CAR²

Cənubi Afrika (ing. Republic of South Africa, afrik. Republiek van Suid-Afrika) — Afrikanın cənubunda dövlət.Şimalda Namibiya, Botsvana, Zimbabve, şimal-şərqdə Esvatini və Mozambiklə həmsərhəddir. CAR həmçinin anklav dövlət Lesotonu hər tərəfdən əhatə edir. Cənubi Afrika Respublikası, Afrikadaki müxtəlif ölkələrindən biridir və qitəyə nəzərən ağ, Asiya və qarışıq əhalinin ən çox olduğu ölkələrdən biridir. Ölkə həm zəngin mineral ehtiyatlara malikdir, həm də Afrikada iqtisadi cəhətdən ən inkişaf etmiş ölkədir və dünyada nisbətən möhkəm mövqelərə malikdir. G20 üzvü olan tək Afrika ölkəsidir. CAR-ın tarixi və siyasətində əsas məqam qara çoxluğu ilə ağ azlıq arasında irqi münaqişədir. 1948-ci ildən 1990-cı illərə qədər mövcud olmuş aparteid rejimi qurulduqdan sonra özünün kulminasiya nöqtəsinə çatdı. Ayrı-seçkilik qanunlarının tətbiqinin təşəbbüskarı Milli Partiya olmuşdur.

CAR bayrağı — Cənubi Afrika Respublikasının dövlət bayrağı. Cənubi Afrika Respublikasının (CAR) bayrağındakı qırmızı rəng qanın, mavi rəng səmanın, yaşıl rəng ölkə torpaqlarının, qara rəng afrikalı zənci əhalinin, ağ rəng avropalı ağ əhalinin, sarı rəng qızıl və digər təbii resursların rəmzidir. Bundan əlavə, bayraqdakı "Y" forması iki irqin birləşdiyini tərənnüm edir. == Tarixi == Cənubi Afrika bayrağı Nelson Mandela prezident seçildikdən sonra 27 Aprel 1994-ci il tarixdə qəbul edilmişdir. Yeni bir demokratik Cənubi Afrikanın şəfəqinə əsas tutan və ölkənin siyasi dəyişikliyi əks etdirəcək yeni bir milli bayraq qəbul edilmişdir. Dünyanın ən yeni bayraqlarından biridir. Cənubi Afrika 31 May 1910 tarixində İngiltərədən müstəqilliyini qazandı.

Cənubi Afrika Respublikasının ərazisi 22° cənub enliyindən cənubada, tropik və subtropik qurşaqlarda yerləşir. Sahilləri, əsasən, dağlıqdır; az miqdarda əlverişli körfəz və buxtaları var. Sahil xəttinin uzunluğu 2798 km-dir. == Geoloji quruluş və faydalı qazıntıları == Cənubi Afrika Respublikası ərazisinin böyük hissəsi Kembriyəqədər yaşlı Afrika platformasının cənub kənarı hüdudlarındadır; yalnız Kap dağları Hersin qırışıqlığı vilayətinə aiddir. Transvaal massivi, Arxey, Orta və Son Proterozoyun mütəhərrik qurşaqları, Karru və Kalaxari sineklizləri platformanın əsas strukturlarıdır. Massivdə qranit-qneyslərdən, qranulitlərdən, yaşıldaş vulkanik çökmə qatlardan ibarət platforma bünövrəsini Üst Arxey – Orta Proterozoyun platforma çexolu (terrigen və karbonatlı çöküntülər, qızıllı konqlomeratlar, riolitlər, andezitlər, bazaltlar və onların tufları) örtür. Platformanın sonrakı inkişaf mərhələlərində Buşveld lopoliti (qabbrolar, noritlər, peridotitlər, anortozitlər, qranitlər), karbonatitlər, siyenitlər, kimberlitlər və Mezozoyun qələvi qranitləri ilə yarılmış Transvaal sineklizi yaranır.. Keys qurşağının qərbində qırışıqlığa məruz qalmış Proterozoy yaşlı terrigen, vulkanik və karbonat süxurlar zolağı izlənilir. Bu rayonda metamorfizmə uğramış çexol (Vend–Kembri) Keys qurşağında peqmatitlərin əmələ gəlməsi və qərbdə qranit intruziyalarının soxulması ilə formalaşmışdır. Fanerozoyun çökmə çexolunu Paleozoy-Mezozoyun terrigen və kömürlü çöküntüləri, Erkən Yura yaşlı bazaltlar (Karru sineklizi və bir sıra qrabenlər, şərqdə Mozambik çökəyi), Kaynozoyun qumları (Kalaxari sineklizi) təşkil edir.

Cənubi Afrika Respublikasının Dövlət Gerbi — CAR dövlətinin müstəqilliyi rəmzidir. == Simvolika == Qalxan milli şəxsiyyət və mənəvi qoruma vasitəsi kimi ikiqat məna daşıyır. Milli üslubda iki insan rəqəmi birliyin simvolu olaraq salam verməkdədir. Bu da bir millətə və buna görə bəşəriyyətə aiddir. Knobkierie nizə və mace müdafiə və güc simvolu. Qalandan yuxarıdakı rəqəm protea çiçəyi simvollaşdırır. Proteya (lat. Protea cynaroides) Cənubi Afrika Respublikası milli bitkisidir. İlancıllar quşu artım və sürəti xarakterizə edir. Ayaqları bir nizə və mıx kimi təsvir olunan, əla bir ilan avcısı olan güclü quş paltarın düşmənlərindən qorunması simvollaşdırır.

Sənaye-aqrar ölkəsi olan CAR Afrikanın ən inkişaf etmiş dövlətidir. Adambaşına düşən ÜDM 11500 dollardır (2013, alıcılıq qabiliyyəti pariteti üzrə). ÜDM-in strukturunda sənaye 29%, kənd təsərrüfatı 2,6%, xidmət sferası 68,4% təşkil edir. Ümumi ÜDM 317,3 milyard dollardı. == Sənayesi == Sənayenin aparıcı sahələrindən biri mədən çıxarma sənayesidir. Yanacaq-enerji resurslarının əsası daş kömürdür. Elektrik enerjisi başlıca olaraq İES-də istehsal olunur. CAR qızıl, platin, almaz, xromit, manqan filizi, vanadium, antimonit, həmçinin asbest hasilatına, uran konsentratlarının istehsalına görə düyada aparıcı yerlərdən birini tutur. Dəmir filizi, əlvan metal filizlərindən mis, antimonit, qalay, nikel çıxarılır. Emal sənayesi sahələrindən ən çox maşınqayırma və metal emalı inkişaf etmişdir (mədən avadanlığı, qaldırıcı kranlar, qazanlar, d.y.

Cənubi Afrika çox müxtəlif mədəniyyətlərə sahib və geniş bir əraziyə yayılmış ölkə olduğundan yemək və mətbəx mədəniyyəti regiondan regiona dəyişir. Dünyanın dörd bir yanından gələn immiqrant kütlələri: ingilislər, yunanlar, almanlar, ispanlar, macarlar, hindlilər, çinlilər, ərəblər, ruslar və digər bir çox etnik qrup buraya mətbəx ənənələrini gətirdi. Dünyadakı ət ixracında önəmli yer alan ölkədə, ət tükətimi son dərəcə yayılmışdır. Ət yeməklərinin hər çeşidini Cənubi Afrika mətbəxində dadmaq mümkündür. Ölkəyə aid ət yeməklərinin bir neçəsi: biltong, bredies, potjekos, braaivleis, boereworsdur. Bunların yanında bəzi yerli restoranlarda dəvəquşu və timsah ətindən yeməklər də servis edilir. Dəvəquşu ilə hazırlanan yeməklər ancaq xüsusi günlərdə yeyilir. Yohannesburqda ən çox yeyilən ətlər isə toyuq və donuz ətləridir. Atlantik okeanı Qərb sahilləri boyunca dünyanın ən zəngin və ən məhsuldar sularından biridir. Ölkənin uzun bir okean sahili olduğundan, Cənubi Afrika mətbəxi dəniz məhsulları ilə zəngindir.

CAR yaponları (yap. 在南アフリカ日本人) - Cənubi Afrika Respublikasıda yaşayan yapon icmasına verilən ümumi ad. Əsasən Yohannesburq və digər əsas şəhərlərdə yaşayırlar. == Tarixi == Yaponların CAR-a miqrasiyası CAR aparteid rejimində olarkən ən Yaponiyanın onun ən böyük ticarət partnerinə çevrildiyi vaxt başlamışdır. CAR ilə Yaponiya arasındakı ticarət paktına əsasən 1960-cı illərdə CAR-da yaşayan yaponlara fəxri ağ statusu verilmişdir. Yaponlara bu cür statusun verilməsini baş nazir Hendrik Fervrud müəyyənləşdirmişdir, çünki bu paktdan sonra yaponların biznes dalınca ölkəni daha çox ziyarət edəcəklərindən yaponlara da digər etnik qruplar kimi davranılmasını lazımsız hesab etmişdir. Aparteidlə olan ziddiyyətə görə rejimə qarşı olan partiya və siyasətçilər yaponlara niyə bu cür statusun verildiyini sorğulamışdırlar. Qanun bütün yaponlara digər ağların malik olduğu bütün hüquqları (səsvermə və əsgərlikdən yayınma istisna olmaqla) vermişdir. Aparteid başa çatandan sonra yaponların CAR-a miqrasiyasında azalma müşahidə olunmuşdur. == Təhsil == CAR-da bir yapon beynəlxalq məktəbi – Yohannesburq Yapon Məktəbi yerləşir.

== CAR şəhərlərinin siyahısı ==

CAR əhalisi 26 milyon nəfər olub bantu dilləri ailəsinə mənsub Afrika xalqlarıdır. Əhalisi əsasən zulular (7,9 mln.), kosalar (təqr. 7,4 mln.), tsvanalar (3,7 mln.), pedilər (təqr. 2,9 mln.), sutolar (təqr. 4,1 mln.) və s. ibarətdir (1998). Zəncilər – 79,4%, ağlar – 9,2%, digərləri (əsasən mulatlar) – 8,8%, hindlilər və asiyalılar – 2,6% təşkil edir (2010). Əhalisinin sayına görə (49,9 mln. nəfər) dünyada 26-cı yeri tutur (2010). Orta sıxlıq 1 km²-də 41 nəfərdir (2011).

Kimberli (Kimberley) — Cənubi Afrikadə şəhər. Şimali Kap vilayətinin mərkəzi. Əhalisi 210,800 ibarət olan şehər. Narınc (Orange) çaylnşn qolu sayınan Vaal çayln sahillərində yerləşən şəhərdir. Şəhərin adı ölkənin almaz paytaxtı kimi tanınır.

The Car – ingilis rok qrupu Arctic Monkeys-in 21 oktyabr 2022-ci ildə Domino Recording Company tərəfindən buraxılmış yeddinci studiya albomu. Albomu qrupun solisti Aleks Törner Los-Anceles və Parisdəki evində yazıb. Prodüserliyini qrupla tez-tez əməkdaşlıq edən Ceyms Ford, həmçinin qonaq musiqiçilər Tom Rouli, Lauren Humphrey və Tayler Parkford etmişdir. Aranjeman Bridget Samuels və Törner tərəfindən edilmişdir. Boş dayanacaqda ağ rəngli avtomobili əks etdirən albomun qapağındakı şəkli təbilçi Mett Helders çəkib. 2022-ci ilin may ayında, Mett Helders qaldıqları yerdən (Tranquility Base Hotel & Casino) davam edəcəklərini bildirdi və yeni albomdakı mahnıların "R U Mine?" kimi olmayacağını açıqladı. Albomdan olan mahnı "Ain't Quite Where I Think I Am" 23 avqust 2022-ci ildə Zürich Openair festivalında ilk dəfə ifa olundu, ertəsi gün 24 avqust isə albomun adının "The Car" olduğu və 21 oktyabrda buraxılacağı elan edildi. Albomun əsas sinqlı "There'd Better Be A Mirrorball" 30 avqustda musiqi videosu ilə birlikdə buraxıldı.Albomun "Body Paint" və "Mr Schwartz" mahnıları ilk dəfə 22 sentyabrda qrupun Kings Theatre-da baş tutan konsertləri zamanı ifa olunub. Onların 29 sentyabrda Cimmi Fallonun televiziya şousunda "Body Paint" mahnısını yenidən ifa etmələri gözlənir. Qrupun baraban ifaçısı Mett Helders tərəfindən Los Ancelesdə Leica M6 kamerasından istifadə edilərək çəkilən fotoda avtoparkın üst mərtəbəsində tək dayanmış Corolla E90 markalı ağ avtomobil görünür.

Azərbaycan–CAR münasibətləri — Azərbaycan Respublikası ilə Cənubi Afrika Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. == Diplomatik əlaqələr == İki ölkə arasında diplomatik əlaqələr 1992-ci ilin aprel ayının 29-da qurulmuşdur. == Parlamentlərarası əlaqələr == Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində Azərbaycan-Cənubi Afrika Respublikası parlamentlərarası əlaqələr üzrə işçi qrupu fəaliyyət göstərir. Bu işçi qrupu 16 dekabr 2008-ci il tarixində yaradılmış və ilk rəhbəri Məlahət İbrahimqızı olmuşdur. 4 mart 2016-cı il tarixindən Rasim Musabəyov işçi qrupunun rəhbəridir.

Cənubi Afrika Afrikanın ən cənub ölkəsidir. Dünyadakı 25-ci ən böyük torpaq sahəsi olan ölkə, 56 milyona yaxın əhali sayı ilə isə dünyanın 24 ən sıx əhalisi olan ölkədir. Dünya Bankı Cənubi Afrikanı yüksək orta gəlirli iqtisadiyyat və yeni sənayeləşmiş ölkə hesab edir. Onun iqtisadiyyatı Afrikada ikinci, dünyanın ən böyük 34-cü ölkəsidir. Satınalma gücü paritəsi baxımından Cənubi Afrikada Afrika əhalisinin yeddi ən yüksək gəliri var. Lakin, yoxsulluq və bərabərsizlik sürətlə yayılır, əhalinin təxminən dörddə biri işsizdir və gündə 1,25 ABŞ dollarından az yaşayır. Buna baxmayaraq, Cənubi Afrika beynəlxalq məsələlərdə orta hakimiyyət kimi tanınmışdır və mühüm regional təsir göstərir Bu ölkədəki sahibkarlıq subyektlərinin növləri və onların qısaltmalarına dair daha ətraflı məlumat üçün baxın "Cənubi Afrikada sahibkarlıq subyektləri".

Qazaxıstan–CAR münasibətləri — Qazaxıstan və CAR arasındakı ikitərəfli münasibətlər. == Diplomatik əlaqələrin qurulması == Qazaxıstan Respublikası ilə Cənubi Afrika Respublikası arasında diplomatik əlaqələr 5 mart 1992-ci ildə qurulmuşdur. Cənubi Afrika Respublikasının Qazaxıstan Respublikasındakı səfirliyi 2003-cü ilin dekabrında açılır. Qazaxıstan Respublikasının Cənubi Afrika Respublikasındakı səfirliyi 2013-cü ilin dekabrında açılmışdır. == Siyasi əməkdaşlıq == 2002-ci ildə Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayev, BMT-nin Davamlı İnkişaf Komissiyasının Yohannesburqdakı X iclası tərəfindən təşkil olunmuş Dünya Davamlı İnkişaf Sammitində iştirak edir. 2007-ci ildə Qazaxıstan Respublikası Sənaye və Ticarət Nazirliyinin bir nümayəndə heyəti ticarət və iqtisadi əməkdaşlıq yollarını müzakirə etmək üçün Cənubi Afrikaya səfər edir. 2008-ci ilin dekabrında hakim Afrika Milli Konqres Partiyasının başçısı Yakob Zuma Qazaxıstana işgüzar səfərdə olur. Astanada olduğu müddətdə Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti Nursultan Nazarbayevlə görüşür və bu görüşdə ikitərəfli əməkdaşlıq perspektivləri müzakirə edilir. 28 sentyabr 2010-cu ildə Cənubi Afrikanın paytaxtı Pretoriyada, Qazaxıstan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyi ilə Cənubi Afrika Respublikasının Beynəlxalq Münasibətlər və Əməkdaşlıq Nazirliyi arasında ilk siyasi məsləhətləşmələr baş tutur. 10 noyabr 2010-cu il tarixində Qazaxıstan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin İcra katibinin Cənubi Afrikaya işgüzar səfəri baş tutdur.

CAR–Yaponiya münasibətləri — Cənubi Afrika Respublikası ilə Yaponiya arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. == Tarix == Yaponiya ilə Cənubi Afrika arasında ticarət əlaqələrinin tarixi Yan van Ribekin Naqasaki limanında yerləşən Decimaya çatdığı 1643-cü ildən başlayır. O, Yaponiyada Holland Ost-İnd Şirkətinin (HOİŞ) təmsilçisi olan Yan van Elseraqı müşayiət etmişdir. 7 il sonra 1950-ci ildə Ribek Cənubi Afrikadakı vəhşi heyvanları Yaponiyaya satmağı təklif etmişdir. 1898-ci ildə Furuya Komahey Cənubi Afrikada mağaza açmış ilk yapon biznesmen olmuşdur. Keyptaunda yerləşən bu mağaza Mikado Şoten (İmperator mağazası) adlanırdı. 1942-ci ilə qədər açıq qalsa da, həmin il hökumət tərəfindən bağlanılmış və malları müsadirə olunmuşdur. 1904-cü ildə Yaponiya Kənd Təsərrüfatı və Ticarət Nazirliyinin dəstəyi ilə İvazaki Kanzo Durbanda kiçik biznes qurmuşdur. Yaponiya 1918-ci ildə Keyptaunda konsulluq açmışdır. Cənubi Afrikada mövcud olan aparteid rejiminə görə tətbiq olunan sanksiyalara baxmayaraq Yaponiya 1960-cı illərdə Cənubi Afrika ilə təbii resursları üçün ticarət əlaqələri başlatmışdır.

Car-Balakən camaatlığı — Azərbaycanın şimal-qərbində qan qohumluğuna əsaslanan sosial-siyasi qurum. == Quruluşu == XVII–XIX əsrlərdə şimal-qərbi Azərbaycanda mövcud olan dövlət təsisatlarından biri Car-Balakən camaatlığı idi. ""Camaat" ərəb sözü olub ayrıca icmanı bildirir. Şimal-qərb və qərbdən Kaxetiya, cənubdan Şirək düzü, şərqdən Şəki xanlığı ilə həmsərhəd olan bu feodal təsisatı əsasən Alazanın aşağı axarında yerləşirdi. Ərazinin tərkibinə Baş Qafqaz silsiləsinin şimal yamacında yerləşən torpaqlar da daxil idi. Getdikcə nüfuzlu hərbi siyasi birləşməyə çevrilən Car-Balakən icması Qafqazda cərəyan edən hadisələrə mühüm, bəzən də həlledici təsir göstərirdi. Tarixşünaslıqda Car etnonimi müxtəlif baxımdan izah olunmuşdur. Şopen Car-Balakən etnonimini bu cür izah edir: "Bu söz Car-Pilləkəndir və mənası yol, pilləkən deməkdir. Car-türk sözü olub yol deməkdir. Məhz bu ərazidən Alan qapılarına gedən yol başlanır" Qədim Azərbaycan torpaqlarında yaranan Car-Balakən camaatları özündə altı camaatı-Car, Balakən, Tala, Katex, Muxax və Cınıxı birləşdirirdi.

Car-Balakən camaatlığı — Azərbaycanın şimal-qərbində qan qohumluğuna əsaslanan sosial-siyasi qurum. == Quruluşu == XVII–XIX əsrlərdə şimal-qərbi Azərbaycanda mövcud olan dövlət təsisatlarından biri Car-Balakən camaatlığı idi. ""Camaat" ərəb sözü olub ayrıca icmanı bildirir. Şimal-qərb və qərbdən Kaxetiya, cənubdan Şirək düzü, şərqdən Şəki xanlığı ilə həmsərhəd olan bu feodal təsisatı əsasən Alazanın aşağı axarında yerləşirdi. Ərazinin tərkibinə Baş Qafqaz silsiləsinin şimal yamacında yerləşən torpaqlar da daxil idi. Getdikcə nüfuzlu hərbi siyasi birləşməyə çevrilən Car-Balakən icması Qafqazda cərəyan edən hadisələrə mühüm, bəzən də həlledici təsir göstərirdi. Tarixşünaslıqda Car etnonimi müxtəlif baxımdan izah olunmuşdur. Şopen Car-Balakən etnonimini bu cür izah edir: "Bu söz Car-Pilləkəndir və mənası yol, pilləkən deməkdir. Car-türk sözü olub yol deməkdir. Məhz bu ərazidən Alan qapılarına gedən yol başlanır" Qədim Azərbaycan torpaqlarında yaranan Car-Balakən camaatları özündə altı camaatı-Car, Balakən, Tala, Katex, Muxax və Cınıxı birləşdirirdi.

Car-Balakən camaatlığı — Azərbaycanın şimal-qərbində qan qohumluğuna əsaslanan sosial-siyasi qurum. == Quruluşu == XVII–XIX əsrlərdə şimal-qərbi Azərbaycanda mövcud olan dövlət təsisatlarından biri Car-Balakən camaatlığı idi. ""Camaat" ərəb sözü olub ayrıca icmanı bildirir. Şimal-qərb və qərbdən Kaxetiya, cənubdan Şirək düzü, şərqdən Şəki xanlığı ilə həmsərhəd olan bu feodal təsisatı əsasən Alazanın aşağı axarında yerləşirdi. Ərazinin tərkibinə Baş Qafqaz silsiləsinin şimal yamacında yerləşən torpaqlar da daxil idi. Getdikcə nüfuzlu hərbi siyasi birləşməyə çevrilən Car-Balakən icması Qafqazda cərəyan edən hadisələrə mühüm, bəzən də həlledici təsir göstərirdi. Tarixşünaslıqda Car etnonimi müxtəlif baxımdan izah olunmuşdur. Şopen Car-Balakən etnonimini bu cür izah edir: "Bu söz Car-Pilləkəndir və mənası yol, pilləkən deməkdir. Car-türk sözü olub yol deməkdir. Məhz bu ərazidən Alan qapılarına gedən yol başlanır" Qədim Azərbaycan torpaqlarında yaranan Car-Balakən camaatları özündə altı camaatı-Car, Balakən, Tala, Katex, Muxax və Cınıxı birləşdirirdi.

Cənubi Afrikada turizm — Cənubi Afrika, Afrikanın qitəsində ən məşhur tətil istiqamətlərindən biridir.Cənubi Afrikada turizm və sənaye ölkə gəlirinin əsasını təşkil edir. Dünya səyahət və turizm şurasının World Travel & Tourism Council məlumatına görə, 2012-ci ildə turizm sənayesi birbaşa Cənubi Afrika ÜDM-ə 102 milyard ZAR gətirib və ölkədə iş yerlərinin 10,3% -ni təşkil edir. Cənubi Afrika yerli və beynəlxalq turistlərə müxtəlif variantları təklif edir, bura mənzərəli təbii landşaft, təbiət qoruğu, tarixi mədəni irs, yüksək qiymətləndirilmiş şərablar və s. daxildir. Xüsusilə də su idmanı üçün həyəcan verən gözəl çimərliklər də tapa bilərsiniz. Ən məşhur turistik istiqamətlərə ölkənin şimalında geniş Kruger National park , sahil xəttləri və çimərliklərlə Qərbi Burun vilayəti və Kvazulu-Natal vilayəti, Keyptaun, Yohannesburq və Durban kimi iri şəhərləri daxildir.Turizm xüsusilə 20-ci əsrdən sonra Cənubi Afrika Respublikası üçün vacib yer tutur. Aparteid dövrünün sona çatmasından sonra ölkədə qalxan embarqolarının təsiri ilə xaricdən gələn turistlər ölkə üçün əhəmiyyətli gəlir mənbəyinə çevrilmişdir.2002-ci ilin məlumatlarına əsasən, sözügedən ildə ölkədə 6 milyon turist cəlb olunduğu bildirilir. Cənubi Afrikanın son Turizm və Miqrasiya Araşdırması statistikasına görə, 2017-ci ilin avqustunda ölkəyə daxil olan limanlardan təxminən 3,5 milyon turist keçmişdir. Ölkədə çalışan əhalinin 3% -i turizm sektorunda işləyir. Ölkənin sahil xətti təxminən 2,500 kilometr; Cənub Afrika Atlantik Okeanı və Hind Okeanı ilə həmsərhəddir.

== CAR şəhərlərinin siyahısı ==

Cənubi Afrika ərazisindəki vulkanların siyahısı == Qeydlər == Siebert L, Simkin T (2002-). Volcanoes of the World: an Illustrated Catalog of Holocene Volcanoes and their Eruptions. Smithsonian Institution, Global Volcanism Program Digital Information Series, GVP-3, (http://www.volcano.si.edu/world/).

Cənubi Afrika Respublikasının Milli Müdafiə Qüvvələri (abr. CARMMQ; ing. South African National Defence Force, SANDF) — Cənubi Afrika Respublikasının dövlət müstəqilliyini, ərazi bütövlüyünü qorumaqla səlahiyyətli hərbi təşkilat. Quru, hərbi dəniz, hərbi hava qüvvələrindən və hərbi tibbi xidmətdən ibarətdir. == Yaranması == CAR Milli Müdafiə qüvvələri 1994-cü ildə aparteid siyasətindən sonra konstitusiya edilən dəyişikliyə əsasən yaradıldı. Bu qurum sələfi Cənubi Afrika Müdafiə Qüvvələrini (ing. South African Defence Force) əvəz etdi.

== Cənubi Afrika dağ mədən sənayesi == Cənubi Afrikadakı dağıntılar bir zamanlar Afrikanın ən inkişaf etmiş və ən zəngin iqtisadiyyatının tarixi və inkişafı üçün əsas vasitə idi. Böyük miqyaslı və gəlirli mədən 1867-ci ildə Erasmus Jacobs tərəfindən Orange Çayının sahillərində bir almazın tapılması və bir neçə il sonra Kimberley borularının aşkarlanması və istismarı ilə başlamışdır. Briliant və qızıl istehsalı artıq yaxşıdır, baxmayaraq ki Cənubi Afrika qızılı hələ də 5 nömrə qızıldır, lakin mineral zənginliklərin kölgəsində qalır. Dünyanın ən böyük xrom, manqan, platin, vanadium və vermikulit istehsalçısıdır. İmanit, palladium, rutil və zirkonyumun ikinci ən böyük istehsalçısıdır. Həm də dünyanın üçüncü böyük kömür ixracçısıdır. Cənubi Afrika dəmir filizinin böyük bir istehsalçısıdır; 2012-ci ildə Hindistan dünyanın ən böyük dəmir filizi istehlakçıları üçün Çin üçüncü ən böyük dəmir filizi tədarükçüsü olmaq üçün Hindistanı aşdı. Cənub Afrika dağ-mədən sənayesində korrupsiya və maladministration tarixinə görə, ANC-nin baş katibi Gwede Mantashe 2013-cü ilin əvvəlində niyyətlərini yanlış təqdim edən dağ-mədən şirkətlərinin lisenziyalarını ləğv edə biləcəyini elan etdi == Tarixi == Briliant və qızıl kəşflər, Cənubi Afrika iqtisadiyyatının erkən dövründə böyüməsində əhəmiyyətli rol oynadı. Cape Townun şərqindəki bir yataqda zəngin biriliant yataqları tapıldı və kəşfdən faydalanmaq üçün minlərlə insan Kimberley sahəsinə qaçdı. İngilislər daha sonra alman sahələrini əhatə edən Griqualand West bölgəsini birləşdirdi.

== Tarixi == Afrikalılar tarixlərində üçüncü dəfə mundialın final mərhələsində mübarizə aparacaqlar. 1998-ci ildə Fransa, Danimarka və Səudiyyə Ərəbistanı ilə eyni qrupda yer alan Bafana-Bafana yalnız asiyalıları arxada qoyaraq, üçüncü olmuşdu. Elə 4 il sonra da qrup üçüncüsü olub və 1/8 finala həsrət qalıb. Bu dəfə Sloveniyanı arxada qoyan CAR millisi İspaniya və Paraqvaydan geri qalıb. Bafana-Bafana Afrika kubokunda daha uğurla çıxış edib. 1996-cı ildə finalda Tunisi 2:0 hesabı ilə məğlub edərək, çempionluğa qovuşan CAR yığması iki il sonra həlledici matçda eyni hesabla Misirə uduzub. Bu, onların sonuncu finalı olub.

Şimal-Qərb (ing. North West; tsv. Bokone Bophirima; afrik. Noordwes) — Cənubi Afrikada vilayət. Qərbi Burun vilayəti 19 yerli bələdiyyəsinə bölünən 4 rayon bələdiyyəsindən ibarətdir: Bocanala Platinum Rayonu: Moretele, Madibenq, Rustenburq, Kqetlenqriver, Mozes Kotane Dr. Rut Segomotsi Mompati Rayonu: Naledi, Mamusa, Qreyter Taunq, Kaqisano-Molopo, Lekua-Teemane Nqaka Modiri Molema Rayonu: Ratlou, Tsuainq, Mahikenq, Ditsobotla, Ramotşere Dr.

== Haqqında == Azərbaycan Sənaye Bankı Azərbaycan bank sistemində ilk dəfə olaraq plastik kartlarda taksit sisteminin tətbiqini həyata keçirmişdir. Extra Card ilə partnyor olan alış-veriş və xidmət məntəqələrindən satın alınan xidmət və ya malların dəyərini 12 ayadək faizsiz olaraq hissələrlə ödəmək və xərclədikcə bonus qazanmaq mümkündür. ==== Extra Card çeşidləri ==== bonus xüsusiyyəti olan Extra Card Maestro həm taksit edən (hissə hissə ödəmə imkanı) həm də bonus qazandıran Extra Card Standart, Extra Card Gold, Extra Card Platinum, Extra Card Business kredit kartı. ==== Extra Card xüsusiyyətləri ==== İlk dəfə online rejimdə işləyən kartlı ödəniş sisteminin tətbiq edilməsi. Normal bir kredit kartının bütün xüsusiyyətləriylə yanaşı alış-verişlərdə taksit edə bilməsi, yəni faizsiz hissələrlə ödəməyə imkan verməsi. Xərclədikcə bonus qazandırması, qazanılan bonusların yığıla bilməsi və ya məhdudiyyətsiz olaraq xərclənə bilməsi. Tək bank hesabı ilə həm kart hesabının həm də bütün bank əməliyyatlarının idarə edilə bilməsi. Filialdan bir dəfə təlimat verərək hər ay kredit kart borclarının avtomatik olaraq cari hesabdan ödənə bilməsi.

Adi əncir (lat. Ficus carica) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin tutkimilər fəsiləsinin əncir cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Caprificus insectifera Gasp. Caprificus leucocarpa Gasp. Caprificus oblongata Gasp. Caprificus pedunculata (Miq.) Gasp. Caprificus rugosa (Miq.) Gasp. Caprificus sphaerocarpa Gasp. Ficus albescens Miq. Ficus burdigalensis Poit.

Adi əncir (lat. Ficus carica) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin tutkimilər fəsiləsinin əncir cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Caprificus insectifera Gasp. Caprificus leucocarpa Gasp. Caprificus oblongata Gasp. Caprificus pedunculata (Miq.) Gasp. Caprificus rugosa (Miq.) Gasp. Caprificus sphaerocarpa Gasp. Ficus albescens Miq. Ficus burdigalensis Poit.

Adi əncir (lat. Ficus carica) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin tutkimilər fəsiləsinin əncir cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Caprificus insectifera Gasp. Caprificus leucocarpa Gasp. Caprificus oblongata Gasp. Caprificus pedunculata (Miq.) Gasp. Caprificus rugosa (Miq.) Gasp. Caprificus sphaerocarpa Gasp. Ficus albescens Miq. Ficus burdigalensis Poit.

Adi əncir (lat. Ficus carica) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin tutkimilər fəsiləsinin əncir cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Caprificus insectifera Gasp. Caprificus leucocarpa Gasp. Caprificus oblongata Gasp. Caprificus pedunculata (Miq.) Gasp. Caprificus rugosa (Miq.) Gasp. Caprificus sphaerocarpa Gasp. Ficus albescens Miq. Ficus burdigalensis Poit.

== Xarici keçidlər ==

Galendromus carinulatus (lat. Galendromus carinulatus) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin hörümçəkkimilər sinfinin mesostigmata dəstəsinin phytoseiidae fəsiləsinin galendromus cinsinə aid heyvan növü.

Glochidion carrickii (lat. Glochidion carrickii) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin fillantkimilər fəsiləsinin qloxidion cinsinə aid bitki növü.

Qrin kart (ing. Green card) — ABŞ-da daimi yaşayış icazəsi əldə etmək üçün verilən sənəddir. Bu kart ABŞ-da qanuni olaraq işləmək və yaşamaq hüququ verir. Qrin Kart sahibləri ABŞ vətəndaşları kimi bir çox hüquq və imtiyazlara malikdirlər, lakin bəzi fərqlər mövcuddur, məsələn, seçki hüququ yoxdur. == Tarixi == Qrin Kart sistemi 1940-cı illərdə ABŞ hökuməti tərəfindən tətbiq edilmişdir. İlk dəfə İkinci Dünya Müharibəsindən sonra, xarici işçilərin ABŞ-a köçürülməsi və ölkənin iqtisadi gücünün artırılması məqsədilə yaradılmışdır. 1990-cı ildə ABŞ-da Qrin Kart lotereya sistemi tətbiq olundu ki, bu da daha çox insanın bu imkandan yararlanmasına şərait yaratdı. == Faydaları == Qrin Kart sahibləri bir sıra hüquq və üstünlüklərə malikdirlər: ABŞ-da yaşamaq və işləmək hüququ: Qrin Kart sahibinə ABŞ-da daimi yaşamaq və işləmək hüququ verilir. Ailə birləşdirilməsi: Qrin Kart sahibləri yaxın ailə üzvlərini ABŞ-a gətirə bilərlər. ABŞ vətəndaşı olmaq imkanı: 5 il müddətində Qrin Kart sahibi olduqdan sonra ABŞ vətəndaşı olmaq üçün müraciət etmək mümkündür.

Guarea carapoides (lat. Guarea carapoides) — bitkilər aləminin sabunağacıçiçəklilər dəstəsinin meliyakimilər fəsiləsinin guarea cinsinə aid bitki növü. == Arealı == Ekvador, Perunun şimalı və Braziliyada yayılmışdır.

Guarea cartaguenya (lat. Guarea cartaguenya) — bitkilər aləminin sabunağacıçiçəklilər dəstəsinin meliyakimilər fəsiləsinin guarea cinsinə aid bitki növü.

Houard Karter (9 may 1874[…] – 2 mart 1939[…], London) — İngilis arxeoloq və Misirşünas. Misirin Luksor şəhərindəki məşhur Krallar vadisində firon Tutanxamon türbəsini kəşf etməsi ilə məşhur olmuşdur. Buna baxmayaraq Misirdən uzaqda ölmüş və cənazəsində yalnız Xanım Evelyn iştirak etmişdir. == Bioqrafiyası == Houard Karter 1874-cü ildə İngiltərənin paytaxtı Londonun Kensington regionunda anadan olub. Atası istedadlı bir sənətçi Samuel Karter, anası Marta Coys (Sands) olmuşdur. Uşaqlığının çox hissəsini Norfolkun Suafhem şəhərində keçirmişdir. Misirdə arxeoloji tədqiqatlar aparan və F. Petrienin "Tell el-Amarna" qazıntılarında (1892) iştirak edən Houard Karter, Misir hökuməti tərəfindən antik abidələrin müdiri olaraq təyin edilmişdir. Thebes qazıntılarında iştirak etmiş (1910) və Misir kraliçası Hatshepsutun türbəsinin kəşf edilməsində mühüm rol oynadıqdan sonra, Thebesdəki Krallar vadisini tədqiq etmək üçün Lord Carnarvon ilə əməkdaşlıq etmiş və uşaq kral olan Tutanxamonun məzarını kəşf etmişdir (1922). Ancaq bu kəşfdən sonra bir sıra xoşagəlməz hallarla üzləşdi. Misir mətbuatı Times jurnalına verdiyi imtiyazlara görə onu sevmirdi.

Hylaia cardiophora (lat. Hylaia cardiophora) — Endomychidae fəsiləsinə aid böcək növü. == Ümumi məlumat == Azərbaycanın endemik canlısıdır.

Paracheirodon axelrodi (lat. Paracheirodon axelrodi) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin şüaüzgəclilər sinfinin xarasikimilər dəstəsinin xarasilər fəsiləsinin paraxeyrodon cinsinə aid heyvan növü. Qırmızı neon və ya kardinal tetra ( lat.Paracheirodon axelrodi ) — xarasinkimilər fəsiləsinin tropik şirin suda yaşayan şüalı balıq növüdür. Ən məşhur və gözəl akvarium balıqlarından biridir. Adını amerikalı ixtioloq Herbert R. Axelrodun şərəfinə almışdır. == Təsviri == Dişilər erkəklərə nisbətən daha iri olub uzunluğu 5 sm-ə, erkəklərin uzunluğu isə 2,5-3,0 sm-ə qədərdir. Belləri zeytuni-bej rəngdədir. Gözlərindən yağ üzgəcinə qədər neon kimi parıldayan parlaq mavi zolaq var, bu zolağın altında isə enli qırmızı zolaq yerləşir. Qarınları ağımtıldır. Dişilər erkəklərdən daha dolğundur və anal üzgəclərinin kənarı daha qabarıqdır.

Inga carinata (lat. Inga carinata) — paxlakimilər fəsiləsinin i̇nqa cinsinə aid bitki növü.

Jurinea carduiformis (lat. Jurinea carduiformis) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin jurinea cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Outreya carduiformis Jaub.

Jurinea cartaliniana (lat. Jurinea cartaliniana) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin jurinea cinsinə aid bitki növü.

Keep Calm and Carry On (azərb. Sakit qalın və davam edin‎) — Böyük Britaniyada 1939-cu ildə II Dünya Müharibəsinin əvvəlində hazırlanan təbliğat plakatı. == Tarixi == Plakat ilk olaraq 1939-cu ildə II Dünya Müharibəsinin əvvəlində Britaniya İnformasiya Nazirliyin (ing. Ministry of Information) tərəfindən düzəldilmişdir. İki milyon yarım nüsxə çap edilmişdi, lakin plakat geniş yayılmamışdı. Bu seriyada daha iki plakat mövcuddur — 400 min nüsxəsi olan "Freedom Is In Peril. Defend It With All Your Might" (ing. "Azadlıq təhlükədədir. Bütün gücünüzlə onu müdafiə edin"), və 800 min nüsxəsi olan " Your Courage, Your Cheerfulness, Your Resolution Will Bring Us Victory " (ing."Sizin qıvraqlığınız, cəsarətiniz, qətiyyətiniz bizə qələbə qazandıracaqdır"). == Müasir mədəniyyətdə == 2000-ci ildə Barter Books ikinci əl kitab dükanında plakatın bir nüsxəsi tapılmışdır.

Keyt Caret (ing. Keith Jarrett,) 22 may, 1945, Allentaun doğumlu — Amerikalı musiqiçi caz, pianoçu və bəstəkar. == Haqqında == Allentaunda (Filadedfiya ştatı) musiqiçilərin böyük ailəsində dünyaya gəlmiş Carret fortepianoda çalmağı öyrənməyə başlayanda onun cəmi üç yaşı vardı. Carretin yeddi yaşı tamam olanda isə o artıq solo konsertlər verirdi. Sonradan zərb alətlərində, soprano-saksofonda və vibrofonda da çalmağı öyrənmişdi. Dərsdən kənar vaxtlarda o, peşəkar ifaçı kimi, müntəzəm olaraq çoxsaylı konsertlərdə çıxış edirdi. 1962-ci ildə Bostona köçüb gedən Carret orada bir il Berkli Kollecində oxuyandan sonra öz triosunu yaratdı və Bostonda peşəkar ifaçılıqla məşğul olmağa başladı. 1965-ci ildə o, Nyu-Yorka köçüb getdi. Carret burada xeyli çalışandan sonra, nəhayət, onun ifaçılıq məharəti Art Bleykinin diqqətini cəlb etdi. Elə həmin ilin dekabr ayında o, Art Blakey's Jazz Messengers qrupuna daxil olub bir neçə ay orada çalışdı, 1966-cı ilin yazında isə Çarlz Lloydun yaratdığı kvartetə qoşuldu.

Kia Carnival — 1998-ci ildən Cənubi Koreyanın avtomobil istehsalçısı olan Kia Corporation tərəfindən istehsal edilən miniven modelidir. Bəzi bazarlarda Sedona kimi də tanınır. 2007–2009-cu illər arasında Entourage modeli Şimali Amerikada Hyundai brendi altında satılmışdır.

Lamium cardiaca Cogn. — Lamium maculatum bitki növünün sinonimi. Lamium cardiaca (L.) Baill. — Leonurus cardiaca bitki növünün sinonimi.

Ampelaster (lat. Ampelaster) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. == Növləri == Ampelaster carolinianus (Walter) G.L.Nesom == Sinonimləri == Aster carolinianus Walter bazionim Aster scandens J.Jacq. ex Spreng.