Dıbır sözünün sinonimidir. Farslar buynuzlu qoyuna (qoça) təkəl deyirlər. Görünür, təkə “buynuzlu” (uzun buynuzlu) deməkdir
Ərəbcə kəbir, kübra, əkbər sözləri ilə qohumdur, “özünü böyük tutan” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
İki yozumu mövcuddur: a. Tək, əl və farsca duz (tikən), yəni “tək əllə tikilən”. b. “Tək əllə düzülən (bəzədilən)”
Mənası “ox ətrafında fırlanan” deməkdir. Dəyirmi sözü ilə qohumdur. Dəyirman kəlməsi də təkər (dəyirmi) sözü ilə bağlıdır
Nağıllarda eyni ifadənin təkrarlarına (biri vardı, biri yoxdu...) təkərləmə deyilir. Təkər sözü ilə bağlıdır, ifadələr hər nağılda “fırlanır”, təkra
Ərəb sözüdür, sufilərin toplandığı yerdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ərəbcə təkrar, kərrar (dönə-dönə hücum edən) sözləri ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ərəbcə qədir (qiymət) sözü ilə kökdaşdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Qərib kəlməsi ilə qohumdur. Qərib sözü “təxmini” mənasını əks etdirir. Ərəb mənşəlidir, “yaxınlaşdırma” anlamını əks etdirir
Ərəbcə qüsur sözü ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ərəb sözüdür, “tələb edən” deməkdir. Student də (latıncadır) “cəhd göstərən” deməkdir. (Bəşir Əhmədov
Qərb dialektlərində daha çox işlədilir, ərəb mənşəlidir, “bədxərc” deməkdir, (xərcləyib yoxa çıxarmaq)
Güman ki, söz darmadağın qəlibi üzrə yaranıb və əsli təlmə-tələsik olub. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Qaqauz dilində alat sözü var və ruscaya спешка kimi tərcümə olunub. Alatlan kəlməsi isə tələsik (торопливо) kimi açıqlanıb
Ərəbcə “üz, surət, gözəllik” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Dialektlərdə aldatmaq kəlməsinə uyğun mənada işlədilir. Qədim mənası “ögey balanı (heyvanda) əmizdirməyə alışdırmaq, analığa isinişdirmək” deməkdir
Ərəbcə məss (toxunma) sözü ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ərəbcə meyil, maili sözləri ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ərəb sözüdür, ərəblərdə təmənni kimi də işlədilir, “arzu”, “xahiş” deməkdir. Qərb dialektlərində təmənnaş sözü “xudahafizləşmək”, “görüşmək” anlamını
Fars sözüdür, natəmiz, təmizkar formaları da bunu sübut edir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ərəbcə misal, məsələ, əmsal sözləri ilə qohumdur. Mənasında “uyğunluq”, “bənzətmə” anlamları var. (Bəşir Əhmədov
Yarı mənasında işlədilən bu söz monqol mənşəlidir, bizə fars dilindən keçib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ərəbcə nəsil sözü ilə qohumdur. Tənasül orqanı, nəsilartırma anlamı ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Farscadır, əsli tənir kimidir. Mənası “dəyirmi” deməkdir. Farslar boru (nov) yerinə tənure də deyirlər
Ərəbcədir, “danlaq” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ərəbcə nəfəs sözü ilə kökdaşdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Nazik dəmir təbəqəsinə tənəkə (ustasına tənəkəçi) deyirik. Rusca “жесть” deməkdir. Bəzi türk dillərində pul sikkəsinə də təngə deyiblər (indi də ümumi
Ərəbcə nozul (aşağı enmək) sözü ilə qohumdur. Antonimi tərəqqi kəlməsidir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Təng farscadır, mənası “dar” deməkdir, nəfəs ərəbcədir (tənəffüs sözü ilə qohumdur). Təngnəfəs “nəfəs yolunun daralması” deməkdir
Ehtimal olunur ki, əndihmək (əndikmək) sözünün təhrifindən ibarətdir, “çətin nəfəs almaq” deməkdir. (Bəşir Əhmədov
Ərəb mənşəlidir, nizam sözü ilə kökdaşdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Top sözü ilə qohumdur. Yumruluq əlaməti əsas götürülüb. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
“Dədə Qorqud”da “Dəli bəg dilədi ki, Dədəyi dəpərə çala“ cümləsi var. Buradakı dəpərə sözü müasir anlamda “təpərlə” deməkdir
Bellə yer şumlayarkən ayaqla basılan xüsusi hissə təpgəc adlanır. Təpmək, təpik sözləri ilə kökdaşdır (süzgəc qəlibi əsasında yaranıb)
Təpinmək, təpgəc, təpmək kimi sözlərin arxetipi təp feilidir, “ayaqla zərbə vurmaq” deməkdir. Tuva dilində təp+i (görünür, yaz-ı qəlibi üzrə yaranıb)
“Özünü harasa (tünlüyə, camaat arasına) soxmaq” deməkdir. Məncə, təpik (zərbə mənasında) sözü ilə qohumdur: başqalarını təpikləmək, aralamaq yolu ilə
Qədim variantı kepiməkdir (bir sıra türk dillərində indi işlədilir). Qax sözü də həmin kepimək feili zəminində əmələ gəlib
Atı minənlər onu mahmızlayır, hərəkətə gətirirlər. Mahmız atın böyrünü yaralamasın deyə, ora xüsusi gön bərkidirlər
Sözün əsli kepimək (bərkimək, qurumaq) feili ilə bağlıdır. İlk iki səs (k, e) dəyişib və kepi kəlməsi təpi kimi formalaşıb
Ərəbcədən alınmış mahmız sözünün türk aləmindəki qarşılığıdır. Dəhmərləmə onun sinonimidir. (Bəşir Əhmədov
Alınma sözdür və çoxlu mənası var: təzə, yaş (nəm), çiy, təmiz, ayaqqabı, jilet, dəri, fırlanmaq, yan keçmək və s
Fars sözüdür (məsdər forması təraşidən sözüdür) və “yonmaq”,” yolmaq”, “qırxmaq”, “yox etmək” anlamlarında işlədilir
Ərəbcədir, bizdə bis (bəs) sözü işlədilib. Bəslə “tərbiyə et”, “qidalandır” demək olub. Farslarda pərvərdən sözü həm “yedirtmək”, həm də “tərbiyə etmə
Farscadır, “göyərti” (зелень) deməkdir. Torpaqdan çıxan bulağın (qara suyun) üstündə bitir və həmişə yaşıl olur, təzə, tər anlamı ilə bağlıdır
Ərəbcə rədd sözü ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Türk sözü ilə bağlıdır. Ərəblər “türkmənlər” anlamını tərakimə kəlməsi ilə əks etdiriblər. Tərəkəmə həmin sözün dəyişmiş fomasıdır
Taraz sözü ilə qohumdur, fars mənşəlidir. Bizdə ölgü (ölçü) sözü işlədilib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Tərk etmək feilinin sadələşmiş formasıdır. Ala bilmərəm yerinə, alammaram dediyimiz kimi, tərk edərəm yerinə, də tərgidərəm işlədirik
Füzuli “Leyli və Məcnun”da yazır: “Bir cam ilə qıl dimağımı tər...” Burada tər sözü “şad” mənasındadır
Ərəb mənşəlidir, mürəxxəs, rüsxət (əsli: rüxsət) sözləri ilə kökdaşdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)