ing. digest – icmal 1) bir şeyin qısa, yığcam ifadə edilməsi, icmalı; 2) bədii əsərlər və ya məqalələr haqqında qısa məlumat məcmuəsi
lat. de facto – faktik 1) faktiki olaraq tanıma. De-fakto dövləti və ya hökuməti tanımanın beynəlxalq formalarından biridir
lat. de jure – hüquqa görə 1) beynəlxalq hüquqda dövləti yaxud hökuməti, tam, qəti və rəsmi tanıma; 2) hüquq, qanun əsasında
hər hansı bir məsələ ətrafında fikir mübadiləsi, mübahisələr.
lat. deductio – tətbiq etmə, nəticə çıxarma 1) fəlsəfədə ümumi məntiqi mühakimədən xüsusi nəticələr və ya ümumidən xüsusi nəticələrə gəlmə; 2) əqli nə
lat. definitio – təyinetmə, təyin 1) hər hansı anlayışın qısa tərifi; 2) təyin olunan əşyanın, hadisənin və s
lat. divisio – bölünmə, alm. divis – bölgü 1) dilçilikdə sözün bir hissəsinin bir sətirdən başqasına keçirilmə əməliyyatı – sözün sətirdən-sətirə keçi
lat. decanus – onluq, onbaşı, qədim Roma ordusunda on nəfər əsgərin başçısı ali məktəblərdə fakültəyə rəhbərlik edən şəxs (fakültənin rəhbəri)
1) dekanlıq; 2) fakültənin dekanı tərəfindən idarə edilən inzibati-tədris idarəsi.
lat. declamatio – natiqlik, danışmağa nail olma məşqi 1) ifadəli oxu sənəti; 2) təmtəraqlı, lakin keyfiyyətsiz nitq, məqalə və s
lat. declaratio – bəyanat vermə, ərizə, məlumat, elan etmə; fr. declaration – ərizə, demək, söyləmək 1) bir məsələ haqqında dövlət və ya partiya tərəf
peşə biliklərinin, səriştənin, ixtisas dərəcəsinin itirilməsi.
yun. demagogia, demos – xalq və ago – aparıram, xəbərlər 1) yalançı və populist vədlər, yaltaqlıq və faktları qəsdən təhrif etmək yolu ilə aldatma
lat. descriptor – təsvir edirəm sənədin əsas məzmununu xarakterizə edən söz və ya söz birləşməsi; sənədin məzmununun əsasını təsvir etmək üçün informa
hər hansı bir şeyi sübut etmək üçün əsas; sübut.
1) bir şeyin müqayisəli kəmiyyəti, səviyyəsi. Məsələn, inkişaf dərəcəsi, bilik dərəcəsi, təhsil dərəcəsi
ictimaiyyətdə geniş əhali kütləsi üçün əhəmiyyət kəsb edən ideyaların, problemlərin, situasiyaların birgə müzakirə forması: dəyirmi masa iştirakçıları
yun. diagramma – cizgi 1) hər hansı kəmiyyətlərin qarşılıqlı nisbətlərini əyani təsvir edən çertyoj; 2) müxtəlif (x,y) kəmiyyətlər arasındakı nisbəti
yun. dialektike (techne) – müsahibə, mübahisə etmək bacarığı 1) təbiət, insan cəmiyyəti və təfəkkürün hərəkət, dəyişmə, təzələnmə və inkişafının ümumi
yun. dialogos – danışıq, söhbət ədəbiyyatda: 1) mükalimə – iki və ya bir neçə şəxsin müsahibəsi; 2) iki və ya bir neçə şəxs arasında gedən söhbət, dra
1) bir şeyin həcmi, ölçüsü, dərəcəsi, qavrama dairəsi. Məsələn, bilik diapazonu; 2) məcazi mənada həcm, ölçü, hüdud (biliyin maraq dairəsi və s
təlimverici, öyüdverici, nəsihətverici, tərbiyə məqsədi daşıyan. Məsələn, didaktik hekayə.
1) funksiyanın sonsuz kiçik artımının limiti; 2) bərabər olmayan, fərqli, müxtəlif dərəcələrə ayrılmış
lat. differentia – fərq 1) tamın müxtəlif hissə, forma, pillə, təbəqə və dərəcələrə ayrılması, parçalanması, təbəqələşməsi; 2) bir şeyin ayrı-ayrı müx
aydın olmayan, yayğın, qeyri-dəqiq.
lat. dictio – tələffüz etmə 1) sözlərin tələffüz tərzi; tələffüz; 2) diktə etmək; 3) səlis və aydın diksiya nitq mədəniyyətinin əsas elementlərindəndi
yun. dilemma, di(s) – iki dəfə və lemma – göndərmə 1) məntiqdə – bir-birini istisna edən və yalnız biri seçilməli olan iki müddəadan ibarət mülahizə v
lat. dilectare – şənləndirmək xüsusi təhsili, hazırlığı, sistematik biliyi olmadan elmin, sənətin və ya incəsənətin hər hansı bir sahəsi ilə məşğul ol
yun. diploma – ikiqat bükülmüş sənəd, vərəq 1) ali məktəbi və ya orta ixtisas təhsili məktəbini bitirmək haqqında, həmçinin elmi dərəcə və ya ad veril
universitet, həmçinin bəzi institut və orta ixtisas təhsili məktəblərində son kurs tələbələrinin elmi-tədqiqat xarakterli yekun işi
ali və orta texniki ixtisas məktəblərində tələbələrin müstəqil kompleks buraxılış işi. Diplom layihəsi nəzəri və ya təcrübi tədqiqatdan, hesablamalard
1) diplom əldə edən şəxs; 2) ali məktəbin son kursunda diplom işi yazan və onu müdafiə etməyə hazırlaşan tələbə; 3) təhsilin nəzəri kursunu və istehsa
bir işi yerinə yetirmək üçün ali orqan tərəfindən aşağı orqanlara verilən göstəriş, əmr, təlimat və s
lat. director, dirigere – istiqamətləndirmək, yönəltmək 1) müəssisə, idarə, təhsil müəssisəsi rəhbəri, başçısı, rəis; 2) məktəbi idarə edən müdir; 3)
1) yastı, dairə şəkilli lövhə; maşının və s. qurğunun yastı, dairə, halqa şəklində olan hissəsi; 2) informasiyanın mühafizə və təkrar yazılmasını, müə
1) texnikada kompüterdə yazım diski; 2) üzəri maqnit material təbəqəsi ilə örtülmüş informasiya daşıyıcısı; 3) terminal avadanlıqlarında və fərdi komp
lat. discretus – fasiləlik fasiləsizliyə, yaxud kəsilməzliyə qarşı qoyulur.
lat. discriminatio – fərqləndirmə 1) dövlətlərin, hüquqi və fiziki şəxslərin digər dövlətlər, hüquqi və fiziki şəxslərlə mmüqayisədə hüquqlarının boğu
hər hansı bir mübahisəli məsələnin iclasda, mətbuatda və s.-də azad, açıq müzakirəsi. Məsələn, diskussiya keçirmək
1) kineskoplu qurğu, cihaz; 2) təsvir, nümayiş, sərgi, vitrin, tablo, ekran; 3) daha geniş mənada – nümayiş vasitəsi, alət, kompüterlərdə maye-kristal
lat. disputare – ayırd etmək, mübahisə etmək 1) auditoriyada gedən elmi mübahisə; 2) elmi dərəcə almaq üçün açıq dissertasiya müdafiəsi; 3) məktəbdə y
lat. dissertans, dissertantis – yoxlayan, tədqiq edən, təhlil edən, təsdiq edən 1) öz elmi əsərini açıq müdafiə etməyə və elmi dərəcə almağa hazırlaşa
lat. dissertatio – müzakirə etmə, araşdırma, mühakimə etmək, tədqiq etmə 1) açıq müdafiəyə buraxılan və tədqiqatçıya elmi dərəcə almaq üçün haqq qazan
lat. refero – məruzə edirəm kitabça (broşura) şəkilli elmi nəşr, müəllif tərəfindən tərtib olunmuş, elmi dərəcə almaq üçün təqdim olunmuş tədqiqat işi
üz vərəqi, mündəricat, ixtisarların siyahısı (dissertasiyada varsa), giriş, əsas hissə (dissertasiyanın məzmunu), nəticə, istifadə edilmiş ədəbiyyat,
1) estetik görünüşün layihələşdirilməsi; 2) sənayedə insanın əmək, məişət və istirahət şəraitini və insanla avadanlıqların estetik cəhətdən harmonikli
lat. doctor – müəllim, tərbiyəçi; docere – öyrətmək 1) elmi müəssisə tərəfindən doktorluq dissertasiyası müdafiə etmiş şəxsə verilən yüksək elmi dərəc
1) doktorluq dissertasiyasını müdafiə etməyə hazırlaşan adam; 2) elmlər namizədi alimlik dərəcəsinə malik olan və elmlər doktoru alimlik dərəcəsini al
doktoranturada olma, elmlər doktorluğuna hazırlanma. Doktorantlıq dövrü.
1) elmi müəssisənin doktorlar hazırlayan şöbəsi; 2) elmlər akademiyalarında yüksək ixtisaslı elmi işçilər – elmlər doktorları hazırlama sistemi