Толковый словарь философских терминов

  • ƏKS

    \ – bir-birilərinin formal ziddi olmayıb, əslində mahiyyətcə ona qarşı olan məfhumlar.

    Полностью »
  • ƏKSLİK

    \– ziddiyyətin inkişaf pillələrindən birini ifadə və əks etdirən kateqoriya. Ziddiyyət, uyğunsuzluq, məntiqsizlik

    Полностью »
  • ƏL

    İxvan \– İslamiyyətdə \ şeyx həsən əl-Bənnanın yaratdığı \ ―Müsəlman Qardaşlar‖ cəmiyyəti adlı dini-siyasi təşkilatın üzvlərinin adı

    Полностью »
  • ƏLƏVİLİK

    \ – şiəliyə mənsub dini-fəlsəfi təlim. Əliallahilik isə \- şiəlik təriqətidir. Orta əsrlərdə İranda, Azərb

    Полностью »
  • ƏMƏK

    \ – insanın məqsədyönlü fəaliyyətinin adıdır. Bir şeyin yaradılması və ya çıxarılması üçün xərclənən bədən və baş gücü, yaxud uzun və yorucu, diq

    Полностью »
  • ƏMƏL

    i saleh – saleh əməllər, xeyirli işlər, əksəriyyətlə dini – fəlsəfi terminologiyaya aid olub, bir şəxsin dinin hökmlərinin əksinə olmayaraq gördüyü

    Полностью »
  • ƏMƏN

    əski türkcədə bir neçə məna verirdi. 1-Can, ruh, həyat 2- Ağac tikmək üçün açılan çuxur 3- meşə ağacı

    Полностью »
  • ƏNBİYA

    Nəbilər, peyğəmbərlər deməkdir. Nəbi sözünün cəmidir. Nəbi sözü nəbəə \ felindən əmələ gəlmiş və xəbər vermək deməkdir

    Полностью »
  • ƏNSAR

    (أ ظَاس ) – Mədinə camaatına ənsar deyilirdi. Hərfi mənası ―kömək edənlər‖, ―dəstək olanlar‖ deməkdir, nasir sözündən törəmişdir

    Полностью »
  • ƏRDƏM

    \ – İnsanın mənəvi və ruhani yetkinliyi, istəyin əxlaqi yaxşılığa yönəlməsi. Fəlsəfə tarixində ərdəmə və ərdəmliyə müxtəlif mövqelərdən münasibət bi

    Полностью »
  • ƏRƏZ

    \ – fəlsəfi terminologiyaya aiddir. Bir şeydə var olan, fəqət o şeyin təbiəti xaricində yer olan her məna arazıdır

    Полностью »
  • ƏRMIŞ

    Müdrik, mütəfəkkir, yetişkin, Tanrıdan ilham alan. Əski türkcədir. Türkiyə türkcəsində hazırda işlənir və övliya anla-mına gəlir

    Полностью »
  • ƏRŞ

    Yer kürəsi, yaxud göy, asiman. Tez-tez Quranda işlədilən ərş sözündən mıəqsəd ilahi hakimiyyət, yaxud da Tanrı-nın dərgahı deməkdir

    Полностью »
  • ƏSAS

    \ – bir şeyin üzərində təməlləndiyi, təşkil olunduğu şey. Müəyyən hadisələrin \ mövcudluğunun ilkin şəraiti və onların izahından ibarət zəruri şərt

    Полностью »
  • ƏSRİMİŞ

    Əski türkcədə özündən geçmiş, vəcdə gəlmiş adam deməkdir.

    Полностью »
  • ƏŞƏRİLİK

    \ – X əsrin əvvəllərində yaranmış dini-fəlsəfi təlim; ortodoksal islam sxolostikası \. Əşərilik, islami etiqadı məzhəblərindən biridir

    Полностью »
  • ƏŞYALAŞMA

    \ – predmetləşmədən fərqli olaraq tarixən keçici və əmtəə istehsalına, xüsusilə kapitalizm cəmiyyətinə xas sosial münasibətlərin şəxsi münasibətlər

    Полностью »
  • ƏVHAM

    \ – vəhmlər, şübhələr, zənn etmələr. Vəhm \ sözünün cəmidir. Səhv və yersiz düşüncə, yanlış fikir

    Полностью »
  • ƏZƏLİ

    \ - əvvəli olmayan, başlanğıc nöqtəsi olmayan. Allahın adlarından biridir. Dini – fəlsəfi ədəbiyyatda əsas var olan tanrının varlığıdır və o var olunm

    Полностью »
  • ƏZGİ

    əski türkcədə müxtəlif mənalar verirdi. 1- yaxşı, yaxşılıq, 2- uyum, ahəng, 3- əzab, üzüntü, 4- nəğmə, xoş səda

    Полностью »
  • FAKT

    \ – fikirdə olanın əksi, baş vermiş olan, həqiqi olan, həqiqətə çevrilmiş olan. Dilimizdə işlək ifadə kimi vaqiə sözü də işlənməkdədir

    Полностью »
  • FANTAZİYA

    \ – qarşılığında bir reallıq olmayan mənzərəli görüntü. Fantaziya, xəyal, görüntü sözləri ilə eyni anlamlarda Azərbaycan türkcəsində rast gəlinir

    Полностью »
  • FASİQ

    \ – imanlı adamın kafirliyi. Yəni küfür və iman arasında olan şəxs. Bəzi məzhəblərə görə, fasiq olan kəs tövbə etmədən ölərsə, əbədi olaraq cəhənnəm

    Полностью »
  • FAŞİZM

    \ – maliyyə kapitalının ən mürtəce, şovinist, imperialist ünsürlərininaşıq terorçuluq diktaturası

    Полностью »
  • FATALİZM

    \ – anti-dialektik dünyagörüşü konsepsiyası. Hər şeyin alınyazısına əsasən əvvəlcədən təyin olunmuş olduğuna, insanın bu əvvəlcədən müəyyən olunmu

    Полностью »
  • FATALİZM

    \ -Yazgıcılık\] – Bütün hadisələrin aləmin üstündə var olan bir qüvvət və ilk səbəb tərəfindən, dəyişməsi mümkün olmayacaq formada əvvəlcədən t

    Полностью »
  • FAYDALILIQ

    \ – yararın, faydanın həyat ideyasına, amalına çevrilməsi. Əxlaqi fəa- liyyət və davranışlarda faydanan ideya

    Полностью »
  • FENOMEN

    \ – ümumiyyətlə hisslərlə dərk edilən hər şey. Hadisəolan, zahir olan, yaxud müşahidəsi mümkün olan, idrak ediləbilən, mövcud olana müqabil görü

    Полностью »
  • FENOMONEOLOGİYA

    \ – təzahürlər haqqında təlim, əslində fenomenologiya. Yunanca Phainomenon – görüntü, təzahür, logos – təlim, doktrina

    Полностью »
  • FEODALİZM

    \ – ümumdünya tarixi tərəqqinin gedişində ictimai-iqtisadi forma- siyaların əvəz olunmasından ibarət bütöv dialektik prosesin orta həlqəsini təşkil

    Полностью »
  • FETİŞİZM

    \ – maddi şeylərə səciyyəvi sosial keyfiyyətlər aid edən, mədəniyyətin yaratdığı xassələri isə təbiətə aid bir şey kimi nəzərdən keçirən ictimai \ mü

    Полностью »
  • FƏAL

    \ – aktiv, Çox çalışan, çalışqan, canlı, hərəkətli, aktiv. Fəaliyyət \– aləmə yanaşmanın səciyyəvi üsulu, predmet üsulu; elə bir prosesdir ki, bunun

    Полностью »
  • FƏHM

    \ ağıl, düşüncə, təfəkkür. Fəhm etmək – düşünmək, təfəkkürə dalmaq mənasını verir. Sözün kökü fəhimə \ -dir

    Полностью »
  • FƏQİH

    \ – fəqih, hüqşünas. Şəriət hökmlərini bilən, İslam hüququna bələd olan kəs deməkdir. Termin olaraq isə Allah-təala-nın vəhylə bildirdiyi əmrlərind

    Полностью »
  • FƏLƏK

    \ – göy üzü, səma, qədər, taleh, bəx mənalari da vardir. Fələk sözü ilə bəzən dini-fəlsəfi ədəbiyyatda göyün qatları da nəzərdə tutulur

    Полностью »
  • FƏLSƏFƏ

    \ – istər varlığın \, istərsə də insan təfəkkürünün, idrak prosesinin tabe olduğu ən ümumi qanunauyğunluqlar haqqında elm

    Полностью »
  • FƏNA

    \ fəna, yox olma, ərimə, itmə. sufi məqamlarından biridir. Hərfi mənada yox olma, heçliyə qovuşma deməkdir

    Полностью »
  • FƏR

    \ – bölmə, şöbə. əsas olanın bölmələri, onu təşkil edənlər. Sözün kökü fərə`a dən gəlir.

    Полностью »
  • FƏRD

    individuum \ – Obyektlərin müəyyən növündən, cinsindən və ya sinfindən seçilib ayrılmış təkcə, ayrıca obyekt

    Полностью »
  • FƏRZ

    \ – dinin yerinə yetirilməsini vacib hesab etdiyi ibadətlərə deyilir. Fərzi yerinə yetirən şəxs savab qazanar, onu üzürlü səbəbdən yerinə yetirməyə

    Полностью »
  • FƏSAD

    \ – olmayan, yaxud yox olan şeylərə deyilir. Fəlsəfi terminologyada ―kövn‖ sözünün ziddidir. ―Fəsədə‖ \ yox olmaq, ortadan itmək mənasına gəlir

    Полностью »
  • FƏSAHƏT

    \ – açıqlıq, aydınlıq, dilin səlisliyi. Fəsahətli danışma. Fəsahət tələffüzün açıqlığına, səlisliyinə deyilir

    Полностью »
  • FƏTVA

    / fitva \ – hökm, fitva, qanun. Daha çox dini-fəlsəfi mətnlərdə qarşılaşılan termindir. Ərəbcədən hərfi mənada görüşünü, məsləhətini almaq yaxud ki

    Полностью »
  • FİDEİZM

    \ – elmi dinə tabe etməyə, elmi biliklərdən dini ehkamların müdafiəsində istifadəyə çalışan mürtəce təlim

    Полностью »
  • FİNALİZM

    \ – hər şeyin bir məqsədlə müəyyənləşdiyini, bir məqsədə yönəldiyini, yaxud hər şeyin bir məqsədyönlülük qaydasına görə olub-bitdiyini qəbul edən g

    Полностью »
  • FİNİTİZM

    \ – Sonsuzluq kateqoriyasının \ obyektiv real məzmununu inkar edən fəlsəfi kateqoriya; bu kateqoriya onu əsas tutur ki, nə kainatda, nə mikroaləmdə, n

    Полностью »
  • FİRAQ

    \ – yrılık, ayrılma, kader, hüzün. Sözün kökü ərəbcədəki fərəqə-dir. Hərfi mənada ayırmaq, bölmək deməkdir

    Полностью »
  • FİTRİ

    \ – hər hansı bir varlığın təbiətində olan, var olandan sonra özünün qazandığı öyrənilmiş şeylərin nəticəsi olmayan, anadanolma özü ilə var olan

    Полностью »
  • FORMA

    \ - Şeyin xarici görünüşü, şəkli. Bir şeyin məzmununu ifadə etmək üçün istifadə olunan bədii vasitələr sistemi

    Полностью »
  • FORMALİZM

    \ - İşin mahiyyəti zərərinə olaraq, onun ancaq zahiri cəhətinə riayət etmək.

    Полностью »