MELİORASİYA

(lat. meliora-tio - yaxşılaşdırmaq) – (yaxşılaşdırma, yararlı hala salma) – torpaqların faydalı istifadəsi üçün yararlı olmayan təbii şəraitin yaxşılaşdırılmasına yönəldilmiş təsərrüfat və texniki tədbirlər sistemi: əsasən torpağın su, hava, qida və istilik rejimlərini nizamlamaq yolu ilə həyata keçirilir. M. təbii fəlakətlərin nəticələrini aradan qaldırmağa, torpaqlardan səmərəli istifadəyə imkan verir. Tətbiq sahəsinə görə M. üç əsas qrupa bölünür: 1) Su rejimi əlverişli olmayan torpaqların M.-sı. Bataqlıq, su basmış torpaqların, həmçinin quru bozqırların, susuz səhra və yarımsəhra sahələrinin M.-sı. Buraya izafi nəmliyə qarşı mübarizə tədbiri kimi qurutma M-sı, quraqlığa qarşı suvarma M.-sı (irriqasiya) daxildir. 2) Əlverişli olmayan fiziki-kimyəvi xassələrə malik (şorakətli, şor, ağır gilli, lilli) torpaqların M.-sı. Bu qrupa şorlaşmış torpaqların duzsuzlaşdırılması və şorakətli torpaqların kimyəvi M.-sı daxildir. 3) Suyun və küləyin mexaniki təsirindən eroziyaya uğramış torpaqların M.-sı. Su ilə səthi yuyulmuş, həmçinin suyun yarğanlar əmələ gətirdiyi, sürüşmələr törətdiyi, sahələrin M.-sı. Qurutma, duzsuzlaşdırma və kimyəvi M.-da əsas mübarizə tədbiri ərazinin drenlənməsi, suvarma M.-sında isə əsas tədbir suvarma şəbəkəsinin yaradılması və onun su mənbəyinə birləşdirilməsidir. Hər iki halda torpağın su-duz rejimi normal saxlanmalı, lazımi aqrotexniki, fitomeliorasiya və hidrotexniki üsullarla aparılır. Azərbaycan Respublikasının düzənlik rayonlarında yarıdan çoxu müxtəlif dərəcədə şor olan, suvarılmalı, şorakətli, qurudulmalı və su eroziyasına qarşı mübarizə aparmalı torpaq vardır. Respublikada müxtəlif drenlər, Ceyranbatan, Sərsəng, Ağstafa, Xanbulançay, Xaçınçay, Arpaçay, Bəhramtəpə su anbarları və qovşaqları tikilib istifadəyə verilmişdir. Muğan-Salyan, Mil-Qarabağ, Şirvan, Dəvəçi-Xaçmaz zonalarında 100 min hektarlarla ərazi suvarılaraq duzsuzlaşdırılmış və kənd təsərrüfatı üçün yararlı hala salınmışdır.