Lüğətlərdə axtarış.

Hərbi toqquşma, vuruşma və ya kombat (fr. combat) — iki qrupun bir-biri ilə yaralama, öldürmə və ya təsirsiz hala gətirmə məqsədilə etdiyi silahlı mübarizə. Böyük əhatəli qarşıdurmalar müharibə yarada bilər.

Hərbi toqquşma, vuruşma və ya kombat (fr. combat) — iki qrupun bir-biri ilə yaralama, öldürmə və ya təsirsiz hala gətirmə məqsədilə etdiyi silahlı mübarizə. Böyük əhatəli qarşıdurmalar müharibə yarada bilər.

Toqquşma hadisələri və ya kosmik toqquşma (ing: impact event) böyük meteorit, asteroid, kometa və ya digər astronomik obyektin Yer və ya başqa planetlə toqquşması hadisəsi kimi müəyyən edilmişdir. Qeydə alınmış tarix boyu yüzlərlə kiçik toqquşma hadisəsi (yaxud partlayan kometalar) qeydə alınmışdır ki, onlardan bəziləri ölüm, yaralanma, maddi ziyan və ya digər mühüm regional nəticələrlə nəticələnmişdir. Okean və ya dənizdəki toqquşma hadisəsi həm dənizdə, həm də sahil xətti boyunca dağıdıcı olan nəhəng sunami dalğalarına səbəb ola bilər. Sonuncu böyük toqquşma hadisəsi eramızdan əvvəl 700-cü ildə Estoniyada olmuş və bu toqquşma nəticəsində Kaali krateri yaranmışdır. Elm dünyası həqiqi meteorit toqquşmalarından xəbərdar olduqdan bəri, meteorit toqquşmaları elmi fantastika dünyasında istifadə edilən mühüm elementlərdən biri olmuşdur və saysız-hesabsız kompliyator nəzəriyyəsinin formalaşmasına səbəb olmuşdur.

Böyük toqquşma fərziyyəsi və ya Teyanın toqquşması — Günəş sisteminin formalaşmasından 20–100 milyon il sonra, təqribən bundan 4,5 milyard il əvvəl baş verdiyi ehtimal olunan Teya planetinin Yerlə toqquşması hadisəsi. Təqribən Mars böyüklüyündə olduğu düşünülən Teyanın Yerlə toqquşması nəticəsində, Yer ətrafı boşluğa yayılan qalıqların orbitdə toplanması nəticəsində Ayın formalaşdığı ehtimal olunur. == Alternativ fərziyyələr == Ayın formalaşması ilə bağlı bir sıra alternativ fərziyyələr də vardır. Bölünmə fərziyyəsinə görə Ay mərkəzəqaçma təcili nəticəsində Yer qabığından qoparaq ayrılmışdır. Belə olduğu halda Yerin başlanğıc sürətinin çox böyük göstəriciyə sahib olması lazımdır. Əgər bölünmə fərziyyəsi düzgün olarsa, Yerin ekvator müstəvisi ekliptikin müstəvisinə uyğun olmalı idi, ancaq bu belə deyil. Ayın Yerin cazibə qüvvəsi tərəfindən sonradan tutulması fərziyyəsinə görə Ay fərqli yerdə meydana gəlmişdir və Yerin yaxınlığından keçərkən onun cazibə qüvvəsi tərəfindən tutulmuşdur. Buna baxmayaraq aparılan tədqiqatlar nəticəsində bu fərziyyənin doğru olması üçün tələb olunan şərtlərin ödənmədiyi məlum olmuşdur. Birlikdə formalaşma fərziyyəsinə görə isə Yer və Ay Günəş sistemi formalaşarkən molekulyar buluddan eyni vaxtda və yerdə formalaşmışdır. Buna baxmayaraq aparılan tədqiqatlar nəticəsində Ayda metal maddələrinin həddən artıq az olması səbəbindən Yer və Ayın birlikdə formalaşması fərziyyəsinin doğru olması ehtimalı azdır.

Toqquşma (ing. Crash) — 2004-cü ildə çəkilən Oskar mükafatı almış ABŞ filmi. Bir çox film tənqidçisinin təxminindən kənar 2005-ci ildə aşağı səviyyəli büdcəsi olmasına baxmayaraq, "Ən yaxşı film" kateqoriyasında Oskar mükafatına layiq görülmüşdür.

Zvartnots Hava Limanında toqquşma — 5 iyul 1988-ci ildə Ermənistan SSR-də, İrəvan şəhərindən kənarında yerləşən Zvartnots Beynəlxalq Hava Limanında erməni etirazçılarla SSRİ qoşunları arasında baş vermiş toqquşma. İyunun sonunda Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının keçirdiyi konfransda ermənilərin Dağlıq Qarabağ haqqında tələbləri qəbul edilmədikdən sonra İrəvanda yeni nümayiş dalğası başlamışdır. Sovet hökuməti asayişi bərpa etmək üçün İrəvana qoşun yetirmişdir. Minlərlə erməni etirazçı Zvartnots Hava Limanına toplaşaraq sovet qoşunlarının girişini bağlamışdır. Bu zaman əsgərlərlə nümayişçilər arasında toqquşma baş tutmuşdur. Təhlükəsizlik qüvvələrinin atəş açması nəticəsində bir nəfər həlak olmuş, onlarla adam yaralanmışdır. Bu hadisə Ermənistanda bir qədər antisovet əhval-ruhiyyəsi yaymışdır.

Buz dövrü: Toqquşma qaçılmazdı (ing. Ice Age: Collision Course) — 2016-cı ildə istehsal olunmuş animasiyadır. == Məzmun == Dördüncü filmin hadisələrindən bir müddət sonra Menni və Elli qızları Peaches və onun yaxşı xasiyyətli nişanlısı Culian arasında qarşıdan gələn evliliyə hazırlaşırlar, lakin Menni toydan əmin deyil. Dieqo və arvadı Şira ailə qurmaq istəyirlər, lakin onların şiddətli görünüşü uşaqları qorxudur. Sid öz saxta sevgilisi Francine-ə evlilik təklifi etmək üzrədir, lakin Sid əvvəllər ona zəhərli sarmaşıq alt paltar verdikdən sonra onu tərk edir və o, təkliyindən gileylənir. Manny və Ellie'nin evlilik ildönümü şənliyi zamanı asteroidlər (əvvəllər palamutunu basdırmaq cəhdi zamanı tərk edilmiş bir kosmos gəmisində kosmosa göndərilən Skratın səbəb olduğu) yerə çırpılır və Sürü çətinliklə qaçır. Bu arada, yeraltı itirilmiş dünya zamanı Bak, Qavin, Gerti və Gerti adlı uçan dromeozavrlar üçlüyü tərəfindən oğurlandıqdan sonra Xazmozavr yumurtasını qanuni sahibinə qaytarır. Rocer. Bak qədim bir daş sütunu kəşf edir və onu səthə çıxarır və burada illər sonra ilk dəfə Sürü ilə qarşılaşır. Buck The Herd-ə izah edir ki, sütuna görə, asteroidlər keçmişdə "at nalı cır-böyüyən şeylər" və dinozavrların iki nəslinin kəsilməsinə səbəb olmuşdu və növbətisi ilə o, dayanmaq üçün bir ipucu tapa biləcəkləri yeganə yer olduğuna inanır.

2014-cü il avqust döyüşləri — Azərbaycan və Ermənistan arasında 2014-cü ildə baş vermişdir. İtkilərin sayına görə 1994-cü il Atəşkəs müqaviləsindən sonra ən diqqət çəkənlərdən biridir. == Reaksiyalar == Ermənistan Ermənistanın baş naziri Hovik Abrahamyan bildirdi ki, Serj Sarkisyan yaxında İlham Əliyevlə Soçidə vəziyyəti sakitləşdirmək üçün görüşəcək. Azərbaycan Qənirə Paşayeva beynəlxalq təşkilatları Azərbaycan və Ermənistan arasında baş verən son hadisələrdə laqeydliklərinə görə tənqid etdi. Qarabağ FK komandasının oyunçuları Rəşad Sadıqov, Ansi Aqolli, Reynaldo, Qara Qarayev, keçmiş türk futbolçu Hakan Şükür, Fənərbaxça PFK komandasının azarkeşləri, Azərbaycan qadın milli voleybol komandasıın oyunçuları Oksana Parxomenko, Valeriya Korotenko, Kseniya Kovalenko, Ayşən Əbdülməzimova və baş məşqçi Onat Kurt, Türkiyəli müğənni Sibel Can ölən insanların ailələrinə öz baş sağlıqlarını ifadə etdilər. Rusiyalı Serebro qrupu hadisələrdən əziyyət çəkən ailələrə hörmət əlaməti olaraq Bakıdakı konsertlərini təxirə saldı. Azərbaycanlı futbolçu Rauf Əliyev Futbol üzrə Azərbaycan çempionatı 2014/2015də ilk qolunu müharibənin qurbanlarına təzim edərək qeyd etdi.

Ermənistan və Azərbaycan silahlı qüvvələri arasında 2012-ci il sərhəd toqquşmaları iyun ayının əvvəllərində baş verdi. Qarşıdurmalar hər iki tərəfin itkilər verməsi ilə nəticələndi. == Arxa plan == İki ölkə 1990-cı illərin əvvəllərindən Dağlıq Qarabağ anklavı uğrunda müharibə aparırdı, gərginlik isə son vaxtlar daha artdı. 2011-ci ilin əvvəllərindən bəri Ermənistanla Azərbaycan arasında baş verən atışmalarda 63 nəfər həlak olmuşdur. Ən son gərginlik Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin Tavuş vilayəti ilə Qazax rayonu arasında keçən hissəsində gücləndi və aprel ayında mənşəyi bilinməyən sərhədyanı atışmalara çevrildi. Bundan əvvəl Azərbaycan digər silah bazarlarından kənarda qaldıqdan sonra İsraildən 1,6 milyard ABŞ dolları dəyərində hərbi texnika almasından sonra Dağlıq Qarabağın işğalına son qoymaq məqsədi ilə müdafiə xərclərini artırdığı qeyd edilmişdi. Ermənistan-Rusiya əlaqələri və Ermənistan-Amerika münasibətləri də Azərbaycanın silah əldə etmək səylərinə maneə törədir. İyunun 2-də, ATƏT-in planlaşdırılan monitorinq səfərindən bir neçə saat sonra Azərbaycandan gələn atışla Nerkin Karmirarghbyur sakininin odlu silahdan yaralandığına dair məlumatlara cavab olaraq, ATƏT-in monitorinq rəsmiləri Tavuş bölgəsində təmas xətti boyunca baş verən son hadisələri araşdırmaq üçün birtərəfli sahə monitorinqi missiyası həyata keçirdi. Aygepar, Musa və Nerkin Karmiraghbyur kəndlərində bombardman və atəş izlərinə aid foto və video qeydlər aparmağa başladılar. == Hadisələr == İlk qarşıdurmalar iyunun 4-də erkən saatlarda baş verdi və Tavuş vilayətinin Berdavan və Çinari kəndləri yaxınlığında üç erməni əsgərinin öldürülməsi və altısının yaralanması ilə başladı.

Amerikalı nindza 2: Toqquşma (ing. American Ninja 2: The Confrontation) — 1987-ci ildə rejissor Sem Ferstenberq tərəfindən çəkilmiş döyüş filmidir. ABŞ-nin döyüş filmlərindən biridir. Film tənqidçilər tərəfindən mənfi icmal aldı. Film "Amerikalı nindza" filminin davamıdır. == Məzmun == ABŞ-nin agentləri Co Armstronq və Körtis Cekson Karib dənizində yerləşən Sent-Tomas adasında dəniz hərbiçilərinin naməlum səbəbdən yoxa çıxmasını araşdırmaq üçün bura gəlirlər. Bir müddət keçdikdən sonra adada onların üzərinə gözlənilmədən nindzalar hücum edir. Bu hadisədən sonra Co Armstronq nindzazların başçısının axtarışına çıxır.

Buz dövrü: Toqquşma qaçılmazdı (ing. Ice Age: Collision Course) — 2016-cı ildə istehsal olunmuş animasiyadır. == Məzmun == Dördüncü filmin hadisələrindən bir müddət sonra Menni və Elli qızları Peaches və onun yaxşı xasiyyətli nişanlısı Culian arasında qarşıdan gələn evliliyə hazırlaşırlar, lakin Menni toydan əmin deyil. Dieqo və arvadı Şira ailə qurmaq istəyirlər, lakin onların şiddətli görünüşü uşaqları qorxudur. Sid öz saxta sevgilisi Francine-ə evlilik təklifi etmək üzrədir, lakin Sid əvvəllər ona zəhərli sarmaşıq alt paltar verdikdən sonra onu tərk edir və o, təkliyindən gileylənir. Manny və Ellie'nin evlilik ildönümü şənliyi zamanı asteroidlər (əvvəllər palamutunu basdırmaq cəhdi zamanı tərk edilmiş bir kosmos gəmisində kosmosa göndərilən Skratın səbəb olduğu) yerə çırpılır və Sürü çətinliklə qaçır. Bu arada, yeraltı itirilmiş dünya zamanı Bak, Qavin, Gerti və Gerti adlı uçan dromeozavrlar üçlüyü tərəfindən oğurlandıqdan sonra Xazmozavr yumurtasını qanuni sahibinə qaytarır. Rocer. Bak qədim bir daş sütunu kəşf edir və onu səthə çıxarır və burada illər sonra ilk dəfə Sürü ilə qarşılaşır. Buck The Herd-ə izah edir ki, sütuna görə, asteroidlər keçmişdə "at nalı cır-böyüyən şeylər" və dinozavrların iki nəslinin kəsilməsinə səbəb olmuşdu və növbətisi ilə o, dayanmaq üçün bir ipucu tapa biləcəkləri yeganə yer olduğuna inanır.

2023-cü ilin may ayında Azərbaycan–Ermənistan sərhədində toqquşma — Azərbaycan və Ermənistan silahlı birləşmələri arasında 10 may 2023-cü ildə, axşam saatlarında Azərbaycan–Ermənistan şərti sərhədində – Ermənistan tərəfdən Vardenis rayonu, Azərbaycan tərəfdən isə Kəlbəcər rayonu istiqamətində başlanan və beş gün davam edən silahlı toqquşma. Silahlı toqquşmaların başlamasında tərəflər bir-birlərini ittiham eləmişdir. Qarşıdurma zamanı Azərbaycan və Ermənistan silahlı qüvvələrinin ümumi olaraq 3 hərbçisi öldürülmüş, 8 hərbçisi isə yaralanmışdır. 14 mayda gərginliyin səviyyəsinin aşağı düşməsi isə bölgədə silahlar susmuşdur. Bu cari il ərzində tərəflər arasında baş verən üçüncü silahlı toqquşma idi. Silahlı toqquşmalar 14 mayda Brüsseldə Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan arasında baş tutacaq görüşün fonunda baş vermişdir. == Zəmin == 1980-ci illərin sonlarında başlamış Azərbaycan–Ermənistan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi 1990-cı illərin əvvəllərindən 1994-cü ilin mayına qədər Birinci Qarabağ müharibəsinə səbəb olmuşdur. Müharibə zamanı Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionu və onun ətrafında olan yeddi rayon Ermənistan silahlı qüvvələri və erməni hərbi dəstələri tərəfindən işğal edilmişdir. İşğal nəticəsində bir milyondan çox azərbaycanlı qaçqın düşmüşdür, münaribə zamanı isə həm Azərbaycan, həm də Ermənistan tərəfində ümumi olaraq 16–18 min insan öldürülmüşdür, mindən çox insan itkin düşmüşdür. 1994-cü ildən aparılan sülh danışıqları nəticə verməmiş, 1994–2020-ci illərdə ara-sıra Dağlıq Qarabağ təmas xəttində və Azərbaycan–Ermənistan sərhədində silahlı toqquşmalar baş vermişdir.

Buz dövrü: Toqquşma qaçılmazdı (ing. Ice Age: Collision Course) — 2016-cı ildə istehsal olunmuş animasiyadır. == Məzmun == Dördüncü filmin hadisələrindən bir müddət sonra Menni və Elli qızları Peaches və onun yaxşı xasiyyətli nişanlısı Culian arasında qarşıdan gələn evliliyə hazırlaşırlar, lakin Menni toydan əmin deyil. Dieqo və arvadı Şira ailə qurmaq istəyirlər, lakin onların şiddətli görünüşü uşaqları qorxudur. Sid öz saxta sevgilisi Francine-ə evlilik təklifi etmək üzrədir, lakin Sid əvvəllər ona zəhərli sarmaşıq alt paltar verdikdən sonra onu tərk edir və o, təkliyindən gileylənir. Manny və Ellie'nin evlilik ildönümü şənliyi zamanı asteroidlər (əvvəllər palamutunu basdırmaq cəhdi zamanı tərk edilmiş bir kosmos gəmisində kosmosa göndərilən Skratın səbəb olduğu) yerə çırpılır və Sürü çətinliklə qaçır. Bu arada, yeraltı itirilmiş dünya zamanı Bak, Qavin, Gerti və Gerti adlı uçan dromeozavrlar üçlüyü tərəfindən oğurlandıqdan sonra Xazmozavr yumurtasını qanuni sahibinə qaytarır. Rocer. Bak qədim bir daş sütunu kəşf edir və onu səthə çıxarır və burada illər sonra ilk dəfə Sürü ilə qarşılaşır. Buck The Herd-ə izah edir ki, sütuna görə, asteroidlər keçmişdə "at nalı cır-böyüyən şeylər" və dinozavrların iki nəslinin kəsilməsinə səbəb olmuşdu və növbətisi ilə o, dayanmaq üçün bir ipucu tapa biləcəkləri yeganə yer olduğuna inanır.

Aprel döyüşləri, Aprel müharibəsi və ya Dördgünlük müharibə — 2016-cı il aprelin 1-dən 2-nə keçən gecədən başlayaraq Azərbaycan və Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının hərbi birləşmələri arasında baş vermiş hərbi münaqişə. Aprel döyüşləri Dağlıq Qarabağda 1994-cü ildə atəşkəs haqqında saziş imzalandıqdan bəri ən şiddətli döyüşlər idi. Döyüşlər Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin qələbəsi ilə nəticələnmiş, Tərtər rayonunun Talış kəndi ətrafındakı yüksəkliklər, Cəbrayıl rayonunun Lələ təpə yüksəkliyi və Cocuq Mərcanlı, Goranboy rayonunun Gülüstan kəndi, Tərtər rayonunun Qazaxlar kəndi və Tərtər rayonunun Suqovuşan kəndi istiqamətində yollar düşməndən azad olunmuşdur. 5 apreldə hər iki tərəfin razılığı və beynəlxalq qurumların müşahidəsi ilə yenidən atəşkəs müqaviləsi imzalanmışdır. Buna baxmayaraq, Ermənistan tərəfindən dəstəklənən seperatçı qüvvələr atəşkəs imzalanmazdan bir neçə saat sonra onu dəfələrlə pozmuşdur. Azərbaycan Respublikasının verdiyi rəsmi məlumata görə Azərbaycan Silahlı Qüvvələri 2,000 hektarlıq ərazini azad etmişdir, ancaq Ermənistan tərəfi bu ərazinin ölçüsünün sadəcə 800 hektar olduğunu və heç bir strateji əhəmiyyətə malik olmadığını iddia edir. Amerika Birləşmiş Ştatları Dövlət Departamentinin hesablamalarına görə, dörd gün davam edən döyüşlər zamanı həm hərbi, həm də mülki olmaqla təxminən 350 nəfərin həyatını itirdiyini açıqlamışdır. == Zəmin == Aprel döyüşləri özünün həcminə görə 12 may 1994-cü ildə razılaşdırılmış atəşkəs rejimindən sonra Azərbaycan qoşunların təmas xəttində baş vermiş ən böyük hərbi qarşıdurma idi. Aprel döyüşlərinin başlanması barədə müxtəlif fikirlər vardır. Bəzi siyasi şərhçilərə görə, döyüşlərin əsl təşəbbüskarı Rusiya və ya Türkiyə idi.

Qoyun əti - 217q, baş soğan - 30q, pomidor - 280q, xama 30q, duz, istiot. Qoyun əti 0,1-0,5 kq tikələr şəklində suda bişirir, bulyondan çıxarıb soyudurlar. Süfrəyə verdikdə soyuq qoyun ətinin 2-3 mm qalınlığında doğrayır, boşqaba qoyur, yanına girdə doğranmış pomidor və çöp şəklində soğan düzür, üstünə xama tökürlər.

Buxarlı soyutma Bildiyimiz kimi, suyun mayedən qaz halına çevrilməsi istilik enerjinin udulması ilə müşayiət olunur. Bunun üçün suyu aktiv qaynama temperaturuna çatdırmaq mütləq deyil. Su maye halında qalana qədər effekt istənilən temperaturda özünü büruzə verir və bu temperatur diapazonu insanın rahatlığını təmin edən temperatur sahəsindən xeyli çoxdur. Beləliklə, buxarlanma prosesini sürətləndirdikcə su havadakı istini udacaq. Buxarlı soyutma prinsipi bu prosesin üzərində qurulubdur. İş prinsipi Əgər isti quru hava suyla hopdurulmuşbir neçə millimetr qalınlığı olan penoplast və ya lifli filtrdən keçirsə, suyun yarısı buxarlanır. Bunun nəticəsində filtrdən keçən hava bir neçə dərəcə soyuyur. Filtr üçün nəzərdə tutulmuş su mütəmadi olaraqdaima təmiz maye suyla (idealda – distilya olunmuş) doldurulan çəndən təmin olunur. Sadələşdirilmiş buxarlı soyutma sistemi adətən yastı damda quraşdırılır. Konstruktiv olaraq sistemtərəflərinin ölçüsü təxminən 1 metr olmaqla kub şəklində verilir.

== Ümumi məlumat == Kompüter soyutması, kompüteri təşkil edən təchizatların bütün və ya qismən ortaya çıxardığı istiliyi aradan etmə texnikalarının tətbiqi əməliyyatıdır. Bir kompüter sisteminin parçaları iş əsnasında olduqca yüksək miqdarda istilik meydana gətirməkdədir. Bu istilik yüksək nisbətdə prosessor, yonqu, ekran kartı və sabit disklər kimi vahid dövrələr tərəfindən ortaya çıxarılsa da, əslində kassa içərisindəki bütün dövrələr tərəfindən da qatqı görməkdədir. Kassa içərisindəki istilik məqbul səviyyələrə azaldılmadığı müddətcə parçaların səmərəli və təhlükəsiz işləməsi təhlükəyə girməkdədir. İndiki vaxtda olduqca kiçilmiş kompüter ölçüləri və bunun yanında irəli istehsal texnologiyası istilik meydana gəlməsini və istiliyin aradan edilməsini asanlaşdırsa da, bu əməliyyat üçün xüsusi vahidlər istifadə ediməsi məşhurdur. Bu xüsusi vahidlər içində yenə məşhur olaraq istiliyin paylandığı səthin artırılması məqsədilə istifadə edilən istilik yayıcıları (heat sink) və hava sirkülasyonunun yaxşılaşdırılması məqsədilə istifadə əksəriyyəti təşkil etməkdədirlər. Son dövrlərdə istifadəçinin idarəsinə açılan bir digər texniki isə yazılım yönümlü soyutma (softcooling) adı verilən, təchizatın performansını salaraq ortaya çıxan istiliyi birbaşa azaldılması məqsədi daşıyan fabrik çıxışlı bir üsuldur. Yenə son dövrdə kompüterlə maraqlananlar tərəfindən, daha əvvəl motorlu nəqliyyat vasitəsilərdə istifadə edilən radiator, akvarium sistemlərində istifadə edilən nasos və ümumi məqsədli maye xortumları kompüter soyutma məqsədinə həsr olaraq istifadə edilməkdədir. Bu yanaşma nəticəsində, bir çox firma bu cür sistemləri parça əsasında və ya vahid həllər şəklində çıxararaq satışa çıxarmışdır. Bu üsula məşhur olaraq "maye soyutma" adı verilməkdədir.