İLAHƏ

İlahə və ya daha az mənbələrdə tanrıça — qadın cinsində təsvir edilən ilah. Bir çox məlum mədəniyyətlərdə ilahələr adətən hərfi və ya metaforik hamiləlik, ya da qadın və qızların necə qəbul edildiyi və ya necə davranması gözlənilən qadınlıq rolları ilə əlaqələndirilir. Buraya toxuculuq, gözəllik, sevgi, seksuallıq, analıq, yaradıcılıq və məhsuldarlıq (qədim ilahə ana kultu ilə nümunə verilmişdir) daxildir. Bir çox böyük ilahələr həmçinin sehr, müharibə, strategiya, ovçuluq, əkinçilik, müdriklik, tale, Yer, səma, güc, qanunlar, ədalət və s. ilə əlaqələndirilir. Mədəni kontekstlərində mənfi hesab edilən diskordianizm və ya xəstəlik kimi bəzi mövzular da bəzi ilahələrlə əlaqələndirilir. Beavis, Mary Ann and Helen Hye-Sook Hwang (eds). Goddesses in Myth, History and Culture, Mago Books, 2018. ISBN 1976331021ISBN 1976331021 Dexter, Miriam Robbins, and Victor Mair (2010). Sacred Display: Divine and Magical Female Figures of Eurasia.

Aya və ya A-a (šè-ri5-da, dšè-NIR-da) — Akkad mifologiyasında işıq ilahəsi, günəş ilahı Şamaşın həyat yoldaşı. Akkadlıların Mesopotamiyaya köçü zamanı Aya Şumer günəş ilahəsi Şerida ilə eyniləşmişdir. Aya sami xalqları arasında tanınmış bir personaj idi. Onun adı Uqarit ilahları siyahısındadır, həmçinin Bibliyada şəxsi adlar və şəhər adları kimi istifadə olunurdu. Ayanın əsas ibadət şəhərləri Sippar və Larsa idi.

Bat — Bat Misir mifologiyasında inək qulağı və buynuzlu insan üzü və ya qadın kimi təsvir edilən inək ilahəsi. Batya sitayişin sübutu qədim Misirdə dini ayinlərin ilk qeydlərindən mövcuddur. Orta Padşahlıq dövründə, Aşağı Misir və Yuxarı Misir birləşdirildikdən sonra onun şəxsiyyəti və atributları ilahə Hathorun tərkibinə daxil edildi, oxşar ilahə başqa bir adda sitayiş edildi. Batın təsviri qədim Misirin bütün tarixi boyu dini ayinlərlə əlaqəli olmağa davam edən müqəddəs alət olan sistrumda qorunub saxlanılmışdır. == İbadət etmək == Batlara sitayiş qədim Misirdə ən qədim dövrlərə gedib çıxır və onun mənşəyi Son Paleolit ​​dövrü pastoral mədəniyyətlərində ola bilər. Bat, Yuxarı Misirin 7-ci adı olan Xu və ya Diospolis Parva kimi tanınan Seşeşin baş ilahəsi idi. === Adı === "Bat" epiteti "t" qadın şəkilçisi ilə "ba" sözü ilə bağlı ola bilər. == Qədim Misir mədəniyyətində təsvirlər == Bat nadir hallarda rəsm və ya heykəltəraşlıqda aydın şəkildə təsvir olunur. Digər hallarda, o, ulduzlarla əhatə olunmuş səmavi boğa məxluqu və ya qadın kimi təsvir edilmişdir. Bat insan üzü olan, lakin misirlilər tərəfindən ilk dəfə sürülən inək qulaqları və mal-qaranın əyilmiş buynuzları kimi boğa xüsusiyyətləri olan amuletlərdə təsvir edilmişdir.

Dali (gürc. დალი) — Cənubi Qafqaz xalqlarının mifalogiyasında ilahə. Əsasən Svan əfsanələrində görünsə də, Meqrellər kimi digər Cənubi Qafqaz xalqlarında Daliyə bərabər qəbul edilən fiqurlar da vardır. Dali dağ keçisi və maral kimi vəhşi heyvanları müdafiə edən ov ilahəsidir. Dalinin qanunlarına riayət edən ovçuların ovu uğurlu, riayət etməyənlərinki isə uğursuz keçir və onlar cəzalandırılır. Dali əfsanələrdə əsasən, qızıl saçlı və parıldayan dərili gözəl və çılpaq qadın olaraq təsvir edilir. Əfsanələrdə bəzən sevdiyi heyvanların formasında olduğuna görə çox vaxt sürüdən fərqlənmək üçün bəzi işarələr gəzdirir. Şayiələrə görə o, dağların yuxarı hissəsindəki çuxurda yaşayır və qayalarda gəzən dırnaqlı ov heyvanlarını qoruyur. Dali bəzən əfsanəvi ov iti Qurşa ilə birlikdə olur. Müxtəlif yazıçılar Dali və digər mifaloji varlıqlar arasındakı oxşarlıqlar haqqında yazmışdırlar.

Venera — Qədim Roma mifologiyasında bahar, sevgi və gözəllik ilahəsi. E.ə. 293-cü ilin 18 avqust tarixində ilahə Venera şərəfinə Romada ən qədim məbəd inşa olunmuşdur. Bundan başqa, rəssamların əsərlərində Veneraya tez-tez rast gəlmək olar. Mifologiya ilə əlaqədar olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

Yupiter (lat. Iuppiter) — Qədim Roma dinində səmavi işığın, yağışın və göy gurultusunun baş tanrısı, Roma dövlətinin mərkəzləşmiş panteonunun rəhbəri. Yupiter bütün dünyanın hakimi və hökmdarı kimi təsəvvür edilirdi. E. ə. VI əsrdə Romada Kapitoli təpəsində Yupiter ibadətgahı tikilmişdir. Onun şərəfinə dövlət bayramları - sentyabrda Roma oyunları, noyabrda plebel və Kapitoli oyunları keçirilirdi. Yupiter Yunan mifologiyasındakı Zevslə eyniləşdirilir. Yupiter sözünün mənşəyi ehtimal ki Zevs + pator birləşməsindən yaranmışdır. Mifologiya ilə əlaqədar olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

İlahə Ağayeva (1984) — Azərbaycanı təmsil edən voleybolçu. İlahə Ağayeva, Azərbaycan yığmasının heyətində 2005-ci ildə baş tutan Avropa Çempionatına qatılıb və 4-cü yeri tutub. İlahə Ağayeva, 2005-ci ildə Azərbaycan yığması ilə birgə Xorvatiyada baş tutan Avropa Çempionatına qatıldı. Yarışların bürünc medal uğrunda görüşündə Azərbaycan yığması, Rusiya yığmasına 0:3 hesabı ilə məğlub oldu və Avropa Çempionatını 4-cü yerdə başa vurdu.

İlahə Qasımova (d. 14 oktyabr 1992; Bakı, Azərbaycan) — Azərbaycanlı karateçi. İlahə Qasımova, 2015-ci ildə baş tutan I Avropa Oyunlarında bürünc medal, 2017-ci ildə baş tutan IV İslam Həmrəyliyi Oyunlarında isə gümüş medal qazanıb. İlahə Qasımova 14 oktyabr 1992-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. O, ali təhsilini Azərbaycan Dövlət Bədən Tərbiyəsi və İdman Akademiyasında alıb. İlahə Qasımova, 2015-ci ildə Azərbaycan bayrağı altında I Avropa Oyunlarına qatıldı. -55 kiloqram çəki dərəcəsində çıxış edən İlahə Qasımova, bürünc medal uğrunda görüşdə, İspaniya nümayəndəsi Kristina Ferrer Qarsiyanı 5:2 hesabı ilə məğlub etdi və I Avropa Oyunlarının bürünc medalına sahib oldu. Bu uğuruna görə İlahə Qasımova, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamına əsasən "Tərəqqi" medalı ilə təltif edildi. İlahə Qasımova, 2017-ci ildə Azərbaycan bayrağı altında IV İslam Həmrəyliyi Oyunlarına qatıldı. -55 kiloqram çəki dərəcəsində çıxış edən İlahə Qasımova, finalda görüşündə, Misir nümayəndəsi Yassmin Attiaya 2:3 hesabı ilə məğlub oldu və IV İslam Həmrəyliyi Oyunlarının gümüş medalına sahib oldu.

İlahə Akif qızı Qədimova (doğ. 5 noyabr 1975, Gəncə, Azərbaycan SSR, SSRİ) — azərbaycanlı şahmatçı, qadınlar arasında qrosmeyster (1994), FİDE hakimi (2016). SSRİ çempionu (1991) və 18 yaşa qədər qızlar arasında ikiqat dünya çempionu (1992, 1993). Azərbaycanın qadınlardan ibarət yığma komandasının heyətində milli komandalar arası Avropa çempionatının bürünc mükafatçısı (1992). 2008-ci ildən sonra aktiv şahmat fəaliyyətindən uzaqlaşıb. Qədimova 1975-ci ildə Gəncə şəhərində anadan olub. 1992-ci ildə 18 yaşa qədər qızlar arasında şahmat üzrə dünya çempionatında qalib olub, 1993-cü ildə 18 yaşlı qızlar kateqoriyasında ikinci dəfə dünya çempionu olub. 1994-cü ildə İlahəyə qadınlar arasında beynəlxalq qrosmeyster adı verilib 1995-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən Azərbaycan Respublikasında bədən tərbiyəsi və idmanın inkişafındakı xidmətlərinə görə "Tərəqqi medalı" ilə təltif olunub. Azərbaycanın qadınlardan ibarət yığma komandasının heyətində iki Şahmat Olimpiadasının (1992, 1994) və üç milli komandalar arası Avropa çempionatının (1992, 1997, 2007) iştirakçısı olub. 2006-cı ildə Belçikanın Eypen şəhərində dairəvi sistemlə keçirilmiş beynəlxalq turnirin bürünc mükafatını qazanıb.

İlahə Qiyas qızı Səfərova — Azərbaycan aktrisası, Azərbaycanın əməkdar artisti (2014). İlahə Qiyas qızı Səfərova 1995-ci ildə Azərbaycan Dövlət İncəsənət Universitetinin "Dram və kino aktyoru" fakültəsini bitirib və həmin ilin sentyabr ayından H.Ərəblinski adına Sumqayıt Dövlət Musiqili Dram teatrında aktrisa işləyir. Teatrda işlədiyi müddətdə o, Sumqayıt teatrının səhnəsində onlarca müxtəlif xarakterli obrazlar yarada bilib. Onlardan: Şərəfnisə (M.F.Axundov "Müsyo Cordan və Dərviş Məstəli şah"), Jahan (Ə.M.Lələdağ "Qorxaq"), Qurbağa (L.Ustinov "Cəsur qurbağa"), Saray müğənnisi (F.Məhərrəmov "Oğuzlar"), Mariya (A.Kamyu "Ağlasığmaz faciə"), Minayə (İ.Məlikzadə "Gəl qohum olaq"), Olya (A.İvaşenko "Uşağa bir üç yazın"), Eldar ( K.Həsənov "Sehrli yaylıq"), Sərvinaz (M.İbrahimov "Yaxşı adam"), Fərhad (F.Məmmədov "Anasının gül balası"), Ağacdələn (O.Kolçinskaya "Tramvayı kim oğurlayıb"), Dilbər və Rəhimə (Ç.Məmmədov "Kişi"), Səidə (T.Vəliyeva "Mənim ağ göyərçinim"), Padşahın arvadı (Anar "Yaxşı padşahın nağılı"), Qadın (F.Mustafa "Əqrəb bürcü"), Ana (Ç.Aytmatov "Ümid sahili"), Nazilə (M.Haqverdiyev "Fədakarlıq"), Nazlı (Ə.Qiyas "Qarışqa yuvası"), Şadxəbər (Renportyor) Ə.Əmirli ("Varlıq qadın ) vəs. göstərmək olar. İ.Səfərova 1997-ci ildə Qazax rayon Dövlət teatrını dirçəltmək məqsədi ilə Mədəniyyət Nazirliyinin göstərişi ilə həmin teatra ezam olunmuş və orada Gülbalayeva (M.İbrahimov "Alov"). Yetər (N.B.Vəzirov "Yağışdan çıxdıq, yağmura düşdük"), Nonna (R.Muxtar "Şəhərli kürəkən") obrazlarını yaratmışdır. İ.Səfərova İ.Məlikzadənin "Gəl qohum olaq" və M.Quliyevin "Qeybdən gələn səs" əsərlərinin telefilmlərində Minayə və Dilbər obrazlarını özünəməxsus ştrixlərlə yaratmışdır. 2004-cü ildə İ.Səfərova "Tərəqqi" medalına layiq görülmüşdür. 2014-cü ildə əməktar artist adına layiq görülmüşdür.

İlahə Əhsan qızı Əfəndiyeva-Xəlilova — Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının soprano. 2005-ci ildən teatrın solistidir. Bir sıra beynəlxalq vokal müsabiqələri və festivalların iştirakçısı olub. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin xətti ilə Moskvada Qalina Vişnevskaya adına Opera mərkəzində ixtisasartırma kurslarını bitirib. Üzeyir Hacıbəyovun “Koroğlu” operasında Nigar, Müslüm Maqomayevin “Şah İsmayıl” operasında Gülzar, Cüzeppe Verdinin “Traviata” operasında Violetta və başqaları partiyaları böyük uğurla ifa edir. İlahə Əfəndiyeva 6 may 2015-ci ildə, 6 may 2016-cı ildə, 1 may 2017-ci ildə, 9 may 2018-ci ildə, 10 may 2022-ci ildə, 6 may 2023-cü ildə və 9 may 2024-cü ildə Prezident Mükafatına layiq görülmüşdür.

İlahə ana — yaradıcılıq, doğum, məhsuldarlıq, seksual birlik, tərbiyə və böyümə dövrünə aid edilən müxtəlif qadın tanrılar və ana simvollarından hər hansı biri. Bu termin həmçinin, Daş dövrünə aid Veneralar və Bakirə Məryəm kimi müxtəlif fiqurlara tətbiq edilmişdir. Analıq universal bəşəri reallıqlardan biri olduğu üçün öz tanrılarını təsvir edərkən hansısa ana simvolizmindən istifadə etməyən mədəniyyət yoxdur. Ana fiqurları ilə bağlı geniş dəyişkənliyə görə, məna, simvolizm və funksiyaya əsaslanan ilahə anaların və ana motivlərinin daha mürəkkəb və faydalı tipologiyasına aktual, lakin hələ qarşılanmamış ehtiyac var. Əksər ilahə ana mifindəki əsas məqamlar onun yoxa çıxması, yenidən zühuru və ilahi nikahının qeyd olunmasıdır. Onun yoxa çıxmasının kosmik fəsadları olur. Onun yenidən peyda olması, özünə kiş partnyor seçməsi və onunla cinsi əlaqədə olması reproduktivliyi bərpa edir və ona zəmanət verir. İlahə ananın digər əsas forması onun analığını vurğulayır. O, ilahi bir övladın və bütün bəşəriyyətin qoruyucusu və qidalandırıcısıdır. Bu forma mifdən daha çox ikonoqrafiyada rast gəlinir.

İlahə Bahadurova (2010, Bakı) — bədii gimnastika, Avropa və Dünya medalçısı. == Həyatı == İlahə Bahadurova 1 yanvar 2010-cu ildə Bakı şəhərində anadan olub. == Yaradıcılığı == Gimnastika idman növü ilə məşğul olur.O, 2023-cü ildə Bakıda keçirilən Avropa Çempionatında yeniyetmələrin milli qrupunun üzvü olub. İlahə Mədinə Aslanova, Gövhər İbrahimova, Səkinəxanım İsmayılzadə, Zəhra Cəfərova və Ayan Sadıqova ilə birlikdə çoxnövçülükdə və 5 topla bürünc medal qazanıb.İyul ayında qrup Bolqarıstan və İsraili geridə qoyaraq çoxnövçülükdə bürünc medal qazandı və Kluj-Napokada keçirilən yeniyetmələr arasında 2-ci Dünya Çempionatında iki yarışın finalında yenidən bürünc medal qazandı.2024-cü ildə Bakıda keçirilən bədii gimnastika üzrə 1-ci Avropa Kubokunda iştirak edərək, yeniyetmələr arasında top üzrə finalda gümüş medal qazanaraq fərdi modallığa keçib.O, mayın 22-də Budapeşdə keçirilən Avropa çempionatında Şəms Ağahüseynova, Fidan Qurbanlı və Gövhər İbrahimova ilə birlikdə komandanın bürünc medalını qazanıb.

İlahə Bahadurova (2010, Bakı) — bədii gimnastika, Avropa və Dünya medalçısı. == Həyatı == İlahə Bahadurova 1 yanvar 2010-cu ildə Bakı şəhərində anadan olub. == Yaradıcılığı == Gimnastika idman növü ilə məşğul olur.O, 2023-cü ildə Bakıda keçirilən Avropa Çempionatında yeniyetmələrin milli qrupunun üzvü olub. İlahə Mədinə Aslanova, Gövhər İbrahimova, Səkinəxanım İsmayılzadə, Zəhra Cəfərova və Ayan Sadıqova ilə birlikdə çoxnövçülükdə və 5 topla bürünc medal qazanıb.İyul ayında qrup Bolqarıstan və İsraili geridə qoyaraq çoxnövçülükdə bürünc medal qazandı və Kluj-Napokada keçirilən yeniyetmələr arasında 2-ci Dünya Çempionatında iki yarışın finalında yenidən bürünc medal qazandı.2024-cü ildə Bakıda keçirilən bədii gimnastika üzrə 1-ci Avropa Kubokunda iştirak edərək, yeniyetmələr arasında top üzrə finalda gümüş medal qazanaraq fərdi modallığa keçib.O, mayın 22-də Budapeşdə keçirilən Avropa çempionatında Şəms Ağahüseynova, Fidan Qurbanlı və Gövhər İbrahimova ilə birlikdə komandanın bürünc medalını qazanıb.

İlaha Bahadırova ( ) Azərbaycanlı bədii gimnastdır. O, Avropa və gənclər arasında Dünya mükafatçısıdır. == Karyerası == O, 2023-cü ildə milli yeniyetmələr qrupunun üzvü idi və Bakıda keçirilən Avropa Çempionatında İlaha, Madina Aslanova, Gövhər İbrahimova, Səkinəxanım İsmayılzadə, Zəhra Cəfərova və Ayan Sadıqova ilə birlikdə çoxnövçülük və 5 topla komanda yarışında bürünc medal qazandı. İyul ayında qrup Kluz-Napokada keçirilən 2-ci Yeniyetmələr Dünya Çempionatında çoxnövçülükdə Bolqarıstan və İsrailin ardından bürünc medal, iki fərdi finallarda isə yenidən bürünc medal qazandı. 2024-cü ildə İlaha fərdi yarışlara keçdi və Bakıda keçirilən 1-ci Bədii Gimnastika Avropa Kubokunda iştirak etdi, burada yeniyetmələr arasında topla yarışmanın finalında gümüş medal qazandı.

La ilahə illəllah (Allahdan başqa ibadətə layiq haqq məbud yoxdur) – İslamın başlıca ehkamlarından biri olan təkallahlığın qısa ifadəsi kimi bu formulun və onun davamının (və Məhəmməd Rəsulallah) rəsmi şəxs qarşısında üç dəfə tələffüz edilməsi islam dinini qəbul etmək mərasiminin əsasını təşkil edir. Müsəlmanlar bu formulu müxtəlif hallarda təkrar edirlər. Həmin formul demək olar bütün ibadətlərə, azana daxildir, müsəlman ornamentlərində ondan geniş istifadə olunur. Əli ibn Məhəmməd "Ən gözəl zikr hansıdır?" sualına "Dodağın dodağa dəymədiyi zikr" (yəni la ilahə illəllah) deyə cavab vermişdir. Deyerler sitesi Dil--aztr Arxivləşdirilib 2011-02-01 at the Wayback Machine Əlşiə sitesi Dil--aztr Arxivləşdirilib 2011-06-13 at the Wayback Machine İrfan dergisi Dil--aztr Arxivləşdirilib 2008-08-19 at the Wayback Machine İslam (qısa məlumat kitabı). Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasının Baş Redaksiyası. Bakı: 1989, səh.77.

İlahəddin Dilamuddinoviç Mamedov (2 iyul 2001, Xaçmaz, Azərbaycan — 12 oktyabr 2020, Xocavənd, Azərbaycan) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələri'nin əsgəri, İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi. İlahəddin Mamedov 2 iyul 2001-ci ildə Xaçmazda anadan olub. 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı İlahəddin Kəlbəcər, Cəbrayıl, Füzuli və Hadrutun azad edilməsində savaşıb. 2020-ci ildə oktyabr ayının 12-si Xocavənd rayonu ərazisində döyüş tapşırığını yerinə yetirərkən düşmən tərəfindən açılan atəş nəticəsində aldığı qəlpə yarasından həlak olub. Şəhidimiz Xaçmaz Şəhidlər Xiyabanında dəfn edilib. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı verilmiş tapşırıqları şərəflə yerinə yetirdiyi üçün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 15.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən İlahəddin Mamedov ölümündən sonra "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif edildi. Azərbaycanın Füzuli rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 25.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən İlahəddin Mamedov ölümündən sonra "Füzulinin azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edildi. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda döyüş əməliyyatlarına qatılan və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirdiyi üçün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 24.06.2021-ci il tarixli Sərəncamına əsasən İlahəddin Mamedov ölümündən sonra "İgidliyə görə" ilə təltif edildi. Azərbaycan ərazilərinin işğaldan azad olunması zamanı döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirən zaman cəsarət və fədakarlıq göstərdiyinə, habelə təşəbbüskar və qətiyyətli addımlar nümayiş etdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 18.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən İlahəddin Mamedov ölümündən sonra "Döyüşdə fərqlənməyə görə" medalı ilə təltif edildi. Azərbaycanın Kəlbəcər rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 24.06.2021-ci il tarixli Sərəncamına əsasən İlahəddin Mamedov ​ölümündən sonra "Kəlbəcərin azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edildi.