci əsrin ikinci yarısının qərb elm və mədəniyyətinin fenomeni. Antipsixiatriya ilə psixiatriyanın özünün inkişafının xüsusiyyətləri arasındakı əlaqəyə dair konsensus yoxdur. Belə bir fikir ifadə olunur ki, antipsixiatriyanın inkişafı elmi fikirlərin təkamülü nəticəsindən daha çox müəyyən bir dövrün tarixi sarsıntılarının bir hissəsidir, antipsixiatrik modellər empirik materialla təsdiqlənmir və bəzən onunla ziddiyyət təşkil edir. Bununla belə, belə bir fikir də ifadə edilir ki, antipsixiatriya psixiatriyanın özünün ziddiyyətlərini və onları həll etmək istəyini əks etdirir, antipsixiatriya psixiatriyanın təbii inkişafının nəticəsidir, onun tarixində tənqidi bir məqamdır. Bu hərəkatın inkişafına o dövrün psixiatriyasına xas olan identifikasiya böhranı və etioloji fərziyyələr və onun metodoloji və paradiqmatik əsaslarını dərk etmək istəyi, habelə humanistləşmə istəyi təkan olmuşdur. Qismən antipsixiatriya humanitar, fəlsəfi hərəkat adlandırıla bilər, lakin antipsixiatriya ən çox psixiatriya və ya psixoterapiya sahələrindən biri hesab olunur. O, fenomenoloji psixiatriya, ekzistensializm, hermenevtika, strukturalizm, neokantianizm, marksizm və radikal siyasətin ideyalarını ehtiva edir. Ən məşhur antipsixiatrlardan Ronald Lainq, Mişel Fuko, Devid Kuper, Tomas Szas, İrvinq Hofman, Franko Bazalya və digərlərini qeyd etmək olar. Antipsixiatrların fikirləri qızğın müzakirələrə və tənqidlərə səbəb olurdu ki, bu da hərəkatın radikallığı ilə bağlı idi. Bununla belə, antipsixiatriya psixiatriya xidmətinin islahatına, onun humanistləşdirilməsinə, psixiatrların şəxsiyyətə, onun taleyinə, psixi pozğunluğu olan şəxslərin hüquqlarına, psixiatriyanın hüquqi aspektlərinə diqqətinin artırılmasına öz töhfəsini verdi.