Толковый словарь философских терминов

  • CAĞATAY

    Fövqəlzaman. Çağ+atay. Qədim oğuz dillərində öz çağından, zəmanəsindən üstün olan uzaqgörənə deyilir

    Полностью »
  • CAİZ

    \ – icra edilməsində dini hökmlərə əks olmayan, günah olmayan şeylər. Hər hansı bir şeyin, yaxud hərəkətin caiz olması islam dinində ilk növbədə Qura

    Полностью »
  • CAN

    insanı var edən. Əski türkcədən gəlmədir. Ərəb dilli fəlsəfədə bu sözün qarşılığı olaraq hayy yaxud da ruh sözləri işlənir

    Полностью »
  • CƏBƏRİLİK

    dini-fəlsəfi təlim. Qurana münasibətdə sifatilərə zidd mövqe tuturdu. Cəbəriliyin tərəfdarları iddia edirdilər ki, Allahın heç bir qədim atributu yox

    Полностью »
  • CƏDƏL

    elmi \ – İslam mədəni bölgəsi fəlsəfəsində mü-səlman filosoflarının dialektikaya verdiyi addır. Daha ətraflı mə-lumat üçün bax: Dilektika

    Полностью »
  • CƏMİYYƏT

    \ – şüurlu fərdlərdən və xüsusilə aralarında təşkilatlanma əlaqələri və qarşılıqlı əməllər olan insanlardan ibarət topluluq

    Полностью »
  • CƏVVAD

    \ – əli açıqlıq etməyi, sədəqə verməyi sevən kəs. Comərdlik, cəsarət və ərdəmlik kimi məziyyətləri özündə ehtiva edir

    Полностью »
  • CİHAD

    \– din uğrunda döyüş səfərbərliyi, fərqli məna-larda işlədilir. Bəzən insanın öz nəfsi ilə mübarizə aparmasına, nəfsin istək və arzularına boyun əym

    Полностью »
  • CİLMAYA

    at adı. Əski oğuz dilindədir. Türk mifologi-yasına görə əfsanəvi qanadlı atdır.

    Полностью »
  • CİNS

    \ – bir – birinə yaxın növlərin əhatə olunduğu birlik. Bəzən isə öz içində növləri olan hər növ, o növlər üçün cinsə çevrilir

    Полностью »
  • CİSİM

    \ - 1. şüur xaricində özbaşına müstəqil olaraq kainatda yer tu-tan hər hansı bir şey. 2. Fiziki baxımından götürdükdə isə bölünə bilən və yer tut

    Полностью »
  • CÖVHƏR

    \ – yunan dilində ausia – öz mənasında istifadə olunur. Cövhər – dəyişən əşyada əbədi olan, hadisələr və sifətlər özünə yüklənən, bir başqa şeydə və

    Полностью »
  • CÜZ

    \– parça, hissə. Çoxluğun hissələrindən biri cüzdür. Küll halında olan bir şeyin hissələrindən biri; hissə, qisim, parça

    Полностью »
  • CÜZİ

    Hindistanda xüsusi dini qrup təşkil edirdilər. Adın kökü Hindis-tandan gəlmədir. Hindistanda ən çox yaşadıqları ərazilər Uttar, Pradeş və Madhyadır

    Полностью »
  • ÇAĞ

    Əski türkcədir, müxtəlif mənaları vardır. 1-zaman, vaxt; 2- dövr, dövran; 3- su səsi, şırıltı.

    Полностью »
  • ÇAĞIMDA

    Yaradıcı, xaliq. Qədim oğuz dilindədir.

    Полностью »
  • ÇAVUŞ

    Bilgi verən, bilgi götürən, bilgi dağıdan \, hazırda hərbi rütbə mənasını da bildirmək üçün işlədilir

    Полностью »
  • ÇEVRİLMƏ

    \ – dəyişmə, dönüşmə prosesi, belə vəziyyətdə bir haldan digər bir hala keçmə, yaxud imkandan reallığa keçid

    Полностью »
  • DAHİ

    \ – mütəfəkkir, mürdik. Farscadan gəlmədir, xariqüladə ağıl və zəkaya malik olan şəxs. Böyük şəxsiyyətlərə, mürdik və uzaqgörən insanlara, əngin

    Полностью »
  • DALAY

    \ Genişlik, ululuq, sonsuzluq məcaz edən, əsl mənası , böyük dəniz, okean. Əski türkcədir.

    Полностью »
  • DAOİZM

    ( Taosizm), Çin dilindən: pinyin: Daojia iki ayrı sözün Türkcədəki qarşılığı olaraq istifadə edilməkdədir

    Полностью »
  • DAVAMİYYƏT

    \ – davamlı olaraq sürüb getmək. Daimi olmaq, sürüb getmək. Ayrı-ayrı elementlərdən mütəşəkkil olmayan bir reallıq qurma

    Полностью »
  • DAVRANIŞ

    \ – xaricdən müşahidə olunacaq bütün hərəkətlərin cəminə deyilir. Mənşəcə türkcədir.

    Полностью »
  • DAYANQAN

    etibarlı, mətin. Qədim oğuz dillərində, dözümlü, dirənişli, səbatlı şəxslərə verilən addır.

    Полностью »
  • DEDUKSİYA

    \ - əldə etmə, hasil etmə, çıxarma. Latın mənşəlidir. Əsas mühakimə \ üsullarından və tədqiqat metodlarından biri

    Полностью »
  • DEFİNİSİYA

    \ – predmetin mühüm fərqləndirici əlamətlərini və yaxud anlayışların mənasını, onun məzmununu və hüdudlarını müəyyən edən qısa məntiqi tərif

    Полностью »
  • DEGENERASİYA

    \ – bir növün, daha az yetişkin bir vəziyyətə gəlməyə, pozulmağa, dağılmağa yol açacaq formada dəyişməsi

    Полностью »
  • DEİZM

    \ - Yunan dilindən əmələ gəlmişdir, yunancada Deus – Tanrı; izm isə fəlsəfi təlimlərdə müşahidə olunan son şəkilçidir

    Полностью »
  • DEMİURQ

    \ – hərfən usta, sənətkar, məcazi mənada isə yaradıcı, xaliq. Platonun idealist fəlsəfəsində və neoplatonçuların təlimində dünyanın yaradıcısı, kaina

    Полностью »
  • DEONTOLOGİYA

    \ – etik nəzəriyyənin bir sahəsi. Deontologiya, bir peşəni tətbiq edilməsi lazım olan əxlaqi dəyər və etik qaydaları araşdıran elm sahəsidir

    Полностью »
  • DEONTOLOGİYA

    \ – Deontologiya etikanı çalışma elmi olaraq təyin etmək şərtilə işlədilən termin. Deontologiya əxlaqi çalışmaları bu və ya mənəvi vəziyyətə görə, təc

    Полностью »
  • DEYİŞ

    söyləm, deyilən. Ifadə edilən söz, poetik deyim.

    Полностью »
  • DƏQIQ ELMLƏR

    \ – müşahidə edilə bilən ölçü və hesablara əsaslanan elmlər. Əsasən riyaziyyat, fizika və digərləri

    Полностью »
  • DƏLİL

    \– Hər hansı bir hökmün və yaxud hökmlər sisteminin həqiqiliyini sübut etmək üçün gətirilən hökm və yaxud hökmlər sistemi; sübut, tutarlı dəlil g

    Полностью »
  • DƏYƏR

    \ – İnsanın, istəyən, varlığına ehtiyacı olan, qiymət verən bir varlıq olaraq, obyekt ilə əlaqəsində ortaya çıxaran bir şey

    Полностью »
  • DİALEKTİKA

    \ – təbiət, cəmiyyət və təfəkkürün inkişafının ən ümumi qanunları haqqında elm. Alman idealizmində əqlin inkişaf qanunu kimi xarakterizə edilirdi

    Полностью »
  • DİAMAT

    Qərbdə, xüsusilədə Rusiyada dialektik materializ-min qısaldılmış edilmiş adı. Keçmiş Sovetlər İttifaqında dialektik materializm geniş tədris edilirdi

    Полностью »
  • DİDAKTİKA

    \ – öyrətmə sənti, təlim elmi. Tərbiyənin təlim ilə bağlı olan fəsli.

    Полностью »
  • DİKTATURA

    \ – Latıncada dictatura sözü qeyri-məhdud hakimiyyətə deyilirdi. Müasir anlamda da dövlətdə hakimiyyəti həyata keçirmə sistemini xarakterizə edən an

    Полностью »
  • DİQQƏT

    \ – insanın idraki və praktiki fəaliyyətinin müəyyən bir obyekt və yaxud hərəkət üzərinə yönəldilməsini və cəmləşdirilməsini təmin edən psixi vəziyy

    Полностью »
  • DİL FƏLSƏFƏSI

    \ – dilin adı, kökü, yaranma və formalaşması barədə ortaya çıxan məsələləri problem halında tədqiq edən fəlsəfənin bir sahəsidir

    Полностью »
  • DİLEMMA

    \ – iki dəfə, lemma – ehtimal\] – əqli nəticənin elə bir növüdür ki, onun müqəddimə-lərinin sırasına iki: şərti hökm və təqsimi hökm daxil olur; hə

    Полностью »
  • DİN

    \– ictimai şüurun formalarından biri; bir və ya bir neçə Allahın ―müqəddəslərin‖ – yəni fövqəltəbiiliyin bu və ya digər növünün reallığına inamı ə

    Полностью »
  • DİN FƏLSƏFƏSİ

    \. Dinin ideyalarının özünü və mənasını əsaslandırmağı və açıb ortaya çıxarmağı qarşısına məqsəd qoyan fəlsəfə sahəsi

    Полностью »
  • DİNAMİZM

    \. Materiyanın güc ya da qüvvətin bir təzahür forması olduğunu önə sürən fəlsəfə təlimi. Şeylərin mahiyyətinin qeyri-maddi ―qüvvələrdən‖ ibarət,

    Полностью »
  • DİRƏNC

    inad etmək, dirənmək, üzə durmaq. Qədim oğuz dillərindən gəlməkdədir.

    Полностью »
  • DİSKRETLİK

    bax. Fasiləlik və fasiləsizlik.

    Полностью »
  • DİSKURSİV

    \ hissi, bilavasitə, intuitiv olandan fərqli olaraq mücərrəd, vasitəli, məntiqi və əyani olan, həqiqətlərin bilavasitə \ və vasitəli \ həqiqətlərə bö

    Полностью »
  • DİSTİNKSİYA

    \ – şüur aktı; predmetlər arasında və yaxud şüurun özünün ünsürləri arasında \ olan objektiv fərqi əks etdirir

    Полностью »
  • DİZYUNKSİYA

    \ – ―və ya‖ məntiq bağlayıcısının köməyi ilə iki fikrin birləşməsindən mürəkkəb bir fikir əmələ gətirən məntiqi əməliyyat

    Полностью »