Lüğətlərdə axtarış.

Türk xalqları və ya türkdilli xalqlar — Avrasiya ərazisində yaşayan etnolinqvistik qrup. Dünyada türk xalqlarının sayı 150 milyondan çoxdur. "Türk" sözünə ilk dəfə VII əsrin "Orxon-Yenisey" abidələrində rast gəlinir. Türk xalqlarının dinləri fərqlidir. Böyük bir hissə İslam dininə etiqad edərkən, çuvaşlar və qaqauzlar — Xristian, yakutlar, dolqanlar və xakaslar — Şamanizm, karaimlər və qrımçaklar — İudaizm dininə inanır. Türk xalqlarının hazırda 6 müstəqil dövləti vardır. (Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkiyə, Türkmənistan). Türk dünyası ölkələrinin hamısı, demək olar ki, çoxmillətlidir. Türklər Asiya qitəsində Əfqanıstanda (əfşarlar, qızılbaşlar və s.), İraqda (türkmənlər), Suriyada (əsasən Türkiyə ilə sərhəddə), Gürcüstan və İranda (azərbaycanlılar) yaşayırlar. Avropa qitəsində isə türklər Bolqarıstanda (bolqar türkləri), Ruminiyada (qaqauz-qıpçaq), Yunanıstanda, Ukraynada (Krım tatarları), Litvada (kəraimlər) və Rusiyada yaşayırlar.

Bayatı–Türk — Şur dəstgahı tərkibində olmaqla özlüyündə dügah, fili, şikəstə, camədəran, Mehdiyi zərrabi, ruh-ül-ərvah kimi şöbələri birləşdirən muğam. Şərq musiqisində Rast dəstgahında niiriz və mübərriğə arasında səslənən şöbə.

CNN Türk — ABŞ-nin "CNN" şirkəti və Türkiyənin "Doğan" şirkəti ortaqlığı ilə 11 oktyabr 1999-cu ildə İstanbulda fəaliyyətə başlamış xəbər telekanalıdır. Telekanalın tanınmış simaları Əhməd Xaqan, Handə Fərat, Cüneyt Özdəmir, məşhur verilişləri isə "5N1K", "Bitərəf bölgə" və "Tamaşaçı qalmayın" layihələridir. == Tarixçə == Türkiyənin ilk iqtisadiyyat xəbər kanalı "Eko TV"nin analoq yayımdakı tezliyində yayıma başlayan kanalda əvvəllər CNN-in ingilis dilindən tərcümə edilmiş verilişləri yayımlanırdı. 2005-2008-ci illərdə Formula 1 yarışları canlı yayımlanıb. 28 yanvar 2008-ci il tarixində analoq-rəqəmsal yayımdakı tezliyi "TNT" kanalına verilib. Daha sonra isə "TV5" kanalının tezliyində yayımlanmağa başlayıb. Kanalı kabel antenlər vasitəsilə izləmək yenidən mümkün olub. 2010-cu ildə digər "CNN" kanallarında olduğu kimi loqosu yenidən ekranın sağ alt küncünə yerləşdirilib. 28 mart 2013-cü il tarixində HD, 17 sentyabr 2012-ci il tarixində isə 16:9 təsvir formatlı yayıma keçmişdir. 5 iyun 2015-ci il tarixində isə Azərbaycanda yayımı qadağan olunsa da, 2018-ci ilin sentyabr ayında bu qadağa götürülüb.

Riyad Türk — Suriya Kommunist Partiyasının baş katibi, Suriya müxalifətinin real liderlərindən biri. 1982-ci ildə Xama şəhərində baş verənlərə görə Hafiz Əsədi diktator adlandıran, öz silahdaşları tərəfindən "Müsəlman qardaşları"nı tənqid etmədiyinə görə, satqın adlandırılan, İtambul konferensiyasına etibarlıq votusu verən, məşhur kommunist lider. == Həyatı == Əl-Türk, tələbə ikən Suriya Kommunist Partiyasına qatıldı. İlk dəfə 1952-ci ildə dövlət çevrilişində hakimiyyətə gələn hərbi hökumətə qarşı çıxdığı üçün hüquq məktəbini bitirdikdən sonra həbs edildi. Beş ay tutuldu və işgəncələrə məruz qaldı, lakin məhkəmədə heç vaxt mühakimə olunmadı.Daha sonra partiya qəzeti olan Əl-Nur üçün məqalələr yazdı və lider partiya ideoloqu oldu. 1958-ci ildə Suriya və Misirin Birləşmiş Ərəb Respublikasında birləşməsinə qarşı çıxdığına görə Nasser altında yenidən həbs edildi və on altı ay tutuldu. Yenə işgəncəyə məruz qaldı, lakin heç bir cinayətə görə mühakimə olunmadı. Türk bir müddətdir partiyanı dəmir yumruqla idarə edən baş katib Xalid Baqdaşa qarşı çıxaraq, ərəb millətçiliyinə daha müsbət baxışı tələb edən bir qrupa rəhbərlik edirdi. 1972-ci ildə Bakdash, partiyanı hakim Ərəb Baath Sosialist Partiyası ilə müttəfiq olan təşkilatlar koalisiyası olan Milli Mütərəqqi Cəbhəyə birləşdirmək qərarına gəldi. Partiyanın radikal qanadındakı tərəfdarlarla yanaşı, Türk 1960-cı illərin sonlarından bəri görünən bir parçalanmanı birləşdirərək Suriya Kommunist Partiyasını (Siyasi Büro) yaratdı.

TRT Türk — TRT-nin xarici ölkələr üçün olan mədəniyyət və xəbər kanalıdır. Həm də bir çox Orta Asiya ölkələrinə istiqamətlənmiş kanalıdır. TRT-nin 16:9 formatı ilə yayımlanan ilk kanalıdır. Kanalın məqsədi "BBC", "CNN" və "Al-Jazeera kanallarına alternativ olmaqdır. Kanal 24 saat canlı yayım həyata keçirir. "Reuters" xəbər agentliyi ilə əməkdaşlığı var == Tarixçə == Kanal ilk dəfə 1992-ci ildə test üsulu ilə yayımlanmış, 1993-cü ildə isə normal yayıma keçmişdir. O zamanki adı "TRT Avrasya" idi. 8 may 2009-cu ildə yenidən quruldu. 21 mart 2009-cu il tarixində bütün tezlikləri "TRT Avaz" kanalına verildi. Tezliklər "TRT Avaz"a verildikdən sonra yenidən "TRT İnt." kanalı ilə birləşdirildi.

Türk-Xoylu — Azərbaycan Respublikasının Goranboy rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. == Tarixi == == Toponimikası == Türk Xoylu Goranboy rayonunun eyniadlı i.ə.v-də kənd. Gəncə-Qazax düzənliyindədir. == Əhalisi == 2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 124 nəfər əhali yaşayır.

Türk — türklərin əfsanəvi əcdadı, bəzi mənbələrə görə Bibliyadakı Yafətin oğlu, Nuhun nəvəsi. Türkün Yafətin nəslindən gəlməsi erkən dövr müsəlman etnogenealogiyalarında qeyd edilir. Əbulqazi Bahadır xanın "Şəcərəyi türk" əsərinə görə Türk Yafətin səkkiz oğlundan biridir və Yafət Türkü öz yerinə seçərək digər oğullarına onu hökmdar kimi tanımağı və ona tabe olmağı əmr edir. Əfsanəyə görə oğuz türklərinin əcdadı Oğuz xan Türkün nəslindəndir. == Tarixi mənbələrdə qeyd edilməsi == === Orta əsrlərdə === Hələ VIII əsrə aid ərəb dilində yazılmış əsərlərdə görülən ilk müsəlman etnogenealogiyalarında türklər slavyanlar və Yəcuc və Məcuc xalqları ilə birlikdə Yafət nəslinə aid edilir. Təbəri (IX-X əsrlər) Yafətin nəslindən gələnlər arasında ət-Türkün adını çəkir, digər bir yerdə isə ibn İshaqa (VIII əsr) istinad edərək təkrar onun adını çəkir. X əsr yaşamış Məsudi "oğlaq altında", yəni şimalda yaşayan Yafət nəslinin nümayəndələri haqqında yazırdı; onların arasında ət-Türk də var idi. X əsrə aid anonim müəllif tərəfindən yazılmış "Müxtəsər əl-əcaib" əsəri Yafətin nəslindən gələnlərə ət-Türkü də aid edirdi. Anonim müəllif tərəfindən farsca yazılmış "Mücmal-ət-təvarix" əsəri (XII əsr) türklərin Yafətin nəslindən olduğu qeyd edilir, soy başlarının arasında Türkün də adını çəkir. Tarix, ilahiyyat və tibb mövzusunda ərəbcə əsərlər yazmış İsgəndəriyyə patriarxı II Evtixiy və ya daha çox tanındığı adı ilə Səid ibn Batrik(en) (X əsr) də Ət-Türkü Yafətin nəslindən gələnlər arasında çəkir.Rusiya tarixçisi Tatyana Kalininaya(ru) görə türklərin əminliklə Yafətin nəslinə aid edilməsi, çox güman ki, ərəb müəlliflərin özlərinin çıxartdığı nəticədir.Х əsrdə İtaliyada yazılmış "İosipponun kitabı"nda Yafətin nəvəsi Foqarmanın(en) 10 oğlunun adı çəkilir; onlardan birinin adı da Türkdür.

Türk Malless ve Borciya Qubernatoru Floransanın Möhtəşəm Faciəsi (ing. An Excellent Tragedy of Mulleasses the Turke, and Borgias Governour of Florence), əsasən Türk (ing. The Turk) olaraq tanınır — ingilis dramaturq Con Mason tərəfindən yazılmış, ilk dəfə 1610-cu ildə yayımlanan intiqam mövzulu faciə.

Türk briqadası (kod adı Şimal Ulduzu, ing. North Star, türk. Şimal Yıldızı və yaxud Qütb Ulduzu) — Koreya müharibəsində 1950–1953-cü illərdə BMT qüvvələrinin tərkibində iştirak edən Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin piyada briqadası. ABŞ Ordusunun 25-ci diviziyasının tabeliyində olmuş və bir sıra döyüş əməliyyatlarında iştirak etmişdir. Xüsusən Kunu-ri döyüşündə göstərdikləri şücaətə görə ABŞ və Cənubi Koreya hökumətləri tərəfindən təşəkkürə layiq görülmüşdülər. Türk briqadası müharibə ərzində döyüş qabiliyyəti, cəsur müdafiə, vəzifəyə sadiqliyi və şücaəti ilə şöhrət qazanmışdı. II Dünya Müharibəsi bitsə də, ondan sonra yeni müharibə Soyuq Müharibə başlamışdı. Soyuq Müharibə dünyanın iki qütbə bölən SSRİ və ABŞ arasında gedirdi. Hər iki tərəf bu müharibədə özünə yeni müttəfiqlər axtarırdı. Belə yeni müttəfiqlərdən də biri Türkiyə ola bilərdi.

Türk dərnəyi (türk. Türk Derneği) — İkinci Məşrutiyyətin elanından sonra İstanbulda qurulmuş dərnək. Osmanlı imperiyasında ilk milliyətçi quruluş olaraq qəbul edilir.25 dekabr 1908-ci ildə qurulan dərnəyin qurucuları arasında Nəcib Asim bəy, Əhməd Midhət, Əhməd Hikmət bəy, Rza Tofiq Bölükbaşı, Bursalı Mehmet Tahir bəy, Vələd Çələbi, Yusif Akçura, Fuad Raif bəy və Əmrullah Əfəndi yer almışdır. Dərnək, kurs və konfranslar təşkil etmiş, öz adı ilə bir dərgi də çıxarmışdır. Dərnəyin məqsədi 1909-cu ildə çıxarılan “Türk dili” dərgisində açıqlanmışdır. Məqsəd “ Türk adı ilə anılan bütün tayfaların keçmişi, halı və əsərlərini öyrənmək və öyrətməktir.” Üzvləri dil və mədəniyyət arasındakı əlaqəni başa düşən dərnək, dildə sadələşdirmə aparmaq üçün çalışmışdır.Bu cəmiyyətin damı altında rus elm adamı Qordlevski, Karaçun Əfəndi, alman elm adamı Martin Hartmann ilə türkçü yazıçılardan İsmayıl Qaspıralı, Əli bəy Hüseynzadə, Mehmed Əmin Yurdaqul, Köprülüzadə Mehmet Fuad bəy, İspartalı Haqqı bəy, Hüseyn Cahid bəy, Xalid Ziya Uşaklıgil və erməni məbuslardan Aqop Boyacıyan və Tıngır əfəndilər də vardı.Dərnəyin aylıq yayım orqanı öz adını daşıyan "Türk Derneği Dergisi" idi. Dərgi 1911-ci ildə 6, 1912-ci ildə isə 1 say olmaqla, toplamda 7 sayı buraxıldıqdan sonra bağlanmışdır. Dərgidə türk tarixi və Osmanlı cəmiyyəti haqqında yazılmış məqalələr dərc olunmuşdu. Məqalələrdə əsas olaraq dil problemi ələ alınmışdır. Dərnək 1912-ci ilə qədər fəaliyyət göstərdikdən sonra dağıldı.

Türk kitabələri – runi, uyğur, suriya və ərəb kitabələri. == Abidələrin təsnifatı == Növündən asılı olaraq Türk kitabələri runi, uyğur, suriya və ərəb kitabələrinə bölünür. Runi kitabələr Macarıstandan Lenayadək geniş bir ərazini əhatə edir. Qəbirüstü abidələr üzərində ən böyük mətnlər Monqolustanda - Orxon-Yenisey, Selenqi və Tol çaylarının hövzələrində rast gəlinir. Onlar kəşf olunduğu andan (XIX əsrin sonu) Orxon kitabələri adlandırılmışdı. Gültəkinin, Bilgə xaqanın Ongin abidəsinin, Tonyukuk və Kuliqurun xatirələrinə hazırlanmış abidələr linqvistik cəhətdən qədim oğuz dillərinə aiddir. Xakasiya və Tıvada aşkar olunmuş kitabələr paleoqrafik və dil cəhətdən VI-VIII əsrlərə, arxeoloji məlumatlara görə VII-VIII əsrlərə aiddir. Yayıldığı əraziyə görə onlara Yenisey abidələri deyilir. Buradan da türk runisinə verilmiş ikinci ad Orxon-Yenisey abidələri yaranmışdır. Bu tip kitabələr Altay Respublikasında, Qırğızıstanda, Qazaxıstanda, Özbəkistanda, Çonin Sinzyan abidələrində aşkar edilmişdir.

Türk lirəsi — Türkiyədə və Şimali Kiprdə istifadə olunan pul vahidi. Türk lirasının alt vahidi kuruşdur. Türkiyədə kağız pul çap etmə səlahiyyəti Türkiyə Respublika Mərkəzi Bankına aiddir.Puldakı 0 (sıfır) sayını azaltmaq məqsədi ilə 31 yanvar 2005-ci ildə müvəqqəti olaraq tədavüldən qaldırılmış və yerinə Yeni Türk Lirəsi istifadə edilməyə başlanmışdır. YTL-dən TL-yə keçidin tamamlanması səbəbiylə 1 Yanvar 2009 tarixində yenidən tədavülə girmişdir. Lakin 2009-cu ildə tədavülə girən pullardan YTL-də olduğu kimi 6 sıfır yoxdur. YTL-nin alt vahidi Yeni Kuruş-dur. Bu günə qədər Türk lirəsının ön tərəfində yalnız Mustafa Kamal Atatürk və İsmət İnönü-nün şəkilləri var. İsmət İnönünün şəkli yalnız prezidentlik etdiyi dövrdə (1938-1950) Türk lirasının ön tərəfində yer almışdır. Bunun səbəbi isə Osmanlı dövründən bəri bir ənənə halını almış və Osmanlıdan başqa bir çox dövlət tərəfindən də istifadə olunan bir ənənə olan pulun ön tərəfinə o zaman ki dövlət başçısının şəklini qoymaqdır. Bu ənənə 30 dekabr 1925-ci ildə qəbul edilən 701 saylı "Mevcut Evrak-ı Nakdiyenin yenileriyle İstibdaline Dair Qanun" -la rəsmiləşmişdir.

Türk lirəsi — Türkiyədə və Şimali Kiprdə istifadə olunan pul vahidi. Türk lirasının alt vahidi kuruşdur. Türkiyədə kağız pul çap etmə səlahiyyəti Türkiyə Respublika Mərkəzi Bankına aiddir.Puldakı 0 (sıfır) sayını azaltmaq məqsədi ilə 31 yanvar 2005-ci ildə müvəqqəti olaraq tədavüldən qaldırılmış və yerinə Yeni Türk Lirəsi istifadə edilməyə başlanmışdır. YTL-dən TL-yə keçidin tamamlanması səbəbiylə 1 Yanvar 2009 tarixində yenidən tədavülə girmişdir. Lakin 2009-cu ildə tədavülə girən pullardan YTL-də olduğu kimi 6 sıfır yoxdur. YTL-nin alt vahidi Yeni Kuruş-dur. Bu günə qədər Türk lirəsının ön tərəfində yalnız Mustafa Kamal Atatürk və İsmət İnönü-nün şəkilləri var. İsmət İnönünün şəkli yalnız prezidentlik etdiyi dövrdə (1938-1950) Türk lirasının ön tərəfində yer almışdır. Bunun səbəbi isə Osmanlı dövründən bəri bir ənənə halını almış və Osmanlıdan başqa bir çox dövlət tərəfindən də istifadə olunan bir ənənə olan pulun ön tərəfinə o zaman ki dövlət başçısının şəklini qoymaqdır. Bu ənənə 30 dekabr 1925-ci ildə qəbul edilən 701 saylı "Mevcut Evrak-ı Nakdiyenin yenileriyle İstibdaline Dair Qanun" -la rəsmiləşmişdir.

Türk Ocaqları — Türkçülük ideyası ətrafında 1912-ci ildə qurulmuş təşkilatdır. Təşkilat 1931-ci ildə Cümhuriyyət Xalq Partiyası hakimiyyətdən gedənə kimi fəaliyyət göstərdi. Osmanlı Dövlətində İkinci Məşrutiyyət dövründə Türk Dərnəyi (1908) və Türk Yurdu dərgisi (1912) ilə Osmanlıçılıq və Türkçülük ideyası ətrafında birlik davam etdirildi. Siyasi sahəyə qarışmamağın məqsədi Türkçülüyü siyasi sahəyə inkişaf etdirmək olsa da, əvvəlcə İttihad və Tərəqqi Komitəsi, sonra respublikanın ideologiyası proqram və məqsədləri müəyyənləşdirdi. Dövlət və orqanizmlə üzvi əlaqələri Türk ombudsmanlarının böyüməsində mühüm rol oynadı. 1925-ci ildən sonra müdafiəçi, qoruyucu, modernləşmə və türkləşmə siyasətinin bir hissəsi oldu. 1927-ci ildə zirvəyə aparan prosesin ilk astanası idi, ancaq bu, onun bağlanmasının başlanğıcı idi. Türk ocaqları o dövrdə CHF siyasətinin rəsmi hissəsi oldu və partiyanın nəzarəti altına keçdi. 1930-cu ildə Azad Respublika Partiyasının yaranması və içindəki hadisələr Türk Ocaqlarının bağlanmasına aparan prosesin təyini oldu. 264 şöbəsi, 30 mindən çox üzvü və geniş mal və qiymətli kağızlar varlığıyla əhəmiyyətli bir qeyri-hökumət təşkilatı olan Ocaqlar, Türkiyədə tək partiyalı dövrün vətəndaş və ictimai həyata olan müdaxiləsi bağlanıldı, bütün varlığı və üzvləriylə partiyaya təhvil verildi.

Türk Dövlətləri Parlament Assambleyası və ya keçmiş adı ilə Türkdilli Dövlətlərin Parlament Assambleyası — 21 noyabr 2008-ci ildə Türkiyə Respublikasının İstanbul şəhərinin Dolmabaxça Sarayında Azərbaycan Respublikası, Qazaxıstan Respublikası, Qırğızıstan Respublikası və Türkiyə Respublikasının parlament rəhbərlərinin imzalamış olduğu sazişlə təsis olunmuşdur. 29 sentyabr 2009-cu ildə Azərbaycan Respublikasının paytaxtı Bakı şəhərində Türk Dövlətləri Parlament Assambleyasının (TÜRKPA) I. plenar sesiyası keçirilmişdir. Plenar sesiyada TÜRKPA-nın Reqlamenti, Katibliyin Əsasnaməsi və Bakı Bəyannaməsi, Katibliyin daimi əsasla Bakı şəhərində yerləşməsin haqqında qərar qəbul edilmişdir. TÜRKPA sədrliyi rotasiya üsulu ilə ingilis əlifbası üzrə ildə bir dəfə bir ölkədən digərinə keçməkdədir. TÜRKPA Katibliyi Azərbaycan Respublikasının paytaxtı Bakı şəhərində yerləşən və beynəlxalq təşkilat statusuna malik olan qurumdur. == Məqsədləri == Parlamentlərarası əməkdaşlığın keyfiyyətcə yeni mərhələsi olan parlament diplomatiyası vasitələrinin köməyi ilə dövlətlər arasında siyasi dialoqun daha da inkişaf etdirilməsinə kömək göstərmək; Tarix, mədəniyyət və dil ümumiliyinə əsaslanaraq milli qanunvericiliklərin yaxınlaşdırılması və parlamentlərarası əməkdaşlığa dair digər məsələlərdə qarşılıqlı fəaliyyətin daha da sıxlaşdırılması.

Türk Qarakilsəsi - İrəvan quberniyasının Aleksandropol qəzasında, indiki Düzkənd (Axuryan) rayonunda kənd. == Tarixi == Rayon mərkəzindən 15 km cənub-qərbdə, Gümrü şəhərinin 5 kilometrliyində, dəniz səviyəsindən 1462 m hündürlükdə yerləşir. 1937-ci ilə kimi Leninakan rayonunun tərkibində olmuşdur. «İrəvan əyalətinin icmal dəftəri»ndə, Qafqazın 5 verstlik xəritəsində qeyd edilmişdir. Kənd albanlara aid qara daşdan tikilən kilsənin yaxınlığında salındığı üçün Qarakilsə adlanmışdır. Toponimin əvvəlindəki türk etnonimi fərqləndirici əlamət bildirir və sakinlərinin türklər (azərbaycanlılar) olduğunu göstərir. Etnotoponimdir. Quruluşca mürəkkəb toponimdir. Erm. SSR AS RH-nin 3.

Şərqi Anadoluda ermənilərin türk-müsəlman əhaliyə qarşı qırğınları – erməni-daşnak silahlı quldur dəstələrinin türk-müsəlman əhaliyə qarşı törətdikləri kütləvi qırğınlar. == Tarixi == Birinci dünya müharibəsi (1914-1918) illərində ermənilərin Türkiyəyə qarşı ilk silahlı çıxışı çoxdan hazırlıq gördükləri Zeytun bölgəsində oldu. Onlar Türkiyədə hərbi səfərbərliyə qarşı çıxır, qeydiyyat üçün səfərbərlik məntəqələrinə gedən müsəlmanları qətlə yetirir, qarət edirdilər. Zeytundakı erməni "Hnçaq" komitəsinin yığıncağında "ingilislər İsgəndəruna çıxacaqları üçün Adana, Maraş işğal olununcaya qədər üsyanlarla səfərbərliyə mane olmaq, ingilislərin hərəkatını dəstəkləmək, jandarmaların silah və cəbhəxanalarını ələ keçirmək, hökumət məmurlarını və ailə üzvlərini öldürmək, teleqraf tellərini kəsmək" tövsiyə olunmuşdu. 1915-ci ilin fevralında hərəkətə başlayan 800 nəfərlik erməni quldur dəstəsi Maraşın teleqraf xəttini kəsmiş, hərbi qışlaya basqın etmiş və Təkkə monastırına sığınmış – 304 Şəmsəddin Məhəmməd Sahib-Divandı. 25 jandarma həlak olmuş, 34-ü yaralanmışdı. Bundan əlavə, Maraşın müxtəlif yerlərində çoxlu müsəlman öldürülmüşdü. Bölgədən orduya çağırılan ermənilərin hamısı fərarilik etmişdi. 1915 il fevralın 24-də Rusiyanın İngiltərədəki səfiri İngiltərə Xarici İşlər Nazirliyinə gedərək, zeytunlu bir erməninin Qafqaz canişini knyaz Voronsov-Daşkova müraciət edərək, türk ordularının əlaqə yollarını kəsmək üçün ermənilərin 15 minlik bir qüvvə topladıqlarını, ancaq silah və sursatın olmadığını söylədiyini bildirmişdi. İngilis və fransızların Antakya limanı vasitəsiylə yardım göndərə biləcəyi güman edilirdi.

Gesner dağlaləsi (lat. Tulipa gesneriana) — bitkilər aləminin zanbaqçiçəklilər dəstəsinin zanbaqkimilər fəsiləsinin dağlaləsi cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu. "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir – VU C2a(ii). Nadir növdür. == Qısa morfoloji təsviri == Çoxillik ot bitkisidir. Soğanağı yumurtaşəkilli, uzunsov, qonur rəngli qınla örtülüdür. Gövdə və çiçək saplağı qısadır. Yarpaqları 3 ədəd, enli neştərşəkilli, yaşılımtıl-göydür. Çiçəkyanlığı parlaq qırmızı, qaidəsində sarı ləkələr var; ləkələr sarı və ya qırmızı ləkəli sarıdır.

Türk dili və ya Türkcə (türk. Türkçe, Türk dili, Türkiye Türkçesi, Anadolu Türkçesi) — Türkiyə Respublikasının, Kipr Respublikasının və Şimali Kipr Türk Respublikasının rəsmi dili. Elmdə Altay dilləri qrupunun türk dilləri qoluna aid edilir. Alternativ adlandırma kimi türkologiyada Türkiyə türkcəsi (Anadolu türkcəsi) adı işlədilir. Azərbaycan türkcəsi türkmən və qaqauz dillərinə çox yaxındır. Bu dillər ümumi türk dilinin oğuz qrupuna aiddir. Təqribən 438 söz və şəkilçilərdə fərq vardır.[mənbə göstərin]Türk dili İraq, Suriya, Almaniya, Bolqarıstan və Yunanıstanda azlıqların dili qəbul edilir. Bolqarıstan və Yunanıstanda isə türkcə televiziya kanalları fəaliyyət göstərir. Ümumiyyətlə, türk dilinin (Anadolu türkcəsi) yayılma arealı Osmanlı imperiyasının idarə etdiyi ərazilər ilə üst-üstə düşür. Türk dilində ingilis, alman, fransız, ərəb və s.

Türk dilləri — dünyada böyük sayda əhalinin danışdığı qohum dillər qrupu. Türk dilləri ailəsi 41 dil, ləhcə və ya şivədən ibarətdir. Azərbaycan, Türkiyə, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkmənistan, Özbəkistan, Başqırdıstan, Tatarıstan, Tıva, Çuvaşıstan, Yakutiya (Saxa), Dağlıq Altay və Xakasiya yerli əhalisinin, eləcə də İran, İraq, Əfqanıstan, Çin, Bolqarıstan, Rumıniya, keçmiş Yuqoslaviya və Albaniyanın bir sıra xalqlarının genoloji (mənşəcə) və tipolji cəhətdən qohum dilləri. Keçmiş SSRİ-də türk xalqları slavyan xalqlarından sonra II yeri tuturdu və SSRİ-də bu dil ailəsinə mənsub 23 dil olmuşdur. Türk dilləri qismən Dağıstanda (Qumuqlar, Noğaylar), Kabarda-Balkariya, Qaraçay-Çərkəz (Balkarlar, Qaraçaylılar, Noqaylar), Stavropolda (Noğaylar, Truxmenlər), Moldovada (Qaqauzlar), Litvada (Kəraimlər, Tatarlar), Ukraynada (Krım tatarları) və s. yerlərdə də yayılmışdır. Türk dillərinin hansı dillər ailəsinə daxil olması indiyədək müəyyənləşdirilməmişdir. Alimlərin bir qismi onları Ural-Altay, digər qismi isə Altay dillərinə daxil edirlər. Türk dilləri qrupunu müstəqil dil ailəsi hesab edənlər də var. Türkiyədə isə ümumən türk dilləri əvəzinə türk ləhcələri təbiri qəbul edilməkdədir və buna görə Türkiyə türkcəsi, Azərbaycan dili, Özbək dili, və s.

Türk dövlətləri – Əsasən Asiyada və Şərqi Avropada yerləşirlər. Bu gün dünyada rəsmən 6 müstəqil türk dövləti mövcuddur (Şimali Kipr Türk Respublikasının müstəqilliyi dünya dövlətləri tərəfindən hələ tanınmayıb). Onlardan beşi – Azərbaycan, Qazaxıstan, Özbəkistan, Türkmənistan və Qırğızıstan SSRİ dağılandan sonra 1991-ci ildə, Osmanlı İmperiyasının varisi olan Türkiyə isə 1923-cü ildə öz müstəqilliyini elan edib. 2005-ci ilin məlumatlarına görə dünyada türk dillərində danışan əhalinin ümumi sayı 200 milyondan çoxdur.

Türk xalqları və ya türkdilli xalqlar — Avrasiya ərazisində yaşayan etnolinqvistik qrup. Dünyada türk xalqlarının sayı 150 milyondan çoxdur. "Türk" sözünə ilk dəfə VII əsrin "Orxon-Yenisey" abidələrində rast gəlinir. Türk xalqlarının dinləri fərqlidir. Böyük bir hissə İslam dininə etiqad edərkən, çuvaşlar və qaqauzlar — Xristian, yakutlar, dolqanlar və xakaslar — Şamanizm, karaimlər və qrımçaklar — İudaizm dininə inanır. Türk xalqlarının hazırda 6 müstəqil dövləti vardır. (Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkiyə, Türkmənistan). Türk dünyası ölkələrinin hamısı, demək olar ki, çoxmillətlidir. Türklər Asiya qitəsində Əfqanıstanda (əfşarlar, qızılbaşlar və s.), İraqda (türkmənlər), Suriyada (əsasən Türkiyə ilə sərhəddə), Gürcüstan və İranda (azərbaycanlılar) yaşayırlar. Avropa qitəsində isə türklər Bolqarıstanda (bolqar türkləri), Ruminiyada (qaqauz-qıpçaq), Yunanıstanda, Ukraynada (Krım tatarları), Litvada (kəraimlər) və Rusiyada yaşayırlar.

Türk gecələri — 1918-ci ilin sonlarında Bakıda təşkil edilən geniş proqramlı konsertlər. == Haqqında == Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə milli ruhun və milli ideyalarını güclənlənməsi nəticəsində milli mədəniyyətin təbliğinə və tədqiqinə, tarixi və milli ənənələrə maraq fövqəladə dərəcədə artmışdı. "Türk gecələri"nin təşkili də bununla əlaqədar idi. Maraqlı və orijinal proqramlı "Türk gecələri" konsertlərində türk xalqlarının musiqisinə və ədəbiyyatına geniş yer verilir, "Azərbaycanın müstəqilliyi", "Türk qadının dünyası", "Türk tipləri", "Milli birlik" və s. mövzularda tamaşalar göstərilirdi. Bu tədbirlərdə tatarlar, osmanlı türkləri, Azərbaycan və Türkiyə şair və yazıçıları, artistlər və rəssamlar iştirak edirdilər. Gecələrdə türk xalqlarının etnoqrafiyasına və məişətinə həsr olunmuş "Türk ocağı", "Türkmən çadrası", "Atəşgah", "Şərq salonları" kimi sərgilər nümayiş etdirilirdi. Gecələrin bədii tərtibat hissəsinə Əzim Əzimzadə, ədəbi-vəkal hissəyə "Yaşıl qələm " cəmiyyətinin üzvləri rəhbərlik edirdilər. "Türk gecələri" konsertlərində Məhəmməd Əmin Rəsulzadə məsul müdir kimi çıxış edirdi. "Müsavat" partiyasının və Azərbaycan Hökumətinin üzvləri və digər siyasi xadimlər də bu konsertlərin keçirilməsində bilavasitə iştirak edirdilər.

Türkiyə kinosu və ya Yeşilçam Türkiyə filmləri incəsənəti və sənayesinə aiddir. Bu, Türkiyə mədəniyyətinin mühüm tərkib hissəsidir və son illər ərzində çiçəklənmişdir. Son vaxtlar Ərəb dünyasında və nadir hallarda, Birləşmiş Ştatlarda maraqla qarşılanır. Osmanlı imperiyasında nümayiş etdirilən ilk film Lümyer qardaşlarının çəkdiyi La-Sota vağzalına qatarın gəlməsi filmi idi. Türkiyə istehsalı olan ilk film rejissoru Fuat Uzkınay olan və çəkilişi 1914-cü ildə tamamlanmış Ayastefanosdakı rus abidəsinin yıxılması adlı sənədli filmdir. Türkiyədə ilk səsli film 1931-ci ildə nümayiş etdirilmişdir. == Türkiyə kinosunun dövrləri == === 1896–1913 === Osmanlının kinoteatrla tanışlığı ilk dəfə 1895-ci ildə baş vermişdir. Lümyer qardaşların çəkdiyi La-Sota vağzalına qatarın gəlməsi filminin, 29 dekabr 1895-ci ildə, Parisdəki ilk nümayişindən təxminən bir il sonra, bir alman yəhudisi olan Ziqmund Uenberq tərəfindən, İstanbulda Qalatasarayda bir barda göstərilməsi ilə Türk cəmiyyəti kinoteatrla tanış olmuşdur. === 1910–1930 === Türkiyədə xalqa açıq ilk kinoteatr 19 mart 1910-cu ildə, İstanbulda Şahzadəbaşında "Milli Kino" adı altında fəaliyyətə başlamışdır. O zaman İstanbul liseyində film nümayişləri keçirən komanda maddi imkan taparaq ikinci Türk kinoteatrını Əli Əfəndi Filmlərini açmışdır.

Türk köçləri — Türk tayfalarının Asiya, Avropa, Hindistan, Yaxın və Orta Şərqdə yayılması prosesidir. Xüsusilə VI və XI əsrləri əhatə edir. Dünyaya yayıldıqları əsas ərazilər isə indiki Monqolustan, Sibir, Sintzsyan və Orta Asiyanın şərq hissəsi olmuşdur. Artıq X əsrdə Orta Asiya bütünlüklə Türklər tərəfindən məskunlaşdırılmışdı. XI əsrdə Səlcuqlu bayrağı altında türk tayfaları əvvəllərdə yaşadıqları Qafqazda, İranda, Yaxın və Orta Şərqin bir çox yerlərində, Anadoluda qəti olaraq möhkəmləndilər. Bu məskunlaşmaq qalıcı oldu və günümüzədək də davam edir. Əvvəlki torpaqlarda türk tayfaları isə sonda ya Qırğızıstan, Türkmənistan, Özbəkistan və Qazaxıstan kimi müstəqil dövlətlər qurdular, ya da Çuvaşıya kimi başqa etnosların anklavında qaldılar. Türk xalqlarından Uyğurlar Çində və Sibirdəki Saxalar isə Rusiyada kompakt halda yaşamaqdadırlar və etnik kimliklərini hələ də saxlayırlar. == Əcdadlar == === "Böyük Tarixçinin qeydləri" === Türklərdən bəhs edən ən qədim yazılı qaynaq Çin yazılı qaynaqları olaraq qəbul edilir. O dövrdə Türklər onlara qarşı tikilən Böyük Çin Səddinin şimalında da köçəri tayfalar şəklində yaşayırdılar.

Quyruqsuzlar (lat. Anura) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin suda-quruda yaşayanlar sinfinə aid heyvan dəstəsi. 5600-dən artıq(bəzi mənbələrə görə 2100-ə yaxın) növü var. == Maraqlı məlumatlar == • Hələ XVIII əsrdə italyan alimi L. Qalvani şimşək çaxanda qurbağaların ayaq əzələlərinin yığılıb açılmasını müşahidə etmişdi. Sonralar bu müşahidədən elektrikin təsirinin öyrənilməsində istifadə edilmişdir. • Məşhur rus fizioloqu İ. M. Seçenov (1862) ilk dəfə qurbağa üzərində baş beynin reflekslər əmələ gəlməsində rolunu öyrənmişdir. • Şimali Amerikada bəzi qurbağaların səsi bir neçə kilometrlikdən eşidilir. Onların səsi öküz səsinə oxşadığı üçün öküz qurbağa adlandırılır. • Kamerunda qoliaf adlı qurbağa yaşayır. Bütün dünyada ən iri hesab edilən bu qurbağanın kütləsi 3 kq 300 qr, gövdəsinin uzunluğu isə 32 sm-dir.

Qurqur (lat. Streptopelia) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin göyərçinkimilər dəstəsinin göyərçinlər fəsiləsinə aid heyvan cinsi.

Keks-qurbağa (ing. Frog cake) – qurbağı başı formasında Avstraliya deserti. Əsasən biskvit və kremdən ibarətdir. İlk dəfə Avstrayida keks-qurbağa «Balfours» şirniyyat bişirilən yerdə 1922-ci ildə bişirilmişdir. O dövrdən cənubi Avstriyanın əsas sevimli şirniyyatlarından olmuşdur. Əvvəllər keks-qurbağa yaşıl rəngdə olurdu sonradan isə qəhvəyi və çəhrayi rəngəd bişirilməyə başlanıldı. == Tarixi == 1920-ci ilin əvvəllərində Qordon Balfur (Con Balfurun bacısı oğlu, Balfours şirniyyat evinin rəhbəri) Fransaya köçür. Burada o avropalıların keks-qurbağasını görür. Balfours bundan sonra yəni 1922-ci ildən sonra öz menyularına bu şirniyyatı əlavə edir. Bu şirniyyat Balfourun əsas şirniyyatlarından birinə çevrilir və Avstraliyanın cənubuna qədər yayılır.

Qurbağa çoxağızlısı (lat. Polystoma integerrimum)-Yastı qurdlar tipinə aid olan növ. == Xarici quruluşu == Qurbağa çoxağızlısının uzunluğu 6-8mm, eni isə 2-4mm-dir. Bədəni uzunsov formada olub, orta hissədə bir qədər daralır və dal tərəfdən enliləşmişdir. Dal tərəfdə sahibin bədənindən yapışmağa xidmət edən və sormaclardan təşkil olunmuş disk vardır. Sormaclar 6 ədəddir və iki cərgədə simmetrik yerləşmişdir. Sormaclar disk şəkillidir və daxili orqanlarla əlaqəsi yoxdur. Hər iki dal sormacların arasında iki iri kutikulyar qarmaqcıq vardır. Bununla yanaşı, sormaclı diskdə 16 ədəd kiçik qarmaqcıqlar da vardır. == İnkişafı == Qurbağa çoxağızlısı yetkin mərhələdə qurbağanın sidik kisəsində parazitlik edir.

Qızıl qurbağa (lat. Bufo periglenes), kiçik və parlaq sarıdırınçı rəngli, tropik meşələrdə olan və indiki vaxtda soyu tükəndiyi sanılan bir qurbağa növüdür. 1989 dan bəri dünyanın heç bir yerində görülməmiş və hesabat edilməmişdir və IUCN tərəfindən soyu tükənmiş olaraq təsnif etmişdir. Soyunun tükənməsinin qlobal istiləşmənin gətirdiyi iqlim dəyişməsinə və suda quruda yaşayanlar əhalisinin azalmasının dəlilidir.

Yaşıl qurbağa(lat. Hyla savignyi) — Ağac qurbağaları fəsiləsinə aid növ. Növün latın adı fransız zooloqu Sezar Savininin şərəfinə adlandırılmışdırUzunluğu 47 mm təşkil edir. Aşağı hissəsi limon və ya qırmızı rəngdə olur. Onlara yarımsəhra və səhra ərazilərində belə rast gəlinir. Onlara insanların yaşayış məntəqələrinə yaxın ərazilərində belə rast gəlinir. Onlara 400–1800 metr yüksəkliklərdə belə rast gəlinir. Gizli həyat tərzi keçirir və uzun müddət tərpənməz qalır. Əsasən ikiqanadlılar və hörümçəklərlə qidalanır. Qışlama noyabr ayından başlayır.

Navate mağaza küçəsi (縄手通り商店街, Navate Dori Şotenqay) – Yaponiyanın Naqano prefekturasının Matsumoto şəhərində yerləşən küçə. Qurbağa heykəlləri, qurbağa festivalı və qurbağalara həsr olunmuş məbədi səbəbi ilə Qurbağa küçəsi (かえる道, Kaeru miçi) kimi də tanınır. == Tarixi == Metoba çayının sahilində yerləşən küçənin adı "nava no yoni naqay dote" (縄のように長い土手, azərb. "kəndir kimi uzun çay sahili"‎) sözlərinin qısaltmasından yaranmışdır. 2001-ci ildə küçədə yenidənqurma işləri aparılmışdır.Küçənin hekayəsinə görə Yapon Alp dağlarında yerləşən bu küçənin ərazisində Yaponiya üçün endemik qurbağa növü olan kacikaların böyük populyasiyası yaşayırdı. 1959-cu ildə baş verən tayfun mövsümü qeydə alınan ən pis tayfun mövsümlərindən biri olmuş, Yaponiyada bir çox yerdə daşqınlara səbəb olmuşdur. Bu daşqınlar nəticəsində Matsumoto şəhərinin yaxınlığında axan Metoba çayı daşmış, Navate və ətraf küçələri su basmışdır. Daşqından sonra kacika qurbağaları çayın yuxarı axınında yerləşən daha hündür yerə miqrasiya etmişdirlər. Yerli əhali daşqının fəsadlarını aradan qaldırsa da, qurbağalar bir daha qayıtmamışdır.Qurbağaların ərazini tərk etməsi yerli əhalini məyus etmiş və onlar küçədə qurbağa heykəlləri tikməyə qərar vermişdirlər. Yerli satıcılar küçədə qurbağalara aid kiçik fiqurlar və heykəlciklər satmağa başlamış, 1972-ci ildə isə küçədə qurbağalara həsr olunmuş Kaeru Daymyocin məbədi tikilmişdir.