Lüğətlərdə axtarış.

Qurumba (əvvəlki adı: Quruba) — Azərbaycan Respublikasının Lənkəran rayonunun Rvo inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 5 oktyabr 2001-ci il tarixli, 191-IIQ saylı Qərarı ilə Lənkəran rayonunun Rvo kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Quruba kəndi Qurumba kəndi adlandırılmışdır. 25 oktyabr 2011-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin qərarı ilə Qurumba və Narbağı kəndləri Rvo kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindən ayrılaraq, mərkəzi Qurumba kəndi olmaqla Qurumba kənd inzibati ərazi dairəsi yaradılmış və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidlərinin Dövlət reyestrinə daxil edilmişdir. == Toponimikası == Bu oykonimin Qunınba variantın da qeydə alınmışdır. Bəzi tədqiqatçılara görə, oykonim talış dilində ku (dağ, təpə), ron (yol) və bə (qapı) komponentlərindən düzəlib, "dağ yolunun qapısı" deməkdir. Digər mülahizəyə görə isə, oykonim qronbə sözündən olub, mənası "qəbirlər qapısı" deməkdir. == Tarixi == == Əhalisi == Əhalisi 937 nəfərdir.

Qursaq, gövşəyənlərdə mədənin hissələrindən biridir. Həmçinin türk mətbəxində yemək növüdür. İçalat yeməklərindən mumbar və kokoreç kimi bu da Adanada tez-tez bişirilən ve həmin region üçün yerli sayılır. El arasında qursaq deyilsə də, əsl adı "qursaq dolması"-dır. Bu dolmanın hazırlanması üçün, adətən, quzu qursağından istifadə edilir. Qursaq Adanada "Adana kababı" ve "şalğam" qədər geniş yayılmış yemək olsa da, digər regionlarda çox da tanınmır. Hazırlamaq üçün qoyunun mədəsinin 4 hissəsindən biri olan qursaq təmizlənir, içinə ədviyyatlı düyü doldurulur, bağlanıb bişirilir. Qeyri-adi formalı bu dolmanı yeyərkən üstünə duzlu cirə və pul bibər səpilir. Qursaqçılıq Adanada, demək olar ki, müstəqil bir yemək növüdür. İş o yerə çatıb ki, artıq başqa şəhərlərdən çiy qursaq gətirilir, çünki Adananın özündə kəsilən qoyunların qursağı tələbatı ödəyə bilmir.

Aral dənizinin quruması — Aral dənizində suyun səviyyəsinin ildən-ilə azalması ilə əlaqədar ekoloji, bioloji fəlakət; sosial problemlər yaratmış torpaq və iqlim fəlakəti. Dənizin qurumuş hissəsində Aralqum səhrası əmələ gəlib. == Qurumasının səbəbləri == Aral dənizi qurumasına qədər sahəsinin böyüklüyünə görə Xəzər dənizi, Yuxarı göl (Şimali Amerika), Viktoriya gölündən (Şərqi Afrika) sonra dünyada 4-cü göl idi. Aral dənizinin quruması XX əsrin 60-cı illərində başlamışdır. Həmin vaxtlarda Sırdərya və Amudərya çaylarının suyunun çox hissəsinin kanallarla Türkmənistan, Özbəkistan və Qazaxıstanın cənubunun ehtiyacı üçün götürülməsinə, suvarma üçün istifadə edilməsinə başlanıldı. Nəticədə dəniz öz sahilindən nəzərəçarpacaq dərəcədə geri çəkildi və quruduğu yerlər dəniz duzu və digər kimyəvi maddələrlə örtüldü. 1993-cü ildə Aral dənizinin xilası üzrə beynəlxalq fond yaradılıb. Bu fond vasitəsi ilə indiyə qədər 300-dən artıq layihə həyata keçirilib (Özbəkistan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan və Türkmənistan bu Fondun təsisçiləridirlər). == İstinadlar == == Xarici keçidlər == Aral dənizinin «səssiz ölüm»ü. Aral dənizi hövzəsi regionunda ekoloji fəlakətin aradan qaldırılmasına 3,5 milyard dollar ayrılıb.

== Çayların quruması və donması == İqlim və hidrometeoroloji amillər kompleksinin müəyyən nisbətində çay məcrasının quruması və donması müşahidə olunur. === Çayların qurması səbəbləri === Çayda axımın olmaması sudan istifdəni məhdudlaşdırır və buna görə də bu hadisənin davamiyyəti haqqılarnda məlumatlar böyük əhəmiyyət kəsb edir.Çayların quruması və donması , müvafiq olaraq ilin isti və soyuq dövürlərində , epizodik (bəzi illərdə) və ya hər il baş verir.İsti dövürdə çayların quruması onları qidalandıran sulu horizontalların ehtiyatlarının tükənməsi nəticəsində baş verir.Bu isə yeraltı su ehtiyatlarının az olması ,onların yaz mövsümündə zəif qidalanması ilə əlaqədardır.Uzun müddət yağıntıların düşməməsi, havanın yüksək temperaturu, rütubət çatışmamazlığı və intensiv buxarlanma çayların qurumasına təsir göstərir. Payız mövsümündə axım əmələgətirən yağıntılar olmadıqda çayın quruması qışa qədər davam edir.Çaylarda quruma hadisəsi bilavasitə meteoroloji quraqlıqla bağlıdır. === Çayların donması səbəbləri === Qış mövsümündə havanın temperaturu uzun müddət çox aşağı olduqda çay su kütləsi kəskin soyuyur və hövzənin torpaq-süxur təbəqəsi böyük dərinlikdə donur.Bunun nəticəsində yeraltı axım kəskin azalır və tez tükənir.Çox şaxtalı illərdə donma hadisəsi çay boyu böyük məsafədə müşahidə olunur.Bu hadisə daimi donuşluq zonası çayları üçün daha səciyyəvidir. === Çayların quruması və donması hadisələrinin fərqli özəllikləri === Quruma və donma hadisələrinin orta cəhəti olaraq, hər iki halda çayda axımın olmaması ilə nəticələrin lakin mənşəcə fərqli özəllikləri mövcuddur.Quruma zamanı yeraltı su ehtiyatları tükənir.Donma zamanı isə onlar tükənmir və buzəmələgəlməyə sərf olunur. === Çayların epizodik quruması və donması === Bu hadisələr ən quraq və ən sərt şaxtalı illərdə müşahidə olunur.Çaylarda axımın epizodik olmaması davamiyyəti ilə müqayissədə qısa olur, lakin bəzən daha geniş ərazi əhatə edir.Sibirdə Şilka çayı hövzəsində sutoplayıcı sahəsi 5000 km² -dən az olan çaylar hər il donur, ancaq epizodik donma isə sutoplayıcı sahəsi 175000 km² olan çayda müşahidə edilmişdir.Daimi donuşluq zonasının şimal hissəsində çayların sutoplayıcı sahəsi 200.000 km² və daha çox olduğu halda belə epizodik donma qeydə alınır. === Azərbaycanda çayların donması və quruması === Azərbaycan çaylarından quruma hadisəsi Şərqi Azərbaycanın Abşeron-Qobustan ,Lənkəran təbii rayonlarında həmçinin Böyük və Kiçik Qafqaz çaylarının da bir hissəsində müşahidə edilir.Abşeron-Qobustan rayonu aid çaylar olan Sumqayıq və Ceyrankeçməz çaylarının axımın formalaşmasında 78–98% yağış suları təşkil edir.Qrunt sularının payı 2–10% dir.Çayların yer altı və qar suları ilə zəif qidalanması yüksək buxarlanma və zəif atmosfer yağıntıların müşahidə olunması ilə əlaqədardır.Sumqayıt və Çeyrankeçməz çaylarında il boyu az miqdarda qısamüddətli yağış daşqınları müşahidə olunur.Daşqından bir neçə gün sonra isə çay adətən quruyur. Abşeron-Qobustan rayonu çaylarında quruma hadisəsi ilin istənilən mövsümündə baş verir.Ataçay Altıağac məntəqəsində isə yalnız bəzi illərdə çayda quruma halları qeydə alınır. Lənkəran təbii vilayətində Burovar silsiləsində axan çaylar əsasən quruyur.Bunun əsas səbəbi isə həmin çayların qidalanmasında qar suların çox zəif iştirak etməsidir.Lənkəran vilayətinə aid olan çaylar iyul- avqust aylarında müşahidə edilir və soyuq aylara qədər davam edir. Qobustan-Abşeron çayları ilə müqayisədə Lənkəran çaylarında soyuq dövürdü güclü gur yağışlar yağdığı üçün quraqlıq dövrü daha qısadır.

Coğrafi qurşaq — coğrafi təbəqənin ən iri yüksəklik və enlik bölgüsü. Aralarındakı fərq iqlimlə əlaqədardır. C.q.ekvatorial, subekvatorial, tropik, subtropik, mülayim, subqütb, qütb qurşaqlarına ayrılır. Coğrafi qurşaq termik şəraitin ümumiliyi ilə səciyyələnir. Coğrafi qurşağın rütubətliyi bir cür deyil. Bu da onun daxilində müxtəlif coğrafi zonaların əmələ gəlməsinə səbəb olur.Coğrafi qurşaq 2 yerə bölünür: Rütubətli ekvatorial meşələr zonası Dəyişkən rütubətli meşələr (o cümlədən musson) == Yer səthinin enlik zonallığı bölgüsü == C.Q. istilik və rütubət rejimi, hava kütlələri və su dövranı, torpaq örtüyü, bitki örtüyünün vegetasiyası və s. xüsusiyyətləri ilə səciyyələnir. Qütb qurşağı (arktik və antarktik), subqütb qurşağı (subarktik və subantarktik), mülayim qurşaq (şimal və cənub), subtropik qurşaq (şimal və cənub), tropik qurşaq (şimal və cənub), subekvatorial qurşaq (şimal və cənub), ekvatorial qurşaq növləri mövcuddur. Hər C.Q.-ın özünə xas iqlim xüsusiyyəti və canlılar aləmi var. Lakin qurşaq daxilində iqlim amilləri kəskin dəyişilə bilər, bu da hər bir C.Q.-ı müxtəlif coğrafi zonalar və yarımzonalara bölməyə imkan verir.

== Nival qurşaq == Nival qurşaq (lat. nivalis-qarlı, soyuq)-qütbətrafı ərazilərin və qar xəttindən yuxarıda yerləşən yüksək dağlıq rayonlarına bərk atmosfer çöküntülərinin üstünlüyü ilə səciyyələnən sahələrinə deyilir. Nival qurşaqda fiziki aşınma, xüsusilə şaxta aşınması, soliflükasiya və qravitasiya prossesləri üstünlük təşkil edir.

İsti qurşaq - İsti qurşağın sərhəddi həm Şimal yarımkürəsində, həm də Cənub yarımkürəsində təqribən 300 şimal enliyi və 300 cənub enliyi paralelləri boyunca keçən illik +200 izotermləri ilə müəyyən edilir. Ümumiyyətlə ekvatorial qurşaq, subekvatorial qurşaq və tropik qurşaq birlikdə isti qurşaq adlanır..