Qayda
Qayda – 1)nizam, səliqə; bir şeyin düzgün vəziyyəti, nizamda olması. Məsələn, qaydaya salmaq, şeyləri qaydada saxlamaq, qayda yaratmaq; 2)bir şeyin yerinə yetirilməsi üçün müəyyən üsullar göstərən qərar və s. Məsələn, seçki qaydaları, intizam qaydaları; 3)üsul.
Ədəbiyyat
R.Əliquliyev, S.Şükürlü, S.Kazımova. Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan əsas terminlər. Baki, İnformasiya Texnologiyaları, 2009, 201 s.
Deyilməmiş qayda
Deyilməmiş qayda və ya yazılmamış qayda — təşkilatlar və ya cəmiyyətlərdə qəbul edilən, ancaq heç vaxt deyilməmiş və ya bir yerə yazılmamış davranış ilə bağlı məhdudiyyətlər. Onlar adətən deyilmiş və ya yazılmış formatda deyillər, çünki dinməz ehtimallardan məntiqi bir arqumentin və ya hərəkətlərin gedişində bir hissə formalaşdırırlar. Deyilməmiş qaydalara yazılmamış və ya qeyri-rəsmi təşkilati iyerarxiyalar, təşkilati mədəniyyətlər və təşkilat üzvləri arasındakı qəbul edilmiş davranış normaları aiddir.
Nümunə olaraq, bir gəminin kapitanı bir faciə əsnasında gəmini tərk edəcək son şəxsiyyət olur. Başqa bir nümunə, Vins Ualdronun yazdığı kimi, "bir ev heyvanına ad verilirsə, o, dərhal ailənin ayrılmaz bir üzvünə çevrilir".
Yazılmamış qayda
Deyilməmiş qayda və ya yazılmamış qayda — təşkilatlar və ya cəmiyyətlərdə qəbul edilən, ancaq heç vaxt deyilməmiş və ya bir yerə yazılmamış davranış ilə bağlı məhdudiyyətlər. Onlar adətən deyilmiş və ya yazılmış formatda deyillər, çünki dinməz ehtimallardan məntiqi bir arqumentin və ya hərəkətlərin gedişində bir hissə formalaşdırırlar. Deyilməmiş qaydalara yazılmamış və ya qeyri-rəsmi təşkilati iyerarxiyalar, təşkilati mədəniyyətlər və təşkilat üzvləri arasındakı qəbul edilmiş davranış normaları aiddir.
Nümunə olaraq, bir gəminin kapitanı bir faciə əsnasında gəmini tərk edəcək son şəxsiyyət olur. Başqa bir nümunə, Vins Ualdronun yazdığı kimi, "bir ev heyvanına ad verilirsə, o, dərhal ailənin ayrılmaz bir üzvünə çevrilir".
Bağ yerində
Bağ yerində qısametrajlı sənədli televiziya filmi rejissor Oqtay Əlizadə tərəfindən 2007-ci ildə çəkilmişdir. Azərbaycan Televiziyasında istehsal edilmişdir. Film Bakı bağlarından bəhs edir.
Film Bakı bağlarından bəhs edir. Bu etnoqrafik filmdə söhbət Bakı bağlarının özünəməxsusluğundan gedir.
Yerində edam
Yerində edam — mülki və hərbi hüquqşünaslıqda bir cinayətdə təqsirləndirilən şəxsin azad və ədalətli məhkəmə araşdırması olmadan edam edilməsi. Termin, təbil başlı hərbi məhkəmədə (hərəkət zamanı törədilmiş cinayətlərə görə ümumi ədalət mühakiməsinin təmin edilməsi üçün sahədə keçirilən hərbi məhkəmə) olduğu kimi, ümumi cinayəti cəzalandırmaq üçün ümumi ədalət mühakiməsinin hüquqi konsepsiyasından irəli gəlir, lakin bu termin adətən ölüm hökmünün ümumi icrasını ifadə edir. Beynəlxalq hüquqa əsasən, bu, döyüşçünün təslim olan rəqibləri öldürməklə, rəqibin qanuni təslim olmasını və döyüşçünün heç bir rüblük təmin etməməsini qəbul etməkdən imtina etməsidir.
Yerində edamlar polis, ordu və hərbiləşdirilmiş təşkilatlar tərəfindən tətbiq edilir və çox vaxt partizan müharibəsi, üsyanla mübarizə, terrorizm və təqsirləndirilən məhbuslarla, mülki və ya hərbçilərlə işləmək üçün normal prosedurların pozulmasını nəzərdə tutan hər hansı digər vəziyyətlə əlaqələndirilir.
== Hərbi yurisdiksiya ==
Hərbi qanuna əsasən, təqsirliliyi müəyyən etmək və ölüm hökmü elan etmək üçün lazım olan səlahiyyətli hakim hərbi tribunal olacağından, demək olar ki, bütün hallarda qısamüddətli,yerində edam qeyri-qanunidir. Bununla belə, fövqəladə hallar və hərbi əməliyyatlar zamanı bu qayda üçün müəyyən istisnalar var ki, burada ümumi icra qanuni olsun.
=== Müharibə əsirləri ===
Cenevrə Konvensiyaları və Haaqa Konvensiyaları və tarixdən adi beynəlxalq hüquq kimi əsas müqavilələr düşmən dövlətlərinin mülki vətəndaşları ilə yanaşı əsir götürülmüş nizami və qeyri-qanuni düşmən əsgərlərinin hüquqlarını qoruyur. Cenevrə Konvensiyalarının İkinci Əlavə Protokolunda (1977) qeyd edildiyi kimi, müharibə əsirlərinə qısamüddətli edamı qəti şəkildə qadağan edən diqqətlə müəyyən edilmiş üsullarla rəftar edilməlidir:
=== Müharibə əsirlərinin statusuna istisnalar ===
Bununla belə, bəzi döyüşçü siniflərinə əsir statusu verilməyə bilər, lakin bu tərif zaman keçdikcə daha çox döyüşçü siniflərini əhatə etmək üçün genişlənmişdir. Keçmişdə piratların, casusların və franks-tayrs (Fransa-Prussiya müharibəsinin ilkin mərhələlərində (1870-71) Fransanın yerləşdirdiyi nizamsız ordu) xülasəsi edam edilib və mövcud beynəlxalq hüquqa əsasən qanuni hesab edilib. Frənks-tayrs (Fransa–Prussiya müharibəsində yaranan termin) döyüşən tərəfin işğal etdiyi ərazidə döyüşməyə davam edən və hərbi forma geyinməyən düşmən mülki şəxsləri və ya milisləridir və əks halda partizanlar, üsyançılar və s.
Qayda pozan! Qayda pozan! (film, 1977)
Qayda pozan! Qayda pozan! (ing. Breaker! Breaker!) — 1977-ci ildə istehsal olunmuş ABŞ filmidir.
Conun qardaşı yük daşıyan maşında Los-Ancelesə gedir. Lakin bir müddət sonra Con qardaşının həmin şəhərdə gözlənilmədən yoxa çıxdığını eşidir. Bu zaman Con qardaşını axtarmaq üçün yola düşür. Yola düşdüyü yer Kaliforniyada Los-Anceles şəhərində yerləşən "Teksas siti" şəhərciyidir. Şəhərciyi qəddar hakim Trimminqs idarə edir.
Endosimbiyoz qaydası
'Endosimbiyoz qaydası' , eukariot hüceyrə orqanoid lərindən mitoxondri və plastit lərin mənşəyi ilə məşğul olur. Qayda söz mövzusu orqanoidlərin eukariot hüceyrələrlə birlikdə yaşamağa başlayan nüvəsinə canlı lardan mənşə aldığını irəli sürər. Mitoxondri, proteobakterilerden, kloroplast lar isə siyanobakteri lərdən inkişaf etmişdir.
1883-ci ildə Alman botanik Andreas Schimper işlərində yaşıl bitki lərdəki kloroplastların siyanobakterilerle bənzərliklər göstərdiyini müşahidə və yaşıl bitkilərin iki orqanizmin simbiyoz həyatından ortaya çıxdığını düşünmüşdü. Rus botanik Konstantin Mereschkowski bu işlərdən xəbərdar və 1905-ci ildə ilk dəfə endosimbiyoz nəzəriyyədən açıqca bəhs etmişdir. 1920-ci illərdə mitoxondrilərin endosimbiyotik keçmişi haqqındakı düşüncüler Ivan Wallin tərəfindən geliştirlmeye davam etdi. Başlanğıcda bu fərziyyələr nəzərə alınmadı.1960'larda elektron mikroskoplarıyla edilən koloroplastların və siyanobkaterilerin daha ətraflı müqayisələri və plastitlerin və mitoxondrilərin öz DNT 'larının olduğu kəşfi köhnə fikirlərin yenidən doğuşuna səbəb oldu.
Endosimbiyoz fərziyyəsi Lynn Margulis tərəfindən yaradılmış və ondan sonra məşhurluq qazanmışdır. 1981-ci il tarixli Hüceyrə təkamülündə Ortaq Həyat (Symbiosis in Cell Evolution) adlı işində eukariot hüceyrələr mənşəyinin birlikdə yaşayan primitiv prokrayot canlı birliklərinə dayandığını müdafiə etmişdir.
Lynn Margulis və Dorion Sagan'a görə "həyat dünyanı döyüşlə deyil dayanışmayla fəth etmişdir və Darvin 'in təbii seçilim e söykənən təkamül tezisi əskikdir".
Lopital qaydası
Lopital qaydası (teoremi) (həmçinin Bernulli — Lopital qaydası ) — funksiyaların limitinin tapılması metodudur. Bu metod ən çox
0
/
0
{\displaystyle 0/0}
və
∞
/
∞
{\displaystyle \infty /\infty }
qeyri-müəyyənliklərinin tapılmasında istifadə olunur. Metodu əsaslandıran teorem iddia edir ki, bəzi şərtlərdə funksiyaların əlaqəsinin limiti onların törəmələri limitinə bərabərdir.
Lopital teoremi:
lim
x
→
a
f
(
x
)
=
lim
x
→
a
g
(
x
)
=
0
v
e
-
y
a
∞
{\displaystyle \lim _{x\to a}{f(x)}=\lim _{x\to a}{g(x)}=0\operatorname {ve-ya} \infty }
;
f
(
x
)
{\displaystyle ~f(x)}
və
g
(
x
)
{\displaystyle ~g(x)}
---
a
{\displaystyle ~a}
ətrafında differensiallaşdırır;
g
′
(
x
)
≠
0
{\displaystyle g'(x)\neq 0}
---
a
{\displaystyle ~a}
-nın ətrafında təyin olunur;
lim
x
→
a
f
′
(
x
)
g
′
(
x
)
{\displaystyle \lim _{x\to a}{\frac {f'(x)}{g'(x)}}}
olur,
onda
lim
x
→
a
f
(
x
)
g
(
x
)
=
lim
x
→
a
f
′
(
x
)
g
′
(
x
)
{\displaystyle \lim _{x\to a}{\frac {f(x)}{g(x)}}=\lim _{x\to a}{\frac {f'(x)}{g'(x)}}}
olar.
Limitlər həmçinin birtərəfli ola bilər.
Qeyri-müəyyənliklərin bu cür açılış üsulu 1696-cı ildə müəllifi Giyom Lopital olan "Analyse des Infiniment Petits" dərsliyində dərc edilmişdi. Metodu ilk kəşf edən İohan Bernulli məktubunda Lopitala bu haqda bildirmişdi.
Sahə qaydası
Sahə qaydası — təyyarələrin dizaynındakı bir qaydadır, bu səsə yaxın və ya supersonik sürətində dalğa müqavimətini azaltmağa imkan verir. Bu sürət aralığı müasir mülki və hərbi təyyarələr arasında ən çox istifadə olunur.
Səsə yaxın uçuş sürətində hava axınının yerli sürəti, axının təyyarənin struktur elementləri ətrafında getdiyi yerlərdə, səs sürətinə çata bilər. Bu davranışın müşahidə olunduğu sürətin dəyəri təyyarənin dizaynından asılı olaraq dəyişir və kritik Max sayı adlanır. Belə yerlərdə yaranan şok dalğaları güclü sürətlə böyüyən bir müqavimətə malikdir. Bu müqavimət dalğa müqaviməti adlanır. Zərbə dalğalarının gücünü azaltmaq üçün təyyarənin kəsişmə sahəsi təyyarənin gövdəsi boyunca mümkün qədər rəvan şəkildə dəyişməlidir.
Sahə qaydasında deyilir ki, kəsişən ərazinin eyni uzunlamasına paylanması olan iki təyyarə, bu sahənin eninə füzelyaj istiqamətində paylanmasından asılı olmayaraq eyni dalğa empedansına malikdir (yəni, füzelyajın özündə və ya qanadlarında). Üstəlik, güclü şok dalğalarının meydana gəlməməsi üçün bu paylama hamar olmalıdır. Bu qaydanın tətbiq edilməsinə bir nümunə, təyyarənin qaynaq hissəsinin qanadlarla qovşağında enməsi, kəsişən sahənin dəyişməməsi.
1% qaydası
1% qaydası — internet mədəniyyətində internet icması daxilində iştirakla bağlı ümumi qayda. Qaydada qeyd olunur ki, veb-sayt istifadəçilərinin yalnız 1%-i aktiv şəkildə yeni məzmun yaradır, qalan 99%-i isə sadəcə lurkerlik edir. Variantlara 1–9–90 qaydası (bəzən 90–9–1 prinsipi və ya 89:10:1 nisbəti adlanır) daxildir. Burada viki kimi birgə yaradılan veb-saytda icma iştirakçılarının 90%-nin yalnız məzmunu istehlak etdiyi, 9%-nin məzmunu dəyişdirdiyi və ya yenilədiyi, 1%-nin isə məzmun əlavə etdiyi qeyd olunur.
Oxşar qaydalar informasiya elmində də məlumdur. Məsələn, Pareto prinsipi kimi tanınan 80/20 qaydası fəaliyyətin necə müəyyən edilməsindən asılı olmayaraq, qrupun 20 faizinin fəaliyyətin 80 faizini istehsal edəcəyini bildirir.
1% qaydasına əsasən, internet istifadəçilərinin təxminən 1%-i məzmun yaradır, 99%-i isə sadəcə həmin məzmunun istehlakçısıdır. Məsələn, bir forumda yazı yazan hər bir şəxsə qarşılıq təxminən 99 nəfər həmin foruma baxır, lakin mesaj yazmır. Bu termin müəllif və bloqqerlər Ben MakKonnell və Ceki Huba tərəfindən icad edilmişdir, baxmayaraq ki, əvvəllər eyni konsepsiyaya istinadlar bu addan istifadə etməmişdir.
Onlayn fəaliyyətə istinad edərək, lurker termini internet icmasında başqaları ilə əlaqədə olmayan onlayn müşahidəçiyə istinad etmək üçün istifadə olunur.
Oktet qaydası
Oktet qaydası (oktet nəzəriyyəsi) — kovalent kimyəvi rabitələrin əmələ gəlməsinin səbəblərini izah etmək üçün G. N.Lyuis tərəfindən təklif edilmişdir. Bu qaydaya görə, molekullar əmələ gəldikdə, atomlar valentlik elektronlarını cüt-cüt paylaşaraq nəcib qazların elektron konfiqurasiyasına bənzər 8 elektron valentlik qabığına nail olmaq ehtiyacını ödəyirlər. Lyuisin bu fundamental kəşfi əhəmiyyətinə görə Elementlərin Dövri Qanunu və üzvi birləşmələrin quruluş nəzəriyyəsi kimi kəşflərlə eyni səviyyədədir. Oktet qaydasının yalnız məhdud sayda hallarda mövcud olduğuna dair geniş yayılmış inam, Elementlərin Dövri Qanununun universal olmadığı iddiası qədər yanlışdır. Oktet qaydasına "uyğunsuzluğun" bütün nümunələrini aşağıdakı üç qrupa bölmək olar:
thumb
Molekulu əmələ gətirən atomların valentlik elektronlarının cəmi təkdir. Buna misal olaraq, azot oksidi NO molekulunu göstərmək olar.
Bu zaman azot atomunun (5) və oksigenin (6) valentlik elektronlarının cəmi 11-dir, ona görə də bu molekulda oksigen atomu səkkiz elektron qabığa çatır, azot atomu isə çatmır. Bu halda hər iki atomun səkkiz elektron qabığa çatması ilkin olaraq qeyri-mümkündür. Azot atomunun elektron qabığını doldurmaq istəyi bu molekulun kimyəvi reaktivliyini izah edir.
Molekul üçmərkəzli rabitələr hesabına əmələ gəlir, məsələn, KI3.
Tam çevrilmə ilə inkişaf edən cücülər
Tam çevrilmə ilə inkişaf edən həşəratlar (lat. Endopterygota və ya lat. Holometabola) — yeniqanadlılar (lat. Neoptera) infrasinfinə aid heyvan dəstəüstü.
Tam çevrilmə ilə inkişaf edən həşəratlar
Tam çevrilmə ilə inkişaf edən həşəratlar (lat. Endopterygota və ya lat. Holometabola) — yeniqanadlılar (lat. Neoptera) infrasinfinə aid heyvan dəstəüstü.
Tam ədəd
Gündəlik həyatımızda istifadə etdiyimiz ədədlər natural ədədlər adlanır.
Natural ədədlər, onların əksi və 0 ilə birlikdə tam ədədlər çoxluğunu əmələ gətirir. Tam ədədlər çoxluğu
Z
{\displaystyle \mathbb {Z} }
kimi işarə olunur. Deməli,
Z
=
{
.
.
.
−
2
,
−
1
,
0
,
1
,
2
,
.
.
.
}
{\displaystyle \mathbb {Z} =\left\{...-2,-1,0,1,2,...\right\}}
.
Tam ədədlər
Gündəlik həyatımızda istifadə etdiyimiz ədədlər natural ədədlər adlanır.
Natural ədədlər, onların əksi və 0 ilə birlikdə tam ədədlər çoxluğunu əmələ gətirir. Tam ədədlər çoxluğu
Z
{\displaystyle \mathbb {Z} }
kimi işarə olunur. Deməli,
Z
=
{
.
.
.
−
2
,
−
1
,
0
,
1
,
2
,
.
.
.
}
{\displaystyle \mathbb {Z} =\left\{...-2,-1,0,1,2,...\right\}}
.
Tam məşğulluq
Tam məşğulluq (ing. full employment) — friksion və struktur işsizliyin olduğu, lakin dövri işsizliyin olmadığı, iqtisadiyyatın əmtəə və xidmətlərin istehsalı üçün bütün mövcud və münasib resurslardan istifadə etdiyi məşğulluq səviyyəsi; real xalis milli məhsulun (XMM) potensial XMM-a bərabər olduğu vəziyyət.
== Tərifi ==
Tam məşğulluq (makroiqtisadiyyat nöqteyi-nəzərindən) — ölkənin bütün iqtisadi resurslarının və ilk növbədə işçi qüvvəsinin tam istifadə olunduğu bir vəziyyətdir. Keynsdən bəri hökumətlər ümumiyyətlə tam məşğulluğu öz iqtisadi siyasətlərinin son məqsədi kimi görürlər. Belə bir vəziyyətin real həyatda, hətta əmək bazarında tələbin təklifdən əhəmiyyətli dərəcədə artıq olduğu şəraitdə də yarana biləcəyi ehtimalı kifayət qədər aşağıdır. Tam məşğulluq işsizliyin virtual yoxluğunu nəzərdə tutur. Tam məşğulluq şəraitində və bütün iqtisadi resurslardan tam istifadə edildikdə, eləcə də milli iqtisadiyyata təsir edən bütün mənfi amillər olmadıqda faktiki ÜDM potensial ÜDM-ə bərabər ola bilər.
Yerli avstraliyalılar
Yerli avstraliyalılar — Britaniya müstəmləkəçiliyindən əvvəl Avstraliyada yaşayan qruplar. Bunlara Avstraliya aborigenləri və Torres boğazı adalıları daxildir.
Avstraliyalıların sayı XVIII əsrin axırlarında 250–300 min nəfər idi. Avstraliyalılar 500-dən çox tayfadan ibarət olmuşlar. XIX əsrədək avstraliyalılar ibtidai icma quruluşu şəraitində yaşayıblar. Onlar ovçuluq, yığıcılıq, qismən balıqçılıqla məşğul olurdular. Müstəmləkəçilik siyasəti nəticəsində çox hissəsi qırılmışdır.
Qalıqları, başlıca olcaq, Avstraliyanın qərbində və şərqində rezervasiyalarda yaşayır. Avstraliyalıların bir qismi kənd təsərrüfatında işləyir, digərləri ibtidai həyat sürürlər.
Yerli avstraliyalar Avstraliya dillərində danışırlar.
Yerli sirkulyasiya
Yer kürəsi üzərində irimiqyaslı hava axınları sistemi atmosferin ümumi sirkulyasiyası adlanır. Belə axınlar öz ölçülərinə görə materik və okeanların böyük bir hissəsi ilə müqayisə oluna bilər.Atmosferin ümumi sirkulyasiyasının müxtəlif formada özünü büruzə verməsi atmosferdə müxtəlif cür inkişaf edən və yerdəyişməyə məruz qalan nəhəng dalğa və burulğanların meydana gəlməsindən asılıdır.
Yerli sirkulyasiyaya dəniz sahillərində brizlər, dağ- dərə küləkləri, buz üstündən əsən küləklər və s. misal ola bilər.Bu yerli sirkulyasiya bəzi vaxtlarda və müəyyən rayonlarda ümumi sirkulyasiya axını ilə üst- üstə düşə bilər.
Yerli terras
Yerli terras (rus. местная терраса, ing. local terrace) — dərənin ancaq müəyyən hissəsində müşahidə edilən terras, əksər halda su tutarların boğulan hissəsində çayın düşməsi nəticəsində yaranır.
Yerli özünüidarəetmə
Yerli özünüidarəetmə — yerli ərazi vahidi əhalisinin (ərazi kollektivini) və bu əhalini təmsil edən seçkili orqanların yerli əhəmiyyətli məsələlərin həlli üzrə fəaliyyəti.
Yerli özünüidarəetməyə müasir baxışın əsasını bu idarəetmənin təbiəti və mahiyyəti haqqında XIX əsr alimlərinin əsərlərində irəli sürülən nəzəri fikirlər təşkil edir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu fikirlər bir-birindən əsaslı surətdə fərqlənirdi.Bəzi mütəfəkkirlər yerli özünüidarəetməni dövlətdən asılı olan,əhaliyə ümumdövlət standartlarında və mərkəzi hökumətin ümumi siyasi kursuna uyğun xidmət göstərən dövlət mexanizminin əksmərkəzləşmiş forması hesab edirlər. Digər alimlər isə yerli özünüidarəetmə haqqında icma anlayışına sadiq qalaraq yerli hakimiyyət orqanlarının özünəməxsus müstəqilliyini müdafiə edirlər. Bu müstəqillik öz təsdiqini bu orqanların bilavasitə xalq və ya onun iştirakı ilə formalaşmasında, onların sərbəstliyində tapır. Sərbəstliyi xarakterizə edən amil isə yerli özünüidarəetmə orqanlarının şəxsi maliyyə (yerli büdcə və büdcədənkənar fondlar), maddi (bələdiyyə mülkiyyəti) və bəşəri (bələdiyyə qulluqçuları) resurslara və hüquqi səlahiyyətlərə (hüquqi şəxs qismində müqavilələr bağlamaq və iddia qaldırmaq) malik olmasıdır. Yerli özünüidarəetmənin tarixi kökləri, demək olar ki,bütün dünya xalqlarında mövcud olan ümumi maraqları əhatə edən məsələlərin həlli istiqamətindəki adət-ənənələrlə bağlıdır. Bu gün dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində mövcud olan yerliözünüidarəetmə sistemləri öz varlığını əsasən XIX əsrin bələdiyyə islahatlarına borcludur. Bu qurumların təşəkkülü feodal cəmiyyətdən sənayeləşmiş cəmiyyətə keçid prosesləri ilə sıx əlaqəli idi. Yeni doğulan burjuaziyanın istehkamını hələ orta əsrlərdə yerli əhəmiyyətli məsələlərin həllində mərkəzi hakimiyyətin müdaxilə və nəzarətindən müəyyən dərəcədə müstəqillik əldə etmiş şəhərlər təşkil edirdi.
Rəqəmsal yerli
Rəqəmsal yerli — informasiya dövründə böyümüş insan. "Rəqəmsal yerli" termini bu mövzuya toxunan müxtəlif məqalələr yazan amerikalı yazıçı və texnoloq Mark Prenski tərəfindən istifadə edilmişdir. Bu termin xüsusilə 1980-ci ildən sonra doğulmuş şəxslərə aid olan "rəqəmsal dövr"də böyüyən nəsillərə şamil edilmişdir.
Çox vaxt millenniallara və Z nəslinə aid edilən bu şəxslər kompüterlər, mobil telefonlar və sosial media kimi elektron cihazlar və platformalar vasitəsilə rəqəmsal məlumat və stimulları tez və rahat şəkildə istehlak edə bilirlər.
Rəqəmsal yerlilər rəqəmsal immiqrantlardan, yəni çap mediasının və televiziyanın üstünlük təşkil etdiyi bir dünyada böyümüş insanlardan fərqlənirlər, çünki onlar internetin yaranmasından əvvəl doğulublar. Rəqəmsal nəsil əhatə olunduqları texnologiyaya artan inamla böyüyüblər. Bu, qismən sələflərinin əvvəllər naməlum olan bir mövzuya artan marağı sayəsində idi. Bu rəqəmsal gənc nəsil öz yaşam tərzi sayəsində öz texnologiyalarına köklənmiş və bu onların ayrılmaz və vacib həyat tərzinə çevrilmişdir. Prenski belə nəticəyə gəldi ki, texnologiya ilə gündəlik qarşılıqlı əlaqənin həcminə görə rəqəmsal yerli nəsil tamamilə fərqli düşüncə tərzini inkişaf etdirib. Beyinlər fiziki olaraq dəyişməsə də, yollar və düşüncə tərzi inkişaf etmiş və beyinlər fizioloji cəhətdən keçmiş dövrlərdən fərqli olaraq dəyişmişdir.
Yerli amerikalılar
Hindilər (ing. Indians), həmçinin yerli amerikalılar (ing. Native Americans), Amerika hindiləri (ing. American Indians), qırmızı dərililər (ing. Red skins) və ya qırmızı hindilər (ing. Red Indians) — Amerikanın yerli əhalisinin, Amerika qitəsinin, Cənubi və Şimali Amerikanın yalnız bəzi rayonlarında qalan ən qədim yerli əhalisini təşkil edən tayfa və xalqların ümumi adı. Adları Xristofor Kolumb və başqalarının (15-ci əsr) Amerikanı səhvən Hindistan güman etmələri ilə əlaqədar yaranmışdır. Dil baxımdan bir-biriylə qohum olmayan iki ayrı əsas qrupa bölünürlər: Sibir mənşəli na-dene dilləri və na-dene istisna olmaqla özündə bütün hindi dillərini ehtiva edən amerind dilləri. Alyaska yerliləri adı Alyaskada yaşayan eskimos-aleut xalqlarını və hindiləri topluca xarakterizə etmək üçün istifadə edilir. ABŞ-nin digər əyalətlərində "Native Americans", "American Indians" ya da qısaca olaraq "Indians" adlanırlar.
Yerli anestetik
Lokal anestetiklər və ya yerli anestetiklər — afferent (qalxan) sinir sisteminə təsir göstərməklə bədənin müəyyən nahiyəsində hissiyyatın müvəqqəti itməsinə səbəb olan dərman preparatlarıdır. Ümumi anestetiklərdən fərqli olaraq yerli təsirlidir və şüur itkisi olmur. Yerli anestetiklərdən cərrahi əməliyyatlar zamanı və stomatologiya təcrübəsində anesteziyada geniş tətbiq olunur.
== Quruluşu ==
Lokal anestetiklər quruluşuna görə 3 hissədən ibarətdir:
Hidrofil hissə – karbon radikalları olan hissə
Ara hissə – iki və üç karbonlu spirt və ya karboksilli turşu qrupu
Lipofil hissə – aromatik qrup
Ara zəncir lipofil hissə ilə efir və ya amid rabitəsilə bağlanır.
Yerli anestetiklər
Lokal anestetiklər və ya yerli anestetiklər — afferent (qalxan) sinir sisteminə təsir göstərməklə bədənin müəyyən nahiyəsində hissiyyatın müvəqqəti itməsinə səbəb olan dərman preparatlarıdır. Ümumi anestetiklərdən fərqli olaraq yerli təsirlidir və şüur itkisi olmur. Yerli anestetiklərdən cərrahi əməliyyatlar zamanı və stomatologiya təcrübəsində anesteziyada geniş tətbiq olunur.
== Quruluşu ==
Lokal anestetiklər quruluşuna görə 3 hissədən ibarətdir:
Hidrofil hissə – karbon radikalları olan hissə
Ara hissə – iki və üç karbonlu spirt və ya karboksilli turşu qrupu
Lipofil hissə – aromatik qrup
Ara zəncir lipofil hissə ilə efir və ya amid rabitəsilə bağlanır.