Lüğətlərdə axtarış.

Axtarışın nəticələri

  • tuğ

    tuğ

    Tam oxu »
    Azərbaycan Dilinin Orfoqrafiya Lüğəti
  • TUĞ

    ...İmişli, Şuşa, Zərdab) bayraq. – Qoşın gəldi ölkəsinə qabağında tuğ (İmişli); – Meydana hər dəsdə öz tuğuynan gəlmişdi (Şuşa) II (Ağcabədi, Yevlax) di

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti.
  • TUĞ

    ...vəzirlərin və ya yüksək rütbəli şəxslərin baş geyimlərinə taxdıqları tük və ya saçaq şəklində bəzək. 2. Qədimdə: at quyruğu qıllarından düzəldilmiş q

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TUĞ

    рел. хоругвь

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • TUĞ

    сущ. 1. султан (в средние века: украшение в виде стоячего пучка перьев или конских волос на головных уборах военных) 2. бунчук (древко с привязанным к

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • TUĞ

    сущ. 1. къадим.: пачагьри, везирри ва я чӀехи къуллугърал алай ксари бармакрал алкӀурдай чӀарар ва я цӀилер хьтин безег; 2. къадим. балкӀандин ттумуни

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti
  • ТУГЪ

    [ттугъ] ayran, ovduq; цуру тугъ turş ayran; некӀеди кайида тугъвадиз уф гуда. Ata. sözü süddən ağzı yanan, ayranı üfləyə-üfləyə içər; тугъ атӀун ayran

    Tam oxu »
    Ləzgicə-azərbaycanca lüğəti
  • TUG

    tug1 n 1. dartma, dartınma; to give a ~ at smth. bir şeyi dartmaq; She gave her sister’s hair a sharp tug O, bacısının saçından bərk dartdı; 2. = tugb

    Tam oxu »
    İngiliscə-azərbaycanca lüğət
  • ТУГЪ

    фарс, нугь., сущ.; -ади, -ада цуру нек. КӀвалахна галатна, акъатайла югъ, Чандилай алахьна зегьметдин гьекь-бугь, Таядихъ тӀуьна фу, хъвана къайи т

    Tam oxu »
    Ləzgi dilinin izahlı lüğəti
  • ТУП-ТУП

    1. top-top, kos-kos (uşaq oyunu); 2. məc. burum-burum, topa-topa (tüstü haqqında).

    Tam oxu »
    Ləzgicə-azərbaycanca lüğəti
  • TAQ-TAQ

    междом. стук-стук (употребляется звукоподражательно для обозначения ряда коротких отрывистых звуков от ударов железных, деревянных предметов)

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • TIQ-TIQ

    междом 1. см. tıqq 2. тик-так (употребляется звукоподражательно для передачи тиканья часов)

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • ТУК-ТУК

    dan. 1. межд. tıq-tıq, taq-taq (səs), tıqqıltı, taqqıltı; 2. в знач. сказ. tıqqqıldatdı, taqqıldatdı, taqqıldadı.

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • тӀуб-тӀуб

    : вилерай тӀуб-тӀуб нагъв авахьзавай - из глаз струились слёзы.

    Tam oxu »
    Ləzgicə-rusca lüğət
  • taq-taq 2021

    taq-taq

    Tam oxu »
    Azərbaycan Dilinin Orfoqrafiya Lüğəti
  • ТӀУБ-ТӀУБ

    zərf 1. barmaq-barmaq, az-az, hissə-hissə; вичи тӀуб-тӀуб хкудда, вичикай цӀиб-цӀиб атӀуда. Ata. sözü barmaq-barmaq oğurlayan, qarış-qarış oğurladar;

    Tam oxu »
    Ləzgicə-azərbaycanca lüğəti
  • TAQ-TAQ

    1. təql. тахъ-тахъ, тӀакь-тӀакь; 2. taq-taqla нареч. тахъ-тахъдалди, тӀакь-тӀакьдалди.

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti
  • TIQ-TIQ

    1. тӀакь-тӀакь (кил. tıqq); 2. нареч. тӀакьа-тӀакь, тӀакь-тӀакь (тӀикь-тӀикь) ийиз (мес. сятди кӀвалахун).

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti
  • TAQ-TAQ

    ...səs. 2. Taq-taqla şəklində zərf – taq-taq edərək, taq-taq səsi çıxararaq, taqqıldatmaqla. Dəmirçinin ömrü taq-taqla, leyləyin ömrü laq-laqla keçər. (

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • tıq-tıq 2021

    tıq-tıq

    Tam oxu »
    Azərbaycan Dilinin Orfoqrafiya Lüğəti
  • tığ-tığ

    tığ-tığ

    Tam oxu »
    Azərbaycan Dilinin Orfoqrafiya Lüğəti
  • TIQ-TIQ

    ...Tıq-tıq edərək, tıqqıldaya-tıqqıldaya. Saat küncdə tıq-tıq ötür; Dəqiqələr keçib gedir. M.Dilbazi.

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • туп-туп

    : гурмагъдай туп-туп гум акъатиз башламишна - из трубы дым повалил клубами.

    Tam oxu »
    Ləzgicə-rusca lüğət
  • ÇIQ-ÇIQ

    tıq-tıq — taq-taq

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti
  • TAĞ₃

    ...tağını düzəldən zaman; Yaxından duyuldu ayaq səsləri. M.Müşfiq. □ Tağ ayırmaq – saçı iki hissəyə ayırmaq.

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TUF

    [lat. tofus-dan] Vulkanik və ya çökmə mənşəli məsaməli dağ süxuru (tikinti materialı kimi işlədilir). [Zəylik yatağını] təşkil edən süxurlar əsas etib

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TUL

    [ər.] köhn. dan. Uzun. [Ata:] Bu tul ömrümdə çox vilayətlər gəzib, cürbəcür adamlara rast gəlmişəm… Ə.Haqverdiyev. □ Tul çəkmək (tapmaq) – uzanmaq, uz

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TAĞ₂

    ...qapısının tağına düşüb cingildədi. Çəmənzəminli. // Sif. mənasında. Tavanı bu şəkildə olan; tağlı. İçərişəhərdə, yuxarı bazarda, Qoşa karvansaranın a

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TAĞ₁

    ...pomidor və s. bostan bitkilərinin yerlə sürünən kolu. Pomidor tağı. – Onu Taşauzda gördüm, kefi saz; Ətirli tağlardan qovun dərərkən. S.Rüstəm.

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TUM

    is. dan. 1. Toxum. Kələm tumu. Soğan tumu əkmək. – Sonra bir ağacın tumunu, o biri ağacın şitilini salmaq, üçüncüsünü peyvənd etmək zəruridir. S.Rəhim

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TUNQ

    ...tropik ağac. Tunq yarpağı. – [Səfərli Aydına:] Saysız-hesabsız tunq ağacları çiçəkləyəcək. H.Seyidbəyli. // Həmin ağacın toxumundan alınan. Tunq yağı

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TUR

    is. [fr.] Yarış zamanı idman tədbirinin müəyyən bir hissəsinin başa çatdığı dövr, mərhələ

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TUŞ₁

    ...verdikdən sonra [ərinin] tuşunda stulda oturdu. Ə.Vəliyev. □ Tuş gəlmək (olmaq) – 1) rast gəlmək, təsadüf etmək, qabağına çıxmaq, rastlaşmaq. [Nəbi:]

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TUŞ₂

    ...mükafat veriləndə və s.) çalınan qısa musiqi pyesi. Salonda tuş çalındı.

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TUŞ₃

    [alm. Tusche] Xüsusi surətdə hazırlanmış qara və ya başqa rəngli sulu boya (çertyoj, rəsm çəkmək və yazmaq üçün)

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TUT

    is. Ağ, qara növləri olan xırda, şirəli meyvə və onun ağacı (ağ tut şirin, qara tut isə turşməzə olur). Tut çırpmaq. Tut qurusu. Tut doşabı. – [Allahv

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TUZ

    [pol. tuz, əsli alm. Dous] 1. Qumar kağızlarında: ortasında bir xal olan qiymətcə ən yüksək kart. Xaç tuz. – [Cəbi:] Xeyr, olmaz, gərək tuz vuraq, kim

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TIĞ

    ...kürəyi buğda tığına vurub, ağa dərvişə tərəf yeridi. S.Rəhimov. Dağ ətəklərində isə hələ də soyuqlar davam edir, quzeylərdəki qar tığları gömgöy göyə

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • угь-цӀугь

    оханье, аханье : угь-цӀугь авун / угь-цӀугь ягъун - стонать, охать.

    Tam oxu »
    Ləzgicə-rusca lüğət
  • УГЬ-ЦӀУГЬ

    n. groan; угь - цӀугь авун or угь-цӀугь ягъун v. howl; moan, groan. УДАРЕНИЕ n. stress, accent, emphasis; ударение алачир слог n. atonic syllable. УДИ

    Tam oxu »
    Ləzgicə-ingliscə lüğəti
  • УГЬ-ЦӀУГЬ

    n. groan; угь - цӀугь авун or угь-цӀугь ягъун v. howl; moan, groan. УДАРЕНИЕ n. stress, accent, emphasis; ударение алачир слог n. atonic syllable. УДИ

    Tam oxu »
    Ləzgicə-ingliscə lüğəti
  • УГЬ-ЦӀУГЬ

    ax-uf, ah-vay, zarıltı, inilti; угь-цӀугь авун ah-vay etmək, ax-uf etmək; zarıldamaq, inildəmək, ufuldamaq.

    Tam oxu »
    Ləzgicə-azərbaycanca lüğəti
  • УГЬ-ЦӀУГЬ

    ax-uf, ah-vay, zarıltı, inilti; угь-цӀугь авун ah-vay etmək, ax-uf etmək; zarıldamaq, inildəmək, ufuldamaq.

    Tam oxu »
    Ləzgicə-azərbaycanca lüğəti
  • КЬЕНЕК

    bax тугъ.

    Tam oxu »
    Ləzgicə-azərbaycanca lüğəti
  • КЬЕНЕК

    bax тугъ.

    Tam oxu »
    Ləzgicə-azərbaycanca lüğəti
  • КЬЕНЕК

    bax тугъ.

    Tam oxu »
    Ləzgicə-azərbaycanca lüğəti
  • TUĞTƏKİN

    tuğ kimi tayı-bərabəri olmayan, tuğ kimi yararlı, gərəkli olan.

    Tam oxu »
    Azərbaycan kişi adlarının izahlı lüğəti
  • DÖYCƏLƏTMƏK

    icb. нугъ. кӀалам (къелем, тӀур) илигиз тун (гун).

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti
  • NUĞ-NUĞ

    (Quba) burnunda danışan. – Sən də nuğ-nuğ olma

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti.
  • РУГ-РУГ

    ...b) məc. darmadağın etmək, külünü göyə sovurmaq; руг-руг хьун tikə-tikə olmaq, parça-parça olmaq, toz halına düşmək.

    Tam oxu »
    Ləzgicə-azərbaycanca lüğəti
  • РУГ-РУГ:

    руг-руг авун v. shiver, smash up, smash.

    Tam oxu »
    Ləzgicə-ingliscə lüğəti
  • руг-руг

    : руг-руг авун - разбивать вдребезги (что-л.); руг-руг хьун - разбиться вдребезги, на мелкие куски.

    Tam oxu »
    Ləzgicə-rusca lüğət
  • tap-tup 2021

    tap-tup

    Tam oxu »
    Azərbaycan Dilinin Orfoqrafiya Lüğəti
  • TAP-TUP

    təql. Təkrarlanan “tap” səsi. Ayaqların tap-tupu arasından yalnız bu sözləri eşitmək olurdu. B.Talıblı.

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TAP-TUP

    сущ. топотня (частый, сильный топот)

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • АКЪАЖУНАР

    n. competition, match; contest; duel; tug.

    Tam oxu »
    Ləzgicə-ingliscə lüğəti
  • АКЪАЖУНАР

    n. competition, match; contest; duel; tug.

    Tam oxu »
    Ləzgicə-ingliscə lüğəti
  • BUĞ

    is. Su və ya başqa bir maye bərk qızdırıldığı zaman hasil olan damcı zərrələrindən ibarət qaz, ya duman; buxar. Qazandan buğ çıxır. – Qara sapılcanın

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • MUĞ

    is. [fars.] tar. Zərdüşt dininə mənsub adam; atəşpərəst, məcusi.

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TÜK

    волос, волосок, шерсть, пух, пушок, перья

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • TÜK

    ...və ya polad məftildən hazırlanır. R.Əliyev. □ Tük güllə – tir tüfəngindən atılan, arxa tərəfində tük olan güllə. Avtomata dönmüş cavab, tirdə atılan

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TÜNG

    каптаж (система труб для предупреждения потери воды в землю)

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • TÜL

    марля, тюль, газ (ткань)

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • TUŞ

    1. меткий, метко; 2. прямо по направлению к чему-либо; 3. прикосновение к шару (в бильярде), засчитываемое как удар;

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • TUM

    1. семечко, семечки; 2. семена;

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • TIĞ

    огромная куча

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • TAĞ

    1. свод, перемычка; 2. арка; 3. куст (дыни, огурца и пр.);

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • TÜL

    ...toraoxşar şəffaf parça. Pərdəlik tül. // Həmin parçadan tikilmiş. Tül kofta. – Açıq pəncərədən tül pərdə asılmışdı. İ.Hüseynov.

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • БУНЧУК

    ...getmanların hakimiyyət simvolu olaraq ağac başına keçirilən at quyruğu; tuğ; 2. bax металлофон).

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • BUKSİR

    i. 1. (gəmidə) tug, tugboat, towboat; 2. (maşın və s.) tow (ing) line; tow (ing) -rope; məc. towage; ~ götürmək to take* (d.) in tow

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-ingiliscə lüğət
  • TUĞAY

    sarı tuğ, yüksək bayraq (Qədimdə türk hökmdarlarının, vəzir və ya yüksək rütbəli şəxslərin baş geyimlərinə taxdıqları sarı tük dəstəsi və ya

    Tam oxu »
    Azərbaycan kişi adlarının izahlı lüğəti
  • PAROXOD

    ...~u ocean-liner; sərnişin ~u passenger-ship; liner; yedək ~u steam-tug II. s. steamship, steam (er); ~ rabitəsi steamship communication, steam(er)-ser

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-ingiliscə lüğət
  • ЦУРУ²

    ...turş zoğal; 2. turşumuş, qıcqırmış, qıcqırıb xarab olmuş; цуру тугъ turşumuş ayran; * цуру авун a) turşutmaq, qıcqırtmaq, bir şeyin qıcqırmasına səbə

    Tam oxu »
    Ləzgicə-azərbaycanca lüğəti
  • DARTMAQ

    f. to pull (d. by), to stretch (d.), to tug (d.); (yedəklə) to tow; bir kəsin qolundan ~ to pull smb.’s sleeve; rezini ~ to stretch an elastic; dartıb

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-ingiliscə lüğət
  • потуги

    -туги; потуги, -туг, мн. (ед. - потуга, -и; ж.); разг 1) Напряжённое сокращение мышц для извержения чего-л. Рвотные потуги. Родовые потуги. Вызвать по

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • ТУГОЙ

    ...doldurulmuş, sıx; 3. məc. dan. ağır, çətin, yavaş; 4. dan. xəsis, simic; ◊ туг на ухо qulağı ağır eşidir; тугой карман (кошелёк, мошна) cibi doludur,

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • тугой

    -ая, -ое; туг, -а, -о; туже 1) Сильно натянутый или стянутый. Т-ая струна. Тугой тент. Т-ие стропы. Тугой купол парашюта. Тугой сноп. 2) Крепко, плотн

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
  • QOLTUQ

    ...под духа dan törəyib (duxa qədim hindlilərdə “qul” deməkdir). Bizim tuq da həmin duxa ilə qohum ola bilər. Bu sözün qolbiç variantı da olub. Rusca qo

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti
  • ÇƏKMƏK

    ...up), to draw* (d., in, into, on, up); (sürümək) to drag (d.), to tug (d.); kiminsə saçından ~ to pull smb. by the hair, to pull smb.’s hair; 2. (cəlb

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-ingiliscə lüğət
  • ТУГОЙ

    1. тIарамарнавай (мес. чуьнгуьрдин сим); тIарам (мес. пружин). 2. пер. кIеви, мискьи, гъил кIеви. ♦ тугой на ухо япарал залан (хъсандиз ван тежер, б

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • TÜĞYAN

    is. [ər.] Daşma, qabarma, qaynama, coşub-daşma. // məc. Həyəcan, təlatüm. □ Tüğyan etmək məc. – şiddət etmək, qaynamaq, coşmaq, azğınlıq etmək, qızışm

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • TÜĞYAN

    мятеж, возмущение, смятение

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • TUĞRA

    is. [ər.] 1. Gerb, dövlət nişanı. 2. Şah fərmanı

    Tam oxu »
    Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
  • ТУГОЙ

    1. bərk, tarım, gərgin, tarım çəkilmiş, sərt, şax, dar; 2. kip doldurulmuş, basılmış; 3. xəsis, simic

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ТУГОСТЬ

    bərklik, sərtlik, tarımlıq, gərginlik, ağırlıq, çətinlik

    Tam oxu »
    Rusca-azərbaycanca lüğət
  • ТУГО

    нареч. 1. ччимиз-ччимиз; туго набитый мешок ччимиз-ччимиз ацIурнавай шешел. 2. тIарамдиз; стянуть туго тIарамдиз чIугун (ялун)

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • ТУГОПЛАВКИЙ

    геж цIрадай, четиндиз цIрадай (металл)

    Tam oxu »
    Rusca-ləzgicə lüğət
  • QULAQ

    ...qulağına dəymək kimin дойти до чьего слуха; qulağı ağır eşidir kimin туг на ухо кто; qulağına çatmaq доходить до слуха; qulağında sırğa etmək мотать

    Tam oxu »
    Azərbaycanca-rusca lüğət
  • ухо

    ...ушах). Слышать своими собственными ушами (лично). Крепок, туг на ухо. (глуховат). Дуть, дудеть, петь, напевать в уши кому-л. (разг.; постоянно повтор

    Tam oxu »
    Rus dilinin izahlı lüğəti
OBASTAN VİKİ
Tuğ
Tuğ — Azərbaycan Respublikasının Xocavənd rayonunun Tuğ kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. 31 oktyabr 1991-ci ildən 9 noyabr 2020-ci ilə kimi Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin işğalı altında olmuşdur. Tuğ kəndi 9 noyabr 2020-ci il tarixində Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğaldan azad edilmişdir. == Toponimikası == Tuğ sözü bir sıra müasir türk dillərində və o cümlədən, Azərbaycan dilinin Şuşa və Qubadlı şivələrində bayraq mənasını daşıyır. Tuğ etnotoponimi Tuq (tuk, tok) məşhur qıpçaq tayfalarından birinin adı ilə bağlıdır. Qafqazda, o cümlədən Gürcüstanda bir çox yaşayış məntəqələrinin adları bu tayfa ilə əlaqədardır. Azərbaycanda üç Tuğ kəndi, Tuğ çayı, Tuğ dağı və Tuğ yurdu əraziləri məlumdur. Şimali Qafqazda da Tuq, Tuk, Tok, Tukdaq, Tukovo və s. kəndlər vardır. Qərbi Azərbaycanda (Ermənistanda) XIX əsrə aid olan xəritələrdə Tuğlu, Tuqun, Tuqut türk kəndlərinin adları öz əksini tapmışdır.
Tuğ (Bayraq)
Tuğ — əski türkcə bayraq deməkdir. Tarixi bilgilərə görə tuğ başında at və ya çöl öküzü quyruğu bağlanan nizədir. Tuğ bayraq və sancaqdan fərqli bir bəlgə idi. Bu bəlgə ordu, qoşun başçılarına təqdim olunurdu. Vəzifədən asılı olaraq tuğun sayı dəyişilirdi. Əski türk savaş nizamında "Tümən tuğu", "doqquz tuğlu tudun" adlı terminlər vardı. Tuğ, türk və altay xalq mədəniyyətində, həmçinin dövlət ənənəsində hökmranlıq simvoludur. Bayrağın təpəsinə ilişən at quyruğu, tükdən edilən flama şəklindədir. Tog və ya Tuk şəklində də deyilər. Monqollar Tug deyərlər.
Tuğ (Hadrut)
Tuğ — Azərbaycan Respublikasının Xocavənd rayonunun Tuğ kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. 31 oktyabr 1991-ci ildən 9 noyabr 2020-ci ilə kimi Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin işğalı altında olmuşdur. Tuğ kəndi 9 noyabr 2020-ci il tarixində Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğaldan azad edilmişdir. == Toponimikası == Tuğ sözü bir sıra müasir türk dillərində və o cümlədən, Azərbaycan dilinin Şuşa və Qubadlı şivələrində bayraq mənasını daşıyır. Tuğ etnotoponimi Tuq (tuk, tok) məşhur qıpçaq tayfalarından birinin adı ilə bağlıdır. Qafqazda, o cümlədən Gürcüstanda bir çox yaşayış məntəqələrinin adları bu tayfa ilə əlaqədardır. Azərbaycanda üç Tuğ kəndi, Tuğ çayı, Tuğ dağı və Tuğ yurdu əraziləri məlumdur. Şimali Qafqazda da Tuq, Tuk, Tok, Tukdaq, Tukovo və s. kəndlər vardır. Qərbi Azərbaycanda (Ermənistanda) XIX əsrə aid olan xəritələrdə Tuğlu, Tuqun, Tuqut türk kəndlərinin adları öz əksini tapmışdır.
Tuğ (Xocavənd)
Tuğ — Azərbaycan Respublikasının Xocavənd rayonunun Tuğ kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. 31 oktyabr 1991-ci ildən 9 noyabr 2020-ci ilə kimi Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin işğalı altında olmuşdur. Tuğ kəndi 9 noyabr 2020-ci il tarixində Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğaldan azad edilmişdir. == Toponimikası == Tuğ sözü bir sıra müasir türk dillərində və o cümlədən, Azərbaycan dilinin Şuşa və Qubadlı şivələrində bayraq mənasını daşıyır. Tuğ etnotoponimi Tuq (tuk, tok) məşhur qıpçaq tayfalarından birinin adı ilə bağlıdır. Qafqazda, o cümlədən Gürcüstanda bir çox yaşayış məntəqələrinin adları bu tayfa ilə əlaqədardır. Azərbaycanda üç Tuğ kəndi, Tuğ çayı, Tuğ dağı və Tuğ yurdu əraziləri məlumdur. Şimali Qafqazda da Tuq, Tuk, Tok, Tukdaq, Tukovo və s. kəndlər vardır. Qərbi Azərbaycanda (Ermənistanda) XIX əsrə aid olan xəritələrdə Tuğlu, Tuqun, Tuqut türk kəndlərinin adları öz əksini tapmışdır.
Müqəddəs Məryəm kilsəsi (Tuğ)
Müqəddəs Məryəm kilsəsi — Xocavənd rayonunun Tuğ kəndində yerləşən tarix-memarlıq abidəsi. Kilsə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən yerli əhəmiyyətli memarlıq abidəsi kimi qeydiyyata alınmışdır. == Tarixi == Tuğ kəndinin şimal-qərb hissəsindəki qəbirsanlıq ərazisində yerləşir. Qəbirsanlığın yerləşdiyi ərazi yerli əhali tərəfindən Qızlar düzü adlandırılır. Hündür qoz ağacları ilə əhatə olunmuş sahənin mərkəzində yerləşən kilsə, təbiətlə harmoniya təşkil edir. == Memarlıq xüsusiyyətləri == Kilsə, tərəfləri 2x3 metr ölçüyə malik sadə düzbucaqlı zal-kilsə formasına malikdir. Kilsə, demək olar ki, yarıya qədər yerin altındadır və buna görə də, cənub divarındakı qapı vasitəsiylə içəri girmək mümkün deyil. İbadət zalı, apsida və köməkçi otaqlar da qismən yerin altında qalmışdır.Kilsənin divarlar kobud çapılmış daşlardan hörülmüşdür. Tağtavan daşıyıcı divarların qarşısındakı pilonlar və onları birləşdirən qabırğavari tağlar vasitəsiylə saxlanılır.Kilsənin yaxınlığında çoxlu sayda rahib hücrələri və mülki tikililərin qalıqları, həmçinin məzar daşları vardır.
Müqəddəs Stefan kilsəsi (Tuğ)
Müqəddəs Stefan kilsəsi — Xocavənd rayonunun Tuğ kəndində yerləşən XII əsrə aid tarix-memarlıq abidəsi. Kilsə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən yerli əhəmiyyətli memarlıq abidəsi kimi qeydiyyata alınmışdır. == Tarixi == Kilsə Tuğ kəndinin cənub-qərb tərəfindəki qəbirsanlıq ərazisində yerləşir. M. Barxudaryants öz əsərində kilsəninin timpanındakı kitabənin tərcüməsini verir: “1196-cı ilin yayında (miladi təqvimlə 1747-ci il) Məlik Yeqan və onun oğlu Məlik Yesai Stepanos kilsəsinin damını bərpa etdirdilər. Ruhumuzun xatirəsinə həsr olunsun.”Kitabədən məlum olur ki, kilsə daha əvvəl də mövcud olub və Məlik Yeqan oğlu ilə birlikdə onun təmirini həyata keçiriblər. Dövrümüzə çatmış tikilinin inşasında həmin ərazidə olmuş daha qədim kilsənin inşaat materiallarından, həmçinin çoxlu sayda xaçdaş və məzar daşlarından istifadə edilmişdir. Qarabağın Dağlıq ərazisinin dini memarlığında bu hala tez-tez rast gəlinir: XIV-XV əsrlərdə dağıdılmış qədim məbədlərin yerində XVI-XVIII əsrlərdə inşa edilən tikililərdə qədim binaların qalıqları və inşaat materialları da istifadə edilir.İncəsənət tarixçisi Karen Mkrtçyan ehtimal edir ki, Müqəddəs Stefan kilsəsi qədim bütpərəst məbədinin yerində inşa edilmişdir. == Memarlıq xüsusiyyətləri == Kilsə, planda düzbucaqlı zal formasına malik olmaqla, tağtavan (12x7.8 m), şərq tərəfində isə altar və köməkçi otaqlara malik tikilidir. Kilsənin divarları çapılmış və kobud yonulmuş daşlardan tikilmişdir. Fasad üzlənmələrində kobud yonulmuş daşlardan, tağ, həmçinin pəncərə və qapə çərçivələrinin hörgüsündə isə yaxşı yonulmuş daşlardan istifadə edilmişdir.Binanın əsas ağırlığını daşıyan pilonların hörgüsündə butobeton əsasdan istifadə edilmiş, üzlənmədə isə yaxşı yonulmuş daşlar tətbiq edilmişdir.
Müqəddəs İohann kilsəsi (Tuğ)
Müqəddəs İohann kilsəsi — Xocavənd rayonunun Tuğ kəndində yerləşən tarix-memarlıq abidəsi. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən ölkə əhəmiyyətli abidə kimi qeydiyyata alınmışdır. == Tarixi == Kilsə Tuğ kəndinin mərkəzində yerləşir. Ümumi xüsusiyyətləri və nisbətləri ilə Xocalı rayonunun Çanaqçı kəndindəki kilsəni xatırladır. K. Mkrtçyan kilsənin plan və həcm-məkan kompozisiyası xüsusiyyətlərinə görə erkən bazilikalardan biri olduğunu qeyd edir.Kilsənin dövrümüzə çatmamış xaç altlığında yerləşdirilmiş kitabədə deyilirdi: “1185-ci ilin (1736-cı il) yayı. Müqəddəs İohann kilsəsinin damı vardapet Qukasın oğlu Məlik Yeqan tərəfindən bərpa etdirilmişdir. Kim oxusa, heç olmasa bir dəfə desin: Allah rəhm elə.”Abidənin kitabəsini oxuyaraq nəşr etmiş Makar Bərxudaryan qeyd edir ki, bina özü daha qədim tarixə malik olmaqla ən geci XIII əsrdə inşa edilmişdir. Tuğdakı Müqəddəs Stefan kilsəsi kimi bu məbədin də daha qədim dövrə aid məbədin yerində inşa edildiyi müəyyən olunmuşdur. Kilsə apsidasının sağ tərəfində, köməkçi otağın girişinin qarşısında döşəmə səviyyəsindən bir qədər yüksəkdə nəhəng sütun altlıqlarının qalıqları görünür. == Memarlıq xüsusiyyətləri == Müqəddəs İohann kilsəsi böyük maililiyə malik ərazidə inşa edilmişdir.
Tuğ (dəqiqləşdirmə)
Tuğ (bayraq) — əski türkcə bayraq dеməkdir. Tuğ (Xocavənd) — Xocavənd rayonunda kənd. Tuğ — Xızı rayonu ərazisində çay. Xəzər dənizinə tökülür; Tuğ — Xocavənd rayonunun Tuğ kəndi ərazisində mineral bulaqlar. Tuğ — Xocavənd rayonu ərazisində Tuğ kəndindən qərbdə yerləşir. Hündürlüyü 1471 m.
Ahu Tuğba
Ahu Tuğba 13 avqust 1955 İstanbul) - Alban əsilli Türkiyə kino aktrisası . Əsl adı Tuğba Çetin'dir. Varlı bir ailənin yeganə övladı idi. Orta məktəbdə oxuyarkən kino aləminə gəldi. Məktəbi bitirdikdən sonra Kanadanın Konkordia Üniversitetinin İngilis Dili fakültəsinə qəbul oldu amma kino aktrisalığa olan marağı üzündən təhsilini yarımçıq buraxmalı oldu. Türk kinosunda 80-ci illərin seks simvollarından biri olmuşdur.Ümumilikdə 6 dəfə ailə qurub. İlk evliliyini 1981ci ildə Mustafa Ulusoy ilə qurub.1991 ci ildə Alban əsilli Amerikalı həkim Timmy Alejtanij ilə qurduğu evliliyindən Anjelin adında 1992 təvəllüdlü bir qızı vardır.
Bu Gözəl Tuğay (1983)
Bu gözəl Tuğay qısametrajlı sənədli filmi rejissor Vyaçeslav Mixaylov tərəfindən 1983-cü ildə çəkilmişdir. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında istehsal edilmişdir. Kinolentdə Azərbaycanda təbiətin mühafizəsi ilə bağlı mühüm problemə-keçilməz Tuğay meşələrinin baxımsızlıq üzündən məhv olması məsələsinə toxunulur. == Məzmun == Kinolentdə Azərbaycanda təbiətin mühafizəsi ilə bağlı mühüm problemə-keçilməz Tuğay meşələrinin baxımsızlıq üzündən məhv olması məsələsinə toxunulur.Filmdə Qazax bölgəsindən Neftçala bölgəsinədək geniş ərazidə, Kür çayı boyu 800 kilometrlik sahədə Tuğay meşələri lentə alınmış və bu problemin həlli yollarından söhbət açılmışdır. == Mükafatlar == 1984-cü ildə Murmanskda təbiətin mühafizəsi və onun ehtiyatlarından səmərəli istifadə edilməsi haqqında sənədli və elmi-kütləvi filmlərin II Ümumrusiya müsabiqəsində film münsiflər heyətinin diplomuna və RSFSR Dövlət Kinematoqrafiya Komitəsinin fəxri fərmanına layiq görülmüşdür. == İstinadlar == == Mənbə == Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər.
Bu gözəl Tuğay (film, 1983)
Bu gözəl Tuğay qısametrajlı sənədli filmi rejissor Vyaçeslav Mixaylov tərəfindən 1983-cü ildə çəkilmişdir. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında istehsal edilmişdir. Kinolentdə Azərbaycanda təbiətin mühafizəsi ilə bağlı mühüm problemə-keçilməz Tuğay meşələrinin baxımsızlıq üzündən məhv olması məsələsinə toxunulur. == Məzmun == Kinolentdə Azərbaycanda təbiətin mühafizəsi ilə bağlı mühüm problemə-keçilməz Tuğay meşələrinin baxımsızlıq üzündən məhv olması məsələsinə toxunulur.Filmdə Qazax bölgəsindən Neftçala bölgəsinədək geniş ərazidə, Kür çayı boyu 800 kilometrlik sahədə Tuğay meşələri lentə alınmış və bu problemin həlli yollarından söhbət açılmışdır. == Mükafatlar == 1984-cü ildə Murmanskda təbiətin mühafizəsi və onun ehtiyatlarından səmərəli istifadə edilməsi haqqında sənədli və elmi-kütləvi filmlərin II Ümumrusiya müsabiqəsində film münsiflər heyətinin diplomuna və RSFSR Dövlət Kinematoqrafiya Komitəsinin fəxri fərmanına layiq görülmüşdür. == İstinadlar == == Mənbə == Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər.
Firuz şah Tuğluq
Firuz şah Tuğluq (1309 – 20 sentyabr 1388 və ya 1388, Caunpur) — 1351-1388-ci illər arasında Dehli sultanlığını idarə edən Tuğluqoğulları sülaləsindən hökmdar. == Həyatı == Tuğluqoğulları sülaləsinin qurucusu Qiyasəddin Tuğluqun qardaşı oğlu, Sipəhsalar Məlik Rəcəbin oğluydu. Məhəmməd bin Tuğluqun hakimiyyəti dönəmində (1325-1351) önəmli dövlət vəzifələrini daşıdı və onun ölümümdən sonra Tattada taxta çıxtı (23 aprel 1351-ci il). Bu sırada kiçik bir uşağı, Məhəmməd bin Tuğluqun oğlu olduğunu irəli sürərək hökmdar elan edən Cahan Əhməd Ayvazı uzaqlaşdırmaq üçün Dehliyə girdi. 1353-cü ildə də Benqalda müstəqilliyini elan edən İlyas Hacıya qarşı bir səfər təşkil etdi, amma nəticə almadı. 1358-ci ildə yenə nəticəsiz bir Benqal səfəri daha apararaq Dehliyə döndü. Dönüşündə Cacnagar (bu gün Orissa) racəsini vergiyə bağladı. 1360-cı ildə Nagarkot qalasını mühasirəyə aldı, amma altı ay sürən mühasirə sonunda qalanı ala bilmədi. Əsgəri sayına görə ən önəmli səfərini Sind hökmdarı Cem Babiniyaya qarşı apardı və uzun sürən çarpışmalardan sonra onu məğlubiyyətə uğratdı (1372). Əsgəri sayına görə bacarıqsız bir hökmdar olan Firuz şah, Dehli sultanlığının siyasi gücünü qoruya bilmədi.
Hüsaməddin Tuğac
Hüsaməddin Tuğac (1 yanvar 1889 – 2 yanvar 1975) — ictimai xadim. == Həyatı == Hüsaməddin Tuğac 1889-cu ildə Türkiyədə, Ərzurumun Həsənqala rayonunda hərbçi yüzbaşı Hacı Əhmədin ailəsində dünyaya göz açıb. Hüsaməddin 1910-cu ildə Hərbi Məktəbi bitirdikdən sonra Bağdad və Şamda (Dəməşqdə) xidmət edib. 1912–1913-cü illərdə Balkan savaşına qatılıb. Birinci Dünya müharibəsində isə Sarıqamışda vuruşub. 1917-ci ildə Gəncəyə gəlməsinə Sarıqamış döyüşləri səbəb olub. Belə ki, 1915-ci il yanvar ayının ilk günlərində, Qafqaz cəbhəsindəki döyüşlərdə 9-cu Kolordunun zabiti Hüsaməddin Tuğac tabeliyində olan bir neçə əsgərlə birlikdə çovğunlu havada azaraq mühasirəyə düşür və ruslar tərəfindən əsir götürülür. Yüksək rütbəli zabit olduğundan, həm də türk ordusu komandanı Ənvər paşaya çox oxşarlığı səbəbindən onu Rus Qafqaz Cəbhəsi komandanı general Yudeniçin qərargahına gətirirlər. Qatar Samaraya yaxınlaşarkən Hüsaməddin tif — qarın yatalağı xəstəliyinə tutulur və təcili olaraq bu şəhərdəki hospitala yerləşdirilir. Uzun müalicədən sonra sağlamlığı bərpa olunur, sürgün yolları davam etdirilir.
Mehmet Tuğrul Gücük
Mehmet Tuğrul Gücük (1955, Ankara – 2 avqust 2016, Türkiyə) — Türkiyə diplomatı. == Həyatı == Mehmet Tuğrul Gücük 1955-ci ildə Ankara şəhərində anadan olub. Diplomat uzun sürən xəstəlikdən sonra 2016-cı il avqustun 2-də Türkiyədə müalicə aldığı xəstəxanada vəfat etmişdir. O, Bodrum şəhərindəki Güllük qəbiristanlığında dəfn edilmişdir. == Diplomatik fəaliyyəti == Mehmet Tuğrul Gücük 1983–1987-ci illərdə Türkiyənin Berlində baş konsulu olmuş, 1995–1999-cu illərdə Türkiyənin ABŞ-dakı səfirliyində çalışmışdır. O, 2005–2010-cu illərdə Türkiyənin Bolqarıstanda səfiri vəzifəsində işləmişdir. 2014-cü ildən isə Türkiyənin İsveçrədəki səfiri idi. Ancaq həyatının təxminən son üç aydı ərzində müalicə məqsədilə Türkiyədə olduğundan bu vəzifəni səfirliyin müşaviri Volkan Karagöz icra edirdi.
Müzəffər Tuğsavul
Muzaffer Tuğsavul (1894, Benqazi – 15 may 1952, İzmir) — Türk əsgəri. == Həyatı və hərbi xidməti == Müzəffər Tuğsavul 1894-cü ildə Benqazidə anadan olmuşdur. 1914-cü ildə Quru Qoşunları Hərbi Məktəbindən, 1925-ci ildə Hərbi Akademiyadan məzun oldu. Birinci Dünya Müharibəsində və Türkiyə İstiqlaliyyət Müharibəsində iştirak etmişdir. 1920-ci ildə Böyük hücuma, mayor rütbəsi ilə 14-cü Ordu ilə qatıldı. Süvari Diviziyasının Baş Qərargah rəisi vəzifəsində çalışdı. 1939-cu ildə briqadir rütbəsinə yüksəldi. Tuğgeneral rütbəsində Çanaqqala Topçu Komandanlığı və möhkəmləndirilmiş Sahə Komandiri vəzifələrini icra etdi. 1941-ci ildə general-mayor rütbəsinə yüksəldi. General-mayor rütbəsi ilə 69-cu.
Tuğanlıq beynəlxalq festivalı
Tuğanlıq beynəlxalq teatr festivalı (başq. «Туғанлыҡ» — Qohumluq) — türkdilli teatrların beynəlxalq festivalı. Festival Rusiya Federasiyası Mədəniyyət Nazirliyi və Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatının (TÜRKSOY) təsisçiliyi ilə baş tutur. Festival Başqırdıstan Respublikasının paytaxtı Ufa şəhərində kiçirilir. İlk Festival dəfə 1991-ci ildə keçirilmişdir. == Tarixi == Türkdilli teatrların beynəlxalq "Tuğanlıq" festivalı Başqırdıstanın paytaxtı - Ufa şəhərində 1991-ci ildən başlayaraq keçirilir. Beynəlxalq Türkdilli Teatrlar Festivalının təsisçiləri Rusiya Federasiyası Mədəniyyət Nazirliyi, Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı (TÜRKSOY), Başqırdıstan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi, Rusiya Federasiyası Teatr Xadimləri İttifaqı, Başqırdıstan Respublikası Teatr Xadimləri İttifaqıdır. Festivalın əsas məqsədləri Rusiya Federasiyası və xarici ölkələrin türkdilli xalqlarının yaradıcılıq və mədəni əlaqələrini qorumaq, möhkəmlətmək və s.-dir. Tuğanlıq festivalının nəticələrinə görə "Ən yaxşı festival tamaşası", "Ən yaxşı rejissor işi", "Ən yaxşı aktrisa", "Ən yaxşı aktyor" və "Ən yaxşı səhnə tərtibatı" kimi 5 əsas nominasiya üzrə mükafatlar verilir. Bundan əlavə olaraq iştirakçılara aşağıdakı mükafatlar da verilir: “Bəstəkarın ən yaxşı əsəri”, “Ən yaxşı dram”, “Ən yaxşı ikinci rol”, “Debüt”, “Ümid”, “Tarixi ənənələrə və yaşlı nəslin ideallarına hörmət”, “Tamaşaçı Seçimi Mükafatı” və s.
Tuğay
Tuğay — Azərbaycan Respublikasının Siyəzən rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. == Əhalisi == Əhalisinin sayı 439 nəfərdir (2009-cu il).
Tuğay Məlik
Tuğay Məlik — Azərbaycanda ən çox yazqabağı (bayramqabağı) günlərdə, eləcə də digər vaxtlarda, əsasən uşaq və gənclər arasında, geniş şəkildə oynanılan qədim oyunlarından biridir. == Ümumi məlumat == Azərbaycanın bir çox bölgələrində müxtəlif vaxtlarda uşaq və gənclər arasında tez-tez oynanılan "Tuğay Məlik" oyunu da çox maraqlıdır. "Tuğay Məlik" mahnısını vaxtilə toy gecəsi, gəlin gərdəyinin qabağında da oxuyarmışlar: == Oyunun qaydaları == Qaydaya görə, bu oyunda da iştirakçılar iki dəstəyə bölünər, 5-10 (bəzən 20-30 nəfər) nəfərdən ibarət olan dəstələr sıra ilə qarşı-qarşıya durardı. Birinci dəstə qaval və əl çala-çala rəqs edər, oxuya-oxuya o biri dəstəyə yaxınlaşardı. Oyunda böyük bir canlanma, şux əhvali-ruhiyyə yaranardı: Birinci dəstə şeri oxuyub geri qayıdardı. İkinci dəstə "öz" şerini oxuya-oxuya birinci dəstəyə tərəf yaxınlaşar və cavab olaraq oxuyardı: Oyun beləcə davam edərdi. Ənənəyə görə, cavab sözü tapmayan dəstənin bir üzvü o biri dəstəyə, yəni qalib dəstəyə keçərdi. Üzvünü itirmiş məğlub dəstə "Ay zəri" adlı mahnı ifa edərdi: Oyunun sonunda iştirakçılarını itirmiş dəstə oyunu uduzmuş sayılırdı. Onun son iştirakçısı qalib dəstədən xahiş edərdi: Qalib dəstə bir nəfəri geri qaytarardı. Bu iki iştirakçı yuxarıdakı bəndi təkrar edərdi.
Tuğay meşələri
Tuqay meşələri — Kür çayının subasarında, əsasən söyüd və ağyarpaq qovaq ağacları üstünlük təşkil edən nadir meşədir. Bu meşələrin azalmasını nəzərə alaraq 1978-ci ildə Kür qırağında Ağstafa meşə təsərrüfatı ərazisində sahəsi 4860 ha olan Qarayazı dövlət təbiət qoruğu yaradılmışdır. Ha­zır­da Kür­qı­ra­ğın­da me­şə ilə ör­tü­lü sa­hə 23 min ha təş­kil edir. Bu me­şə­lə­rin 8 min ha qo­vaq me­şə­lə­ri­dir, la­kin on­la­rın ço­xu­su bu və ya di­gər də­rə­cə­də po­zul­muş və­ziy­yət­də­dir. Nis­bə­tən nor­mal do­lu­luq­lu qo­vaq me­şə­lə­ri­nin sa­hə­si cə­mi təş­kil edir. Vax­ti­lə pa­lıd, qa­ra­ğac və saq­qı­za­ğac me­şə­lə­ri Kür­bo­yu əra­zi­də ge­niş sa­hə tu­tur­muş, in­di pa­lıd me­şə­si­nin Qa­ra­ya­zı qo­ru­ğu əra­zi­sin­də­dir, la­kin on­lar ­da la­zı­mi sə­viy­yə­də qo­run­ma­yıb po­zul­maq­da da­vam edir. Tuqay meşəaltı torpaqları ən çox Orta Asiyada - Amudarya və Sırdarya çayları boyunda və onların ətraflarında yayılmışdır. Burada bitən sıx meşələr “Tuqay” meşələri adlanır. Bu zolaqda əmələ gəlmiş torpaqlara isə tuqay torpaqları deyilir. Azərbaycanın şimal-şərq düzənliyində, Kür, İori, Alazan və başqa çaylar ətrafında tuqay torpaqları inkişaf edərək böyük sahə tutur.
Tuğba Düral
Tuğba Düral — türk idman jurnalisti; Türkiyədə media transfer bazarının ən bahalı aparıcılardan biridir. Tuğba Düral 9 iyun 1981-ci ildə Zonquldakda anadan olmuşdur. TED kollecini və İstanbul Universitetini bitirmişdir. 2004-cü ildən televiziyada fəaliyyət göstərir. Fəaliyyətə "CNN Türk"də başlamış, daha sonra "NTV Spor"a transfer olunmuşdur.
Tuğba Əkinçi
Tuğba Əkinçi — milliyyətcə azərbaycanlı olan Türkiyə kino aktrisası və müğənisi . . == Həyatı == Tuğba Əkinçi 1976-cı ildə Qarsın azəri əsilli ailəsində dünyaya göz açıb.
Tuğluq Teymur xan
Tuğluq Teymur xan (1329, İli çayı – 1363, Moğolustan) — Moğolustan və Mavəraünnəhrin 1-ci xanı. == Həyatı == Tuğluq Teymur xan ibn Əmil xoca bin Duva xan bin Barak xan bin Yusun-Duva bin Mutugen bin Cığatay xan bin Çingiz xan. Bu zamanlar monqol xanı Tuğluq Teymur Mavəraünnəhr üzərinə hücum edib bu varlı ölkəni ələ keçirmişdi. O, 25 yaşlı Teymuru Keş vilayətinə hakim təyin etdi. Teymur Qaşqadərya vadisini idarə edir. Teymur və Tuğluq Teymur arasında ziddiyyət başlayır. Teymur onun yanından qaçır, Sistanda baş verən döyüşdə yaralanaraq, ömürlük şikəst qalır. Bundan sonra onu Teymurləng, Avropada isə Tamerlan adlandırdılar. Teymur və qayını Əmir Hüseynin ordusu 1365-ci ildə Tuğluq Teymur tərəfindən məğlub edildi. Tuğluq Səmərqənd üzərinə yeridi.
Tuğluqoğulları sülaləsi
Tuğluqoğulları sülaləsi—Hindistanda iqtidarda olmuş türk xanədanı. == Tarixi == Dehlidə Tuğluq iqtidarının qurucusu Qazi Tuğluqşahdır. Tuğluqlar Hindistanın idarəsində Xələclər qədar uzunömürlü olmayıb, bəzi yerləri əldən vermişdilər. Əmir Teymur 1398-ci ildə Hindistan səfərinə çıxıb Dehliyə qədər girdiyi zaman Tuğluqoğulları ona bağlı olaraq hökm sürməyə başladılar. 1414-cü ildə Tuğluqoğulları nın yərinə Xızır şahla başlamaq üzrə Seyyidlər xanədanı hakim oldu. Bu ailənin dördüncü hökmdarı Əlaəddin Aləmşahdan sonra isə (1451) türklər Hindistan sultanlığını Əfqanıstanlı bir ailə olan Ludilərə verdilər, fəqət 1526-cı ildə Hindistan təkrar türklərin əlinə keçdi və XIX yüziılin ortalarına qədər davam edəcək olan böyük bir türk dövləti quruldu.
Tuğra
Tuğra (ərəb. طغراء‎) — Gerb, dövlət nişanı. Osmanlı dövlətində sultanın şəxsi imzası və möhürü kimi istifadə olunan ərəb hərfləri ilə yazılmış xəttatlıq nişanəsi. == Tarixi == Tuğra (və ya təğma) xətti (monqol mənşəli sözdür) – Bu xətt növünü monqolların quş toteminə və simurq kimi əfsanəvi quşlara olan inam və etiqadlarının yadigarı hesab etmək olar. Toğrul bəyin hakimiyyəti dövründə tuğra xətti xəttatların diqqətini cəlb etməyə başlamışdır. Özünəməxsus üslub və elementlərlə yazılan tuğra xətti özündə əfsanəvi quşların qanadlarını əks etdirir. Meydana gəldiyi ilk dövrdən müxtəlif tuğra növləri yaranmış və görünüşünü daha da gözəlləşdirən elementlər əlavə olunmuşdur. Tuğradan daha çox hökmdarların möhür və adlarının yazılmasında istifadə olunmuşdur. Bəziləri bu xətti "asılı xətlər", "turə", "hilalvari" və "qərğan" da adlandırmışlar. == Osmanlı sultanlarının tuğraları == == Xarici keçidlər == TUĞRA NƏDİR?
Tuğçe Alper
Tuğçe Takbak və ya Tuğçe Alper (10 dekabr 1979) — Türk müğənni. == Həyatı == 10 dekabr 1979-cu ildə İstanbulda musiqiçi Fikrət Alperin qızı olaraq anadan olub. Erkən yaşlarından musiqiyə daha çox maraq göstərdi. Bir çox teleserial musiqisini oxudu. Müjdat Gezen İncəsənət Mərkəzindən məzun oldu. Orta məktəb şagirdi olduğu 1996-cı ildə Onno Tunçun xatirəsinə yazdığı kompozisiya ilə müsabiqədə qalib gələrək musiqi karyerasına qədəm qoydu. Bunu 1997-ci ildə Pop Şou Mahnı Yarışmasının qalibi izlədi. Tuğçe, "Keyfekeder" adlı ilk və tək solo albomunu atası, musiqiçi Fikrət Alperin dəstəyi ilə 2003-cü ilin noyabr ayında EMI-dən çıxardı. Albomdakı "Qəfəs" (Kafes) və "Gec Günahlardan Gəlin" (Geç Günahlardan Gel) adlı əsər üçün bir klip çəkildi. Tuğçe, musiqi təhsili xaricində, reklam və televiziya seriallarında səsləndirmə etdi.
Tuğçe San
Tuğçe San (1972, Türkiyə) — türk pop musiqisi müğənnisi.
TU9
TU9 — Almaniyanın 9 aparıcı texniki universitetinin daxil olduğu ittifaq.
Tağ
Tağ — memarlıqda divarlarda pəncərə və qapı yerlərinin, yaxud iki dayaq (sütun, dirək və s.) arasındakı boşluğun üstünü örtmək üçün əyrixətli örtük konstruksiyası. Yarımdairə, çatma, nalvarı və s. formalarda olur. Daşdan hörülür və ya metal, ağac və dəmir-betondan hazırlanır. Tağ, əsasən, sıxılmaya işləyir və üzərinə düşən şaquli yükləri dayaq, kontrfors və dartqılara (iki dayağa söykənən və dartılmaya işləyən millərə) ötürür. Tağdan binalarda örtüklərin, körpülərdə aşırımların yüksaxlayan elementi kimi istifadə edilir. Konstruktiv sisteminə görə tağ şarnirsiz (oynaqsız) və iki-üç şarnirli (oynaqlı) olur. Layihələndirilmə zamanı tağın əyriliyi, oxları elə götürülür ki, daimi yük altında (tağın öz çəkisi, ona söykənən örtüyün, damın və s. ağırlığı) tağda ancaq sıxıcı qüvvə yaransın. Bu halda onun en kəsiyinin ən az ölçüsü alınır.
Tuf
Tuf — vulkanik küldən yaranan, maqma mənşəli dağ süxuru. Adətən qeyri-vulkanik qarışıqda olur. Çox yaxşı inşaat materialıdır. Qırmızı, çəhrayi, bənövşəyi, narıncı rəngdə olur. Bu materialın ən üstün keyfiyətlərindən biri asan emal olunmasıdır. Azərbaycan ərazisində bir çox qədim tikililərdə istifadə olunub. Məsələn: Pir Hüseyin türbəsi (İrəvan), Müqəddəs İohann kilsəsi (Gəncə), Əskipara monastırı, Qızılburun yaşayış yeri, Kültəpə (Babək) və bir çox başqa. == Geomorfolji termin == Tuf (rus. туф, ing. tuff) /ital.tufo/ – müxtəlif mənşəli süxurlar qrupu.
Tui
Tui — İspaniyanın şimal-qərbində yerləşən Qalisiya muxtar vilayətinin Pontevedra əyalətində bələdiyyədir. 2005-ci il siyahıyaalınmasına əsasən əhalinin sayı; 16680 nəfərdir. Tui — İspaniyanın şimal-qərbində yerləşən Qalisiya muxtar vilayətinin Pontevedra əyalətində bələdiyyədir. 2005-ci il siyahıyaalınmasına əsasən əhalinin sayı; 16680 nəfərdir.
Tur
Tur (şəhər)
Tus
Tus (fars. توس‎ və ya طوس) — İranın Rəzəvi Xorasan ostanında yerləşən şəhər. Qədim yunanlar buranı Susia (yun. Σούσια) adlandırırdılar. Tarixi qeydlərə görə e.ə. 330-cu ildə Makedoniyalı İsgəndər şəhəri ələ keçirmişdir. Şəhər 1220-1259-cu illər monqol istilaları zamanı demək olar ki, tamamilə məhv edilmişdir. 808-ci ildə Xorasan iğtişaşlarını yatırmaq üçün yola çıxan xəlifə Harun ər-Rəşid Tus şəhərində xəstələnərək vəfat etmişdir. Tusun ən məşhur sakinləri arasında Firdovsi, Nəsirəddin Tusi, Əl-Qəzəli, Nizamülmülk, Cabir ibn Həyyan, Əsədi Tusi və Əbu Cəfər əl-Tusinin adlarını çəkmək olar. Firdovsinin minillik yubileyi ərəfəsində (1934) Tus şəhərində onun məqbərəsi inşa olunmuşdur.
Tut
Tut (lat. Morus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin tutkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Tux
Tux (Tuks) - Linuks Əməliyat Sisteminin rəsmi talismanıdır. 1996-cı Larri Yuinq tərəfindən yaradılmışdır. Ceyms Hyuqs(James Hughes) bu pinqvini TUX (Torvald's UniX) adlandıran ilk şəxs olub. Linuxun simvolunun pinqvin olması ideyası Linus Torvalds tərəfindən irəli sürülmüşdü. Bu gün bu pinqvin dünyada nəinki Linux, həm də ümumiyyətlə Açıq kodun simvolu sayılır. Tux həm də Tux Racer və Pingus oyununlarının əsas qəhrəmanıdır. TuxPaint — uşaqlar üçün rəsm proqramında da bu personaja rast gəlirik.
Yuğ
Yuğ və ya Sağu — yas mərasimi ilə bağlı arxaik nəğmələrdir. Bu mətnlər ortaq türk folklor arealında geniş yayılmış “yuğ”, “ağı”, “sağu”, “yedi”, “edi” adları ilə tanınmışdır. Bu mərasim insanların vəfatı zamanı ya evdə, ya da basdırılan zamanı düzəldilir. Əsas hissə yasın qurulduğu yerdə icra edilir. Oxunan mahnılar ağı adlanır. Qədim türklərdə yuğçu ozanlar - ağıçılar qopuzda çalaraq ölən haqqında mahnılar deyərlərmiş. Həmin mərasimdə ölən adam təriflənər, onun yaxşı cəhətləri, xeyirxahlıqları mövzu olarmış.Yuğ həm də qədim türklərin musiqi, mahnı, rəqs, ağı parçaları ilə müşayiət olunan ölübasdırma mərasimi olub. Qədim Azərbaycanda yuğ (yuğlamaq – ağlamaq sözündəndir) adlanan ayın olmuşdur ki, sonralar onun tərkib hissələrinin çoxu matəm mərasiminə keçmişdir. Yaş – matəm nəğmələri ağılar və mərsiyələr bizim dövrlərdə də qalmışdır. Mərsiyələr adətən matəm ayi olan məhərrəmlikdə çox ifa olumurdu.Ekvivalenti farklı Türk şivelerinde Yoğ, Yox, Yığ şeklindedir.
Ağ tut
Ağ tut (lat. Morus alba) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin tutkimilər fəsiləsinin tut cinsinə aid bitki növü. Azərbaycanda tut ağacının bir çox növləri yayılıb, eyni zamanda qiymətli bitki kimi respublikanın əksər rayonlarında çox qədimdən becərilir. Abşeronda qara və ağ tut daha geniş becərilir. Dərman məqsədilə tut ağacının yarpaqlarından, meyvələrindən və bəzi qabıqlarından və budaqlarından istifadə olunur. Ağ tut yarpaqlarında 0,75 % üzvi turşular, 50–60 mq % askorbin turşusu, 1,5 %–2 % şəkərli maddələr, 2–3 % aşı maddələri vardır. Meyvələrində 23–24 % şəkər, 2,5 % üzvi turşular, 70–80 mq % askorbin turşusu, pektin maddələri və s. müəyyən edilmişdir. Ağ tut ağacının hündürlüyü 20 m-ə çatır. Qara xartutun ağacı isə bir qədər xırda olur.
Mərmər tağ
Mərmər tağ (ing. Marble Arch) — Oksford Stritin qərb ucunda, Hayd parkının girişində yerləşən, Zəfər tağı. Mərmər tağ memar Con Neş ərəfindən 1828 ci ildə Romadakı Konstantin tağı stilində ucaldılmışdır. Tağ xalis mərmərdən tikildiyindən belə də adlanır. Tağ daxili üç hücrə mövcuddur ki, bunlardan polist posları kimi istifadə olunmuşdur.
Qara tut
Qara tut (lat. Morus nigra) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin tutkimilər fəsiləsinin tut cinsinə aid bitki növü. Qara tuta Xartut da deyilir. Tutun Azərbaycanda və Orta Asiyada keyfiyyətli və iri meyvəsi olan növ müxtəliflikləri vardır. Xartutun meyvəsi tünd qara, qırmızı və ya tünd bənövşəyi rəngdə, turşa-şirin dadlı və ətirlidir. Xartutun tərkibində 9% şəkər, 2,86% üzvi turşu, 2,03% zülal, 0,36% zülalsız azotlu maddələr, 0,55% pektin maddəsi vardır. Xartutdan mürəbbə, şirə və jele hazırlanır == Təbii yayılması == Təbii halda İran, Qazaxıstan, Rostov-Don, Əfqanıstan və Orta Asiya ölkələrində çox geniş yayılmışdır. == Botaniki təsviri == Hündürlüyü 10–15 m-ə çatan, çətiri nisbətən sallaq budaqlara malik ağacdır. Cavan budaqları qısa, yoğun, sərt, narın tükcüklərlə örtülmüşdür. Yarpağı yumurtaşəkilli, tam kənarlı və ya 2–3 dilimli, uzunluğu 7–9 sm, eni 3–4 sm-ə çatır.
Qırmızı tut
Qırmızı tut (lat. Morus rubra) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin tutkimilər fəsiləsinin tut cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Bu növ əsasən Şimali Amerika, Orta Asiya, Avropa, Zaqafqaziya, Belarusiyada yayılmışdır. == Botaniki təsviri == Hündürlüyü 15-20 m olan ağacdır. Qabığı qəhvəyi-boz, cavan budaqları isə sarımtıl-boz rəngdə olur. Çətiri nisbətən aşağı sallanmış yarımşarşəkillidir. Yarpaqları yumurtavarı, bəzən isə yumru, üstdən parlaq, altdan isə xırda tüklərlə örtülür. Yarpağın kənarı iti dişli, uc hissəsi iti oxşəkilli, bəzən tam, bəzən isə 3-7 dilimlidir. Yarpaq ayası 5-7 sm, saplağı isə 0,5-1,5 sm uzunluqda olur. Yarpaqlar cod və kobuddur.
Qızıl tut
Tağ (beyin)
Tağ lat. fornix müxtəlif sinir liflərindən təşkil olunmuş qövsi zolaq şəklində törəmə olub döyənək cisim altında yerləşərək, məməciyəbənzər cismi dənizatıyanı qırışığı qırmağı ilə birləşdirir. O, lat. columna fornicis adlanan sütun vasitəsilə məməciyəbənzər cisimdən başlayaraq qövsi istiqamətdə görmə qabaraltından yuxarıya doğru qalxır və III mədəciyin ön-yan divarı ilə gedərək mədəciklərarası dəliyin önünə və beynin ön bitişməsinin aşağı səthinə çatır; burada döyənək cisim kötüyünün ön səthinə keçərək dogər tərəfdəkitağın eyni hissəsi ilə birləşir və tağ cismini lat. corpus fornicis əmələ gətirir. == İstinadlar == == Mənbələr == Prof. Kamil Əbdülsalam oğlu Balakişiyevin, İnsanın Normal Anatomiyası, III cild, "MAARİF" Nəşriyyatı, Bakı — 1982 Atlas of Human Cardiac Anatomy — Endoscopic views of beating hearts — Cardiac anatomy Р. Д. Синельников.
Tağ (termin)
Tağ – (rus. свод, ing. arch) en kəsiyi onlarla və ya yüzlərlə kilometrdən çox olan iri izometrik günbəzvari platforma strukturu; özülün tağvari qalxması.
Tul (rayon)
Tul (fr. Toul) — Fransanın Lotaringiya regionun rayonlarından (fr. Arrondissement) biri. Departamenti — Mört və Mözel. Suprefektura — Tul (şəhər). Rayon əhalisi 2006-cı ildə 68 078 nəfər təşkil edirdi. Əhalinin sıxlığı — 60 nəf / km². Rayon sahəsi — 1143 km².
Bug
== Məkanlar == Bug (Rügen), Almaniyanın Rügen adasında bir bölgədir Bug, Kentukki, Birləşmiş Ştatlarda birləşmiş cəmiyyət Buq çayı — Polşa, Ukrayna və Belarusiyada Busan –Gyeongnam sahəsi və ya Cənubi Koreyanın paytaxtı olan BUG == İnsanlar == Bug Hall (1985-ci il təvəllüdlü), amerikalı aktyor, aktyor müəllim və musiqiçi Bug Holliday (1867–1910), beysbol oyunçusu Bug Howard (1994-cü il təvəllüdlü), amerikalı futbolçu The Bug, İngiltərə musiqiçisi Kevin Martin üçün səs yazısı == İncəsənət, əyləncə və media == === Uydurma varlıqlar === Bug (komikslər), Marvel komik kitab seriyasındakı bir personaj The Micronauts Bug ( Starship Troopers ), roman və film Starship Troopers- dən uydurma yad bir irq Bug, Michael Lee The Wire'nin kiçik qardaşı Bug, WordWorld TV seriyasından bir xarakter Bobby "Bug" Guthrie, TV gözlənilməz serialındakı bir personaj === Filmlər === Bug (1975 film), rejissor Jeannot Szwarc Bug (2002 film), bir oğlanın səhv salması ilə başlanan hadisələr silsiləsindən bəhs edən komediya-dram Bug (2006 film), rejissor William Friedkin, Tracy Letts pyesinin uyğunlaşması === Oyun === Bug (poker), məhdud bir kart Bug, bir tutma (qumar), qumar oyunlarında fırıldaqçılıq üçün istifadə olunan cihaz Bug, 1996-cı ildə yaradılan Pokémon franchise bir növü Bug!, 1995-ci il videooyunu Bughouse şahmatı === Musiqi === ==== Albomlar və saundtreklər ==== Bug (Dave Davies albomu), Dave Davies'in solo albomu Bug (Dinosaur Jr. albom), Amerikanın alternativ rok qrupu Dinosaur Jr tərəfindən üçüncü albom. Bug (soundtrack), eponim 2006 filminə səslənən musiqi ==== Musiqilər ==== "Bug", onların Echo Park albomundan Feeder'in musiqisi "Bug", World Record'dan Lower Than Atlantis'in musiqisi "Bug", Phish'in 2000'lik Farmhouse albomundan bir musiqi 1993-cü ildə Dire Straitsin musiqisi olan " The Bug " === İncəsənət, əyləncə və mediada istifadə === "Bug" ( Breaking Bad ), 2011 televiziya epizodu BUG (jurnal), Xorvat jurnal Bug (oyun), Tracy Letts'in bir oyunu == Biologiya == Bug, bir patogen, xəstəliyə səbəb olan hər hansı bir mikroorqanizm Bug, tərlik lobsterinin bir neçə növündən biri, məsələn Balmain bug Moreton Bay bug "Doğru səhvlər" olaraq bilinən Hemiptera həşəratları və ya bəzən onun altsıralanması Heteroptera Daha geniş olaraq, bir çox kiçik, ilk növbədə yerüstü onurğasızlardan hər hansı biri Həşəratlar Hörümçəkkimilər Çoxayaqlılar Qurdlar Yerli molyusklar Buğumayaqlılar == Texnologiya == Bug, yayımçının loqotipinin ekrandakı rəqəmsal qrafiki Bug, Vibroplex tərəfindən hazırlanmış Morse əsas dizaynı Tez- tez casusluqda və polis araşdırmalarında istifadə olunan dinləmə cihazı.
Buq
== Məkanlar == Bug (Rügen), Almaniyanın Rügen adasında bir bölgədir Bug, Kentukki, Birləşmiş Ştatlarda birləşmiş cəmiyyət Buq çayı — Polşa, Ukrayna və Belarusiyada Busan –Gyeongnam sahəsi və ya Cənubi Koreyanın paytaxtı olan BUG == İnsanlar == Bug Hall (1985-ci il təvəllüdlü), amerikalı aktyor, aktyor müəllim və musiqiçi Bug Holliday (1867–1910), beysbol oyunçusu Bug Howard (1994-cü il təvəllüdlü), amerikalı futbolçu The Bug, İngiltərə musiqiçisi Kevin Martin üçün səs yazısı == İncəsənət, əyləncə və media == === Uydurma varlıqlar === Bug (komikslər), Marvel komik kitab seriyasındakı bir personaj The Micronauts Bug ( Starship Troopers ), roman və film Starship Troopers- dən uydurma yad bir irq Bug, Michael Lee The Wire'nin kiçik qardaşı Bug, WordWorld TV seriyasından bir xarakter Bobby "Bug" Guthrie, TV gözlənilməz serialındakı bir personaj === Filmlər === Bug (1975 film), rejissor Jeannot Szwarc Bug (2002 film), bir oğlanın səhv salması ilə başlanan hadisələr silsiləsindən bəhs edən komediya-dram Bug (2006 film), rejissor William Friedkin, Tracy Letts pyesinin uyğunlaşması === Oyun === Bug (poker), məhdud bir kart Bug, bir tutma (qumar), qumar oyunlarında fırıldaqçılıq üçün istifadə olunan cihaz Bug, 1996-cı ildə yaradılan Pokémon franchise bir növü Bug!, 1995-ci il videooyunu Bughouse şahmatı === Musiqi === ==== Albomlar və saundtreklər ==== Bug (Dave Davies albomu), Dave Davies'in solo albomu Bug (Dinosaur Jr. albom), Amerikanın alternativ rok qrupu Dinosaur Jr tərəfindən üçüncü albom. Bug (soundtrack), eponim 2006 filminə səslənən musiqi ==== Musiqilər ==== "Bug", onların Echo Park albomundan Feeder'in musiqisi "Bug", World Record'dan Lower Than Atlantis'in musiqisi "Bug", Phish'in 2000'lik Farmhouse albomundan bir musiqi 1993-cü ildə Dire Straitsin musiqisi olan " The Bug " === İncəsənət, əyləncə və mediada istifadə === "Bug" ( Breaking Bad ), 2011 televiziya epizodu BUG (jurnal), Xorvat jurnal Bug (oyun), Tracy Letts'in bir oyunu == Biologiya == Bug, bir patogen, xəstəliyə səbəb olan hər hansı bir mikroorqanizm Bug, tərlik lobsterinin bir neçə növündən biri, məsələn Balmain bug Moreton Bay bug "Doğru səhvlər" olaraq bilinən Hemiptera həşəratları və ya bəzən onun altsıralanması Heteroptera Daha geniş olaraq, bir çox kiçik, ilk növbədə yerüstü onurğasızlardan hər hansı biri Həşəratlar Hörümçəkkimilər Çoxayaqlılar Qurdlar Yerli molyusklar Buğumayaqlılar == Texnologiya == Bug, yayımçının loqotipinin ekrandakı rəqəmsal qrafiki Bug, Vibroplex tərəfindən hazırlanmış Morse əsas dizaynı Tez- tez casusluqda və polis araşdırmalarında istifadə olunan dinləmə cihazı.
Suq
Suq — İranın Kohgiluyə və Boyer-Əhməd ostanının Kohgiluyə şəhristanının Mərkəzi bəxşində şəhər. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 5,890 nəfər və 1,190 ailədən ibarət idi.
TCG
TCG, Türk Dəniz Qüvvələrinə məxsus olan gəmilərin ön adları. “Türkiyə Cümhuriyyəti Gəmisi” sözünün qısaltmasıdır. Krallıq donanması və ya Almaniya İmperatorluq Donanmasında tətbiq edilən qaydaların əksinə olaraq, Türk Dəniz Qüvvələrində istifadə edilən gəmilərin növlərinə və ya siniflərinə baxılmadan gəmilərə TCG ön adı verilir.
Tük
Saç və ya tük — məməlilərin və onların əcdadlarının (terapsidlər) qoruyucu örtüyünün tərkib hissəsi. Filogenetik olaraq dəri örtüklərinin epidermisinin törəməsidir. Heyvanlarda tükdən hazırlanmış sıx örtük xəz və ya yun adlanır. Saçlar statik elektrik toplamaq imkanına malikdir. == Quruluşu == Saçın xarici örtüyü bir-birinin üstünə yığılan keratin pulcuqlardan yaranıb. Saçların görünən hissəsi sterjen adlanır. Dərinin altında qalan saçın hissəsi isə saç kökü (və ya saç soğanağı) adlanır. Soğanaq follikul adlanan tüklü torbayla əhatə olunmuşdur. Saç tipi follikulun formasından asılıdır: düz saçlar dəyirmi, azacıq qıvrım olan oval, buruq-buruq olan isə böyrəkvarı follikuldan artırlar. Hər tük üç qatdan ibarətdir.
Tül
Tül (şəhər)
Utuq
Utuq — Azərbaycan Respublikasının Quba rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Xaltan bələdiyyəsinin tərkibindədir. == Toponimikası == Utuq oyk., sadə. Quba r-nunun Xaltan i.ə.v.-də kənd. Baş Qafqaz silsiləsinin ətəyindədir. Oykonimi “suvanlan biçənək, otlaq, tarla” mənalannda işlənən utuk, “dağ çökəkliyi, dağ ətəyində düzən” və ya “küləkdən qorunan təbii daldalanacaq yer”, “heyvanlann qışlaması üçün əlverişli yer” mənalı ottok sözü ilə əlaqələndirirlər. Kəndin əhalisi etnik tatlardır. Şirvanı Şimali Qafqazla birləşdirən ticarət yolu üzərində yerləşən Utuq kəndinin toqr. IX-X əsrlərdə meydana gəlməsi ehtimal edilir. == Əhalisi == 2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kəndə 337 nəfər əhali yaşayır.
Ötüğ
Ötüğ - türk və altay xalq mədəniyyətində dua. Yaxarma, tanrıya yalvarma, diləmə, istəmə. Ən sadə olaraq, bir şeyin reallaşmasını və pis vəziyyətlərdən qorunmağı Tanrıdan istəməkdir. Ötümək (Ötüğmək, Ötükmək) "dua etmək" feli ilə də istifadə edilər. Söz, Öt/Öd kökündən törəmişdir. Zaman, zamanın keçişi və yaxarmaq mənalarını ehtiva edər. Ahəngli səs çıxarmaq mənası vardır. == Sax == Sax və ya Sah türk və yakut xalq inancında və sibir şamanizmində ayinlərdə və dualarda istifadə edilən bir sözdür. "Amin" mənasını verər. Sak və yaSag olaraq da deyilər.