Türkmən dilindən ayırıq sözünü ruscaya “трешина” kimi tərcьmə ediblər. Belə məlum olur ki, yarmaq və ayırmaq tarixən eyni söz olub, sonra iki müstəqil
Almanca yarmarket sözünün dəyişmiş formasıdır (“ticarət yeri” deməkdir). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
“Məhəmmədin dostu” deməkdir (yar farscadır, Məhəmməd isə ərəbcə). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
“Yastı” mənasında yalbı, “yarpaq” mənasında yalbırğaq sözləri olub. Bunlardan sonuncusu yarpaq (yastı olan, yapıq olan) şəklinə düşüb, sonra isə indik
“Dərd”, “kədər” mənasında işlədilən bu söz ərəb mənşəlidir (əsli yəs kimi olub). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Yastana forması da olub. Mənası dağın üstündə “yastı yer” deməkdir. Deməli, yastı kəlməsindən əmələ gəlib
Kazaklarda atamandan sonra 2-ci rütbəyə deyilib, “Aul qanunlarını qoruyan”, “əmri icra edən (məmur)” deməkdir
Bu söz yatmaq feili ilə kökdaşdır, əsli yatsı kimi olub. Bəzi dialektlərdə yat və yas feilləri eyni mənada işlədilir
Bir mənası arabanın qabaq oxunun üstündə olan “yastı ağac” deməkdir. Onu ortadan deşir və boltla oxa birləşdirlər ki, arabanı sağa-sola döndərmək mümk
Rus dilindəki супруг (супругa) kəlməsinin qarşılığı kimi işlədilir. Yastıq və -daş (birgəlik) sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlib
“Возрасть” mənasını verən bu söz “bahar” mənalı yaz (ças, caz, yaş) kəlməsi ilə eyni olub, iki bahar arasındakı müddəti bildirib (necə ki, ay sözü eyn
Kökü yaş, yaz (bahar) sözü ilə bağlıdır. Ondan -a şəkilçisi feil düzəldib (ömürdən keçən yazların sayını bildirir)
Yaş (sulu) sifətindən bozarmaq qəlibi üzrə əmələ gəlib. Yaş sözü həm də rəng (yaşıl) bildirib. (Bəşir Əhmədov
Yaş sözü зеленый, молодой, возраст, жизнь, слеза mənalarını əks etdirib. Bizdə indi молодой mənası aradan çıxıb
Yöşürmək (gizlətmək, örtmək) sözü ilə bağlıdır. Dialektlərdə yamşaq kimi də işlədilir, ağızı örtmək deməkdir
İlan növüdür, (rusca: удав), “gömülgən” də deyirlər. Qumun altında yatdığı üçün belə adlanıb. (Bəşir Əhmədov
Rus dilinə “быть прикованным к постели” kimi tərcümə olunub. Deməli, söz yatmaq feili ilə bağlıdır, yat – kök, -alaq isə şəkilçidir
Gəlmək feilindən gəlir ismi düzəldiyi kimi, yatmaq sözündən də yatır (dövlət, var) ismi düzəlib. (Bəşir Əhmədov
Yastı sözü ilə qohumdur, “yuxulamaq” yox, “uzanmaq” (yastılanmaq, yaslanmaq) deməkdir. (Bəşir Əhmədov
Tuva dilində bərk, şiddətli istiyə, qızmar günəşə “çalış” deyirlər. Bəzi türk dillərində yay əvəzinə, “çay” işlədilir
25 iyundan 5 avqusta qədər olan dövr (ən isti vaxt) belə adlanır. “Qora bişirən” də deyirlər. (Bəşir Əhmədov
Dilçilər belə hesab edirlər ki, müasir dil baxımından yaylaq, qışlaq, otlaq sözlərinin şəkilçisi “-laq”dır
Fars mənşəli dəsmal sözünün bizim dildəki qarşılığıdır. Mənbələrdə bu kəlmə yağlıq kimi əks etdirilib
Yastı, yaymaq sözləri ilə qohumdur. Alçaqboylu və enlibədənli olan adamlara deyilir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Fəsil adı olan yaz və rəng bildirən yaşıl sözləri eyni kökə malikdir. Qaynaqlarda yazar sözü (göy-ər-mək qəlibi üzrə yaranıb) “göyərmək” anlamında acı
Bu tipli sözlər feili sifət düzəldən -dıq şəkilçisinin köməyi ilə əmələ gəlib. İndi biz -dığım4 şəkilçisini mürəkkəb hesab edir və böyük səhvə yol ver
Dilimizdə azmaq (yazmaq) sözü var. El arasında azca səhvə yol verən adam “qıl yazdı” deyir (yəni qılın diametri qədər səhv edildi)
Tuva dilində yazı əvəzinə, cazı işlədilir. Cızmaq feili ilə bağlıdır. Azərbaycan dilində filankəsin üzünü ülgüclə yazıblar tipli cümlələr işlədilir
Lampaların piltəsinin neçə sapdan toxunması ilə bağlı olaraq onlara yeddilik,onluq, otuzluq və s. adlar veriblər
Dilimizdə yetmək feilinin bir mənası “dartmaq” kimi açıqlanıb. Yedək həmin feildən əmələ gəlib: “nəyisə, kimisə dartıb arxasınca aparmaq” deməkdir
Bu şəhər 1723-cü ildə I Pyotr tərəfindən yaradılıb və xanımı I Yekaterinanın şərəfinə belə adlandırılıb (burq almanca şəhər deməkdir)
Mənbələrdə əkə, ağa, yekə, qağa sözlərinin mənaları “böyük” kimi açıqlanıb. Deməli, bunların kökü ağ sözü (yuxarı, uca) ilə bağlıdır
Əsli yekəyanadır (müqayisə et: saymaz+yana...), yekəcəsinə deməkdir və lovğa anlamını əks etdirir. (Bəşir Əhmədov
Yunanca “işıq” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
“Oxun qanadı”dır və onun uzağa getməsinə şərait yaradır. Xəstə Qasım yazırdı: Bir igidin dövlət-varı olmasa, yeləksiz ox kimi çovar (əsli: ciuvar) dey
Bəzi türk dillərində cilim, celim, cilen, celin kimi işlədilir. Ci(ce) isə “su” deməkdir. Cibin - höyüş deməkdir
Yelmək feili olub, sürüşkən qəlibi üzrə də yelkən əmələ gəlib. Silah növü olan yay-oxda da yelək var
El arasında “qamqalaq” da deyirlər. M.Kaşğari də qamğaq kimi verilib. Ruslar “перекати-поле” deyirlər
Tüpür-cək qəlibi üzrə yellən-cək sözü də yaranıb, külək mənası ilə deyil, surət anlamı ilə bağlıdır (yelləncək həmişə sürətlə bağlı olur)
Yel sürətlə getməkdir, maya isə dişi dəvəyə deyirlər, “sürətlə gedən dəvə” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Pazə hissəsi farscadır, badbezen (külək vuran) sözünün bezən hissəsi ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Özbəklər buna “bodrinq” (bad - külək?) deyirlər. Çərpalaq farsca “4-cü yarpağı açan zoğ” deməkdir. Görünür, yelpənək “körpə xiyar” deməkdir
Mənbələrdə yelpi (обмаихваться), yelpiku (веер) sözləri var. Deməli, sözün törəmə kökü “yelpi”dir, həmin feildən yelpik ismi əmələ gəlib, ilk kökü is
Deyim qəlibi üzrə ye-yim şəklində olub. Sonra -yim şəkilçisindəki ilk iki səs ixtisara düşüb və kəlmə yem formasında sabitləşib
Bütün yeməli meyvələrin ümumi adı olub, yemək feili ilə bağlıdır. İndi iki sözdə (yemiş, yəni qovun və yemşən) qalır
1. Tarixən feili bağlama kimi formalaşıb, “qayıtmaq” mənasında yan feili qeydə alınıb. Yenə həmin sözlə bağlıdır
“Yeni su, yeni çay” deməkdir. Fasmer yazır ki, ruslar bu çayın adını bir qəbildən eşidib və işlətməyə başlayıblar
Güman edirik ki, yer və yerimək sözləri etimoloji baxımdan eyni kökə malikdir. Məlumdur ki, yer və göy sözləri bir-birinin antonimidir
Aralanmaq feili ilə bağlıdır, indi rus dilində “qarışıqlıq” mənasıda işlədilir. Qədimdə “qarşıqlıq salanları aralamaq” mənasında işlədilib
Və bağlayıcısı ərəb mənşəlidir, bizdə onun yerinə ma(mə) bağlayıcısı olub. Az-maz (az-ma-az), darmadağın (dar-ma-dağın) sözlərində özünü saxlaya bilib