Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti

  • BAFTA

    Farsca baftən (hörmək, toxumaq) feili ilə bağlıdır. “Lent” və “parça növü” an­la­mında da işlədilir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • BAĞ

    “Cад” mənasında işlədilən bu söz bağlamaq kəlməsinin kökü ilə qohumdur. Bağın ətrafını bağlayırlar ki, mal-qara girməsin (müqayisə et: огород və ого­р

    Tam oxu »
  • BAĞA

    Mənbələrdə “bükülən”, “bürüşən” anlamında açıqlanıb. Doğrudan da, qurbağa (əsli: qodurbağa) və tısbağa (əsli: tasbağa) üstü örtülü heyvanlardır, ayaql

    Tam oxu »
  • BAĞACIQ

    Mənbələrdə bağacuq (мышцы между ключицей и плечом) sözü var və indi də işlədilə bilər. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • BAĞANAQ

    Qıçların hövsələ sümüyünə (burada hövsələ sözü “çanaq, içi oyuq” mənasını verir), yəni çanaqlığa birləşdiyi yerə bağanaq deyirik (çanaq sümüyü çanağa

    Tam oxu »
  • BAĞAYAQ

    Qoşadırnaqlı heyvanın dırnağının arasındakı yarığa deyirlər. Bağ və ayaq sözlərindən əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • BAĞÇA

    Bəzi qaynaqlarda bunu fars mənşəli hesab edirlər. Əslində bağ (сад) sözü zəminində yaranıb. Bağ isə meyvəliyin ətrafının çəpərlənməsi (bağlanması) ilə

    Tam oxu »
  • BAĞDAŞ

    Çağdaş dilimizdə daha çox bardaş kimi işlədilir. Ayaqları bir-birinə ilişdi­rərək (bağlayaraq) oturmaqla bağlıdır (biz uşaq olanda bağdaş qurma­yanlar

    Tam oxu »
  • BAĞIR1

    Anadolu türkləri bələk sözünün sinonimi kimi bağırdaq kəlməsini işlədirlər. Ehtimal ki, bağır və bağırsaq sözləri eyni kökdən törəmədir, bağlamaq (əla

    Tam oxu »
  • BAĞIRCIQ

    Arabada qolun (дышло) oxa bağlandığı yerə “bağırcıq” deyiblər (indi də dialektlərdə və bəzi türk dillərində işlədilməkdədir)

    Tam oxu »
  • BAĞIRMAQ

    Nə qədər qəribə olsa, bu söz bağır kəlməsi ilə eyni kökə malikdir.Adam hirslənəndə ağ bağırda bərk qızışma baş verir və insan qışqırmaq yolu ilə sanki

    Tam oxu »
  • BAĞIRSAQ1

    Bu sözün mənşəyi haqqında çox mülahizələr var: bağlama vasitəsi ol­duğu üçün (bağırsaqdan indi də saza pərdə düzəldirlər) belə adlana bilər; boğuq, bu

    Tam oxu »
  • BAĞIŞLA

    “Əlaqəni (bağı) qırmamaq üçün günahdan keçmək, hədiyyə vermək” mə­na­larını bildirən söz olub. Deməli, bağ kəlməsi ilə qohumdur: “iki tərəf arasında m

    Tam oxu »
  • BAHADIR

    “İgid” deməkdir (bahadur kimi də işlədilir), “batırmaq, məhv etmək” anla­mı ilə əlaqədardır və 1227-1255-ci illərdə Rusiyada at oynatmış Batı xanın ad

    Tam oxu »
  • BAHAR

    Bu, farscadır, bizdə oğlaq ayı (döl vaxtı, doğum vaxtı) işlədilib. İndi “yaz” deyirik. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • BAXŞƏLİ

    “Əlinin bəxş etdiyi hədiyyə” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BAXŞI

    Çincədir, mənası “müəllim”, “lələ” (tərbiyəçi), “dayə” deməkdir. Farslardakı xoca sözünün mənasına uyğun anlamda işlədilir

    Tam oxu »
  • BAKİRƏ

    Alınma sözdür. Bizdə onun yerinə qapalıq qız ifadəsi (və ya qapaq sözü) işlədilib. Ətənə yerinə də qaplığ işlətmişik

    Tam oxu »
  • BAQQALLI

    Tovuzda kənd adıdır, ərəbcə olan baqqal sözü ilə bağlıdır. Görünür, bu kənd əhli haçansa yeyinti məhsulları (çay, qənd, un, yarma, qax

    Tam oxu »
  • BAL1

    Bərk (qatı) anlamında təsadüf etmişəm. Bərk bəkməz mənasını verən bal palçıq ifadəsi olub. Göründüyü kimi, birləşmədəki bal sözü bərk kəlməsinin sinon

    Tam oxu »
  • BALAQ

    Şalvarın ayaq hissəsinin qatlanıb tikilməsinə “balaq” (fransızca: manjeta) deyirik. Bu, belə yaranıb: Ba feili (indi müstəqil işlədilmir) üzərinə -ğ ş

    Tam oxu »
  • BALANS

    Fransız sözüdür, mənası “tarazlıq” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BALANSLAŞDIRMA

    fr. balance – tərəzi

    Tam oxu »
  • BALANSÖLÇƏN

    fr. balance – tərəzi + yun. grapho – yazıram, təsvir edirəm

    Tam oxu »
  • BALAŞ

    Qırğızlarda “uşaq” anlamını verir. Bala (balaca, kiçik) sözünün əzizləmə formasıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BALDIR

    İnsanın sümük sisteminə bazu (çiyin-dirsək arası), bud (diz-çanaqlıq arası), baldır (diz-ayaq arası) və bilək (dirsək-əl arası) sümükləri daxildir

    Tam oxu »
  • BALDIRĞAN

    Yaylaqda bulaq başında bitən, özəyi yeyilən bitkidir. Güman edirəm ki, balıq, palçıq sözləri ilə kökdaş ola bilər, çünki yalnız sulu, bataqlıq yerdə ə

    Tam oxu »
  • BALDIZ

    Mənbələrdə “kiçik gəlin” anlamı baltır sözü ilə verilib. Gəlinin kiçik bacısı “baldız” adlanıb. Bəzi türk dillərində “yalduz” (baldız), “yaldız” (qızı

    Tam oxu »
  • BALIQ

    Zənn edirəm ki, palçıq (su) kəlməsi ilə bağlıdır, “sudayaşayan” mənasını verir. Dilimizdə alabalıq (фарель), qarabalıq (линь), eşşək balığı (треска),

    Tam oxu »
  • BALIŞ

    Fars mənşəlidir, “yastıq” (əsli: qulaq altı) deməkdir, -ış hissəsi quş (qulaq) sözünün ixtisarı ilə bağlıdır

    Tam oxu »
  • BALLI

    Qadın adıdır, bal (şirin) sözü ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BALNEOLOGİYA

    lat. balneum – vanna, çimmək + yun. logos – söz, elm

    Tam oxu »
  • BALTA

    Qabaqlar ağac doğrama aləti yox, silah növü olub. Maraqlıdır ki, xəncər ye­ri­nə, bötə işlətmişik. Kərtmək, kəsmək yerinə, başa deyilib (baş həm də “y

    Tam oxu »
  • BAMBILI

    Farscadır, “fırıldaq”, “hoqqa”, “anormal” anlamlarında işlədilir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BANİ

    Ərəb mənşəlidir, bina, bənna sözləri ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BANKA

    alm. bank – dayazlıq, az dərinlik

    Tam oxu »
  • BANLAMAQ

    1. Güman edirəm ki, bağırmaq, böyürmək, bəyirmək, banlatmaq tipli söz­­lər tarixi baxımından qohumluq əlaqələrinə malikdir, onların etimoloji kökü ba

    Tam oxu »
  • BANUÇİÇƏK

    Banu “xanım” deməkdir. Sözün mənası “çiçək kimi zərif xanım” kimi anlaşıla bilər. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BARABAN

    Daram (səs çıxarmaq) kəlməsi ilə qohumdur, əvvəl daraban olub, sonra distant (uzaq) assimilyasiya (uyuşma) nəticəsində baraban şəklinə düşüb (üçüncü h

    Tam oxu »
  • BARAMA

    Burmaq, bürümək sözü ilə qohumdur. Qaqauz dilində “barama qurdu” yerinə, bürüncük böcək işlədirlər. Kiçik xiyar bəzi dialektlərdə belə adlanır (bu cür

    Tam oxu »
  • BARAT

    Ərəbcə “təmiz” deməkdir. El arasında balat kimi də işlədilir. Məhəmmədə peyğəmbərlik verilən günün adıdır

    Tam oxu »
  • BARBAR

    Qədim yunanlar üçün xarici dillər mənasız söz yığını idi – “bar-bar-bar”. Ona görə də onlar əcnəbiləri “barbaroi” adlandırırdılar

    Tam oxu »
  • BARDAQ

    Tatar dilində “içki, şərab” mənalarını verən burda kəlməsi var. Sözün əsli bor şəklində olub. Bardaq –“şərab qabı” (şərab tuluğu) deməkdir

    Tam oxu »
  • BARDAN

    Farsca “məhsul qabı” deməkdir (iri kisəyə deyirlər). Bar “məhsul”dur, dan isə “qab”dır. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • BAREL

    İngiliscə “çəllək” deməkdir. Təxminən, 119,24 (ABŞ), 163,25 (İngiltərə) litrə bərabərdir. (Bəşir Əhmədov

    Tam oxu »
  • BARXAN

    türk. barkan – hərəkət edən

    Tam oxu »
  • BARXANA

    Hərfi mənası farsca “ev (xana) məhsulu (bar)” deməkdir. İndi ən çox “yorğan-döşək” anlamında işlədilir

    Tam oxu »
  • BARXUDAR

    Farsca “məhsul götürən” (bolluq yaradan) anlamını əks etdirir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BARI

    Farscadır, barudur, “qala divarı” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

    Tam oxu »
  • BARINMAQ

    Bar (məhsul) sözündən bərk-i-mək qəlibi üzrə əmələ gəlib. “Məhsul (yemək) əldə etmək, bəslənmək” deməkdir

    Tam oxu »