Tarixən balanı öz anasını əmməyə öyrətməyə “aldırmaq” (alışdırmaq) demişik. İndi də iş alınmadı (baş tutmadı) deyirik
Sözün kökü al hissəsidir, alov kəlməsi ilə qohumdur. Ad-feil omonimi olub. -ış növ şəkilçisidir, -qan isə feildən ad düzəldib
Ərəb mənşəli hesab edirlər, məncə ala qapı birləşməsindəki ala sözü ilə qohumdur və türk mənşəlidir
ər. – xətkeş, tərəf
Ərəbcədir, elm sözü ilə kökdaşdır.
Ərəb mənşəlidir (əl-kuhl), mənası “toz halında olan sürmə” deməkdir.
Dilimizdə al feili olub və “блогославлять” mənasında işlədilib. Alqış da həmin kök əsasında yaranıb. Buna uyğun olaraq qarğış kəlməsi də qayğı sözündə
Özbək riyaziyyatçısı Əl-Xorəzmi Məhəmmədin (IX əsr) adı ilə bağlıdır. Əl-Xorəzmi sözü Avropada alqoritm kimi tələffüz olunub
Ərəbcədir, ilahi sözü ilə qohumdur.
Al sözünün bir mənası “qırmızı” deməkdir. Allaşmaq “qızarmaq” anlamını əks etdirir. (Bəşir Əhmədov
lat. alluvio – yığın, çöküntü
Alınma sözdür. Monqol dilində alma kəlməsi “şirəli” (сочный), sanskrit dilində isə “turş”mənalarında işlədilir
Boğazda yerləşir və alma sözü ilə bağlıdır. Guya Adəm ata cənnətdə alma yeyib və qaydanı pozduğu üçün onun bir hissəsi boğazında qalıb
Can almaq ifadəsindəki almaq sözünün qədim mənası “öldürmək” (губить) deməkdir. M. Kaşğaridə “ər alındı” (kişi öldü) cümləsi var
Kişi adı kimi əsli “Yılmaz”dır. Mənbələrdə (Maqazanik və s.) yılmaq feili var və “qorxmaq” mənasında qeydə alınıb
Al sözünün “nəsil, sülalə” kimi mənalardı da var. Alməmməd “Məmmədin nəslindən olan” deməkdir. (Bəşir Əhmədov
Aşıq poeziyasında bir-birinə oxşar olan al osman və al asiman sözləri işlədilir. Birincisi Türkiyə (Osman eli), ikincisi asiman (səma) sözü ilə bağlıd
1. Dilimizdə yalğım (ilğım), altun (yaltun), ulduz (yalduz), alov (yalov) sözləri var və hamısı “od, işıq, istilik, parıltı”anlamını verən al (ul) eti
Tonqa qaraxanilərin ulu əcdadı olub, Turana şahlıq edib. Alp Ər isə onun epitetidir, “igid kişi” deməkdir (alp -“igid”, ər -“kişi”, Tonğa-adam adı)
Alp “igid”, ər “kişi” deməkdir. “Cəngavər” mənasında işlədilib. Alpağut kəlməsi də olub (mənası: “tanınmış, məşhur”deməkdir)
1. Payızda bitən otu alsın (alısın) adlandırırıq. Sözün kökü olan al “hiylə”, “yalan” anlamlarını verir (aldatmaq sözü də buradandır)
Ali və şan sözlərindən əmələ gəlib, ərəbcə “yüksək şərəf” deməkdir.
Sözün iki yozumu var: 1. Al “qızıl” deməkdir, tay isə dağ sözünün qədim formasıdır (qızıllı dağ). 2
lat. alter – ikisindən biri + ego – mən
Dilimizdə ilk dəfə son ədəd 3, onun ardınca 7, sonra 40, sonra isə 100, nəhayət, 1000 olub. Bunlar öz konkret kəmiyyətindən əlavə, həm də qeyri-müəy
Yanları açıq olan çardağa “altıaçıq” deyirlər. Alaçıq (alı açıq) qəlibi üzrə düzəlib. Sinonimi talvar sözüdür
lat. altus – hündür + yun. metron – ölçürəm
Altı sözündən əmələ gəlib. B. Munkaçi yazır ki, mış hissəsi mas formasında “Avesta”da işlədilib, mənası “böyük”, “çox” kimi açıqlanıb
Əsli yaltun kimi olub, yal hissəsi yalov, yıdız sözləri ilə qohumdur, tun hissəsi “dəmir” (tənəkə) deməkdir
Farsca aludən (bulaşmaq) məsdəri ilə qohumdur, “bulaşmış” deməkdir. Bizdə məna dəyişib. (Bəşir Əhmədov
fr. alunite, alun – zəy
lat. aluminium + lat. silex – çaxmaq daşı
Al sözünün bir mənası “qırmızı” deməkdir. Söz “qırmızıyanaq” deməkdir.
Türk mənşəlidir, fars dilində çox işlənilir, “nişan”, “məqsəd” deməkdir.
“Əmin-amanlıq” deyirik. Əman (aman) “təhlükəsiz” deməkdir. Ərəb mənşəlidir, əmanət sözü ilə qohumdur
“Aman istəməyin vaxtıdır (zamanıdır), köməyə ehtiyac var” deməkdir. Ərəb mənşəlidir. (Bəşir Əhmədov
Albaniyanın (Qafqaz) şimalında igid qadınlar nəsli belə adlanıb. Sağ döşlərini dağlayırmışlar ki, yaxşı ox ata bilsinlər
Alınma sözdür, kotana qoşulmuş birinci boyun öküzə deyirlər. Mənşəyi qaranlıqdır, hampa sözü ilə bağlı ola bilər
yun. ametystos – keflənməyən, ayıq; keçmişdə keflənməyə qarşı dərman hesab edilirmiş
“Əməl edən”, “yerinə yetirən”, “təsir göstərən” deməkdir (ərəbcədir).
Mövcud ədəbiyyatda yunan mənşəli hesab olunur (mən də yazılarımın birində bu fikrin təsiri altına düşmüşəm)
Farsca “öyrədən” deməkdir, ibrət+amiz deyirik.
Yunanca “bağışlama” deməkdir. Əfv (ərəbcədir) sözündən fərqi: birinci ümumi olur, ikinci məhdud (və adlar konkret göstərilir)
lat. amplitudo < amplus – əhəmiyyətli, geniş, böyük
Ərəbcə “vaxt” deməkdir.
Tuva dilində bu sözün yerinə iyə (qida verən) işlədilir. Görünür, ana sözü iyə sözünün dəyişmiş formasıdır
Yunan sözüdür. “Şərq”, “Günəş” deməkdir.
yun. an – inkar şəkilçisi + yun. aer – hava + yun. bios – həyat
O əvəzliyi bir vaxt an şəklində işlədilib (klassik ədəbiyyatımızda ol forması da olub). Arı hissəsi isə yer sözünün şəkilçiləşməsindən başqa bir şey d
Latın sözüdür, hərfi mənasi “kəsirəm”deməkdir.