bu və ya digər bitki və heyvan növlərinin yayılmasını təyin edən temperaturlar.
(lat. agua - su) su mühitində yetişdirilən fay-dalı orqanizmlər, o cümlədən marikultura (dəniz akvakulturası) – dəniz, liman və estuariyalarda fay-dal
(yun. Agua – su) su səthinin müəyyən bir sahəsi.
k.t.-nın inkişafı üçün tələb olunan iqlim elementlərinin göstəriciləri.
ərazinin müxtəlif sahələrində iqlim şə-raitinin kənd təsərrüfatına əl-verişlilik dərəcəsinə görə bölünməsi
iqlim şəraitinin əkinçiliyə təsiri xarakterinə görə ayrılmış iqlim zonaları.
iqlimi kənd təsərrüfatı (k.t.) istehsalatının tələblərinə uyğun öyrənən elm. K.T. bitkilərinin istilik və rütubətlə tə’min olunma dərəcəsinin müəyyən
1) antropogen landşaft; 2) kənd ərazisinin peyzajı.
meteoroloji amillərin bitkiyə və k.t. heyvanlarına tə’sirini, bu amillərin k.t.-na vurduğu zərərin qarşısını almaq metodlarını tədqiq edən elm
k.t. bitkiləri yetişdirmək üçün iqlim şəraiti vəziyyətinin təbii və antropogen dəyişilməsinə nəzarət xidməti, k
k.t. bitkilərinin böyüməsinə, inkişafına və məh-sulun əmələ gəlməsinə tə’sir edən mühüm aqrometeoroloji şəraitin qabaqcadan xəbər verilməsi
lat. Albedo - ağlıq) səthin işıqqaytarma qabiliyyətini səciyyələndirən kəmiyyət. Səthdən əks olunan işıq selinin həmin səthə düşən selə nisbəti ilə öl
biogen, mineral və üzvi maddələri, əsasən sutoplayıcı sahədən qəbul edən göl.
(yun. alluvio - gətirmə) daimi və müvəqqəti çayların çaydaşı, qum, çınqıl, gil və s.-dən ibarət topladığı çöküntülərdir
çay çöküntülərindən əmələ gəlmiş düzənliklər. Lombardiya, Qanq, Böyük Çin və Kür-Araz ovalıqları əsas etibarilə allüvial çöküntülərdən əmələ gəlmişdir
Dağlıq ölkələrdə hündürlük landşaft zonası olub meşə və subalp zonalarından yuxarıda yerləşir. A.z.-nın bitki örtüyü alçaq temperatur, qısa vegetasiya
əşyanın (məsələn təyyarənin) qeyd olunan yerdən olan yüksəkliyini təyin edən cihaz, iki tipdə olur: 1) Barometrik altimetr-aneroid; 2) Radioaltimetr
həm quru-da, həm də suda yaşamağa uyğunlaşan orqanizmlər. Bitkilər arasında (bəzi yosunlar, oxyarpaq, su qaymaqçiçəyi), heyvanlar arasında (amfibin) A
onurğalı heyvanlar sinfi. Suda-quruda yaşayanlar.
(yun. amphi - ətrafında) su hövzəsinin dibinə yapışan, yarpaq və çiçəklərinin çoxu suyun üzərində yerləşən su bitkiləri
(yun. amplituda - ölçü) hava temperaturunun və atmosfer təzyiqinin gündəlik, aylıq və ya çoxillik ən alçaq və ən yüksək göstəriciləri arasındakı fərqi
sərbəst oksigensiz mühitdə yaşayıb inkişaf edən orqanizmlər. İki cür A. ayırırlar: 1. tamamilə oksigensiz şəraitdə yaxşı inkişaf edən, oksigen olduqda
(yun. anemos - külək) çiçək tozunun külək vasitəsilə aparılması yolu ilə bitkinin tozlanma qabiliyyəti
meyvə, toxum və sporları külək vasitəsilə yayılan bitkilər. Buna meyvə və toxumların xırda, yüngül, tüklü olması və s
küləyin sürətini və ya sürətini və istiqa-mətini qeydə alan özüyazan cihaz.
küləyin sürətini təyin edən cihaz.
(yun. anoma-lia) müəyyən bir məntəqədə meteoroloji elementlərin orta gündəlik, aylıq və ya illik kəmiyyətlərinin həmin məntəqənin çoxillik orta kəmiyy
arktik temperatur zonasının cənub analoqu.
passat sirkulyasiyasının üst halqası olub, hava kütləsini ekvatordan subtropiklərə aparır. A. Şim. yarımkürəsində cənub-qərbdən şimal-şərqə, Cən
atmosfer havasının yüksək təzyiqə malik olan sahəsi; A-nun mərkəzindəki ən yüksək təzyiq kənarlara doğru azalır
dairəvi dəniz axını: şimal yarımkürəsində saat əqrəbi istiqamətində, cənub yarımkürəsində isə əksinə olur
insanın təsərrüfat fəaliyyəti nəticəsində baş verir, o cümlədən təbii çirklənmənin tərkibinə və itensivliyinə bilavasitə və vasitəli təsir göstərir
neogendən sonra başlayıb hazırda da davam edir; pleystosen və holoseni əhatə edir. A.d. həm də dördüncü dövr adlanır
insan cəmiyyəti fəaliyyətinin nəticəsində kəskin dəyişilmiş və ya yeniləşdirilmiş landşaft. Təbii landşaftın aqrosenozlarla, yaşayış məntəqələri ilə,
qurunun insan fəaliyyəti nəticəsində dəyişilmiş və ya yaradılmış relyefi. İki cür A.r. ayrılır: kortəbii A
insanın təbiətə bilavasitə və vasitəli təsiri nəticəsində yaranan səhralar. A.S-ın sahəsi getdikcə artır və 10 mln
stratiqrafik şkalanın son sistemi və Yerin geoloji tarixində indiyədək davam edən axırıncı dövr. 700 min – 1mln
qışı yumşaq, rütubətli, yayı isə çox isti və quru iqlimdir. Ən soyuq ayın orta temperaturu 00 – dən yuxarı, ən isti ayınkı isə 22-280-dir
Azərbaycanda tarixi-coğrafi ərazi məfhumudur; yaylanın və dağlıq ərazilərin əksinə olaraq, ovalıq-düzənlik sahələrə deyilir
(yun. Area - sahə) hər hansı bir bitki və ya heyvan növünün yer səthində (akvatoriya) təbii yayıldığı sahə
1) Biocoğrafiyanın bitki və heyvanın arealını öyrənən bölməsi; 2) Arealın əmələ gəlməsinin ümumi qanunauyğunluqlarını tədqiq edən elm sahəsi
(yun. archaios - qədim) insanların yaratdığı qədim maddi mədəniyyət abidələri. A.a-ə, əsasən, əmək alətləri, silahlar, məişət şeyləri, insan məskənlər
bir-birindən az aralı olub vəhdət təşkil edən ada-lar qrupu. Məs., Bakı arxipelaqı, Apşeron arxipelaqı
çöl və səhra zonalarının ekosistemləri.
səhra və yarımsəhraların quru, isti iqlimi. A.İ.-də düşən yağıntının miqdarı buxarlanan suyun miqdarından bir neçə dəfə azdır
subtropik və tropik qurşaqlarda, hər iki yarımkürənin passat küləkləri əsasında xas olan səhra zonal tipi
arid iqlim olan ərazi; səhra və yarımsəhra zonaları. Burada əkinçilik yalnız süni suvarma aparmaqla mümkündür
orqanizmin həyatı üçün rütubətin çatışmazlığını yaradan quru (arid) iqlim.
iqlimin quraqlıq göstəricisi. Martona görə A.i: pTpJ,10+= – yağıntının illik miqdarı (sm-lə) T-orta illik temperatur (dərəcə ilə)
arktik və yüksək dağlıq vilayətləri – bitki örtüyünün kasıblığı (zəifliyi), havanın quraqlığı ilə deyil, aşağı temperatur ilə müəyyən edilir