1
I
сущ. уксус (жидкий продукт брожения винограда, яблока и т.п. , употребляемый в пищу как острая приправа, для консервирования продуктов и маринования). Tünd sirkə крепкий уксус, üzüm sirkəsi виноградный уксус
II
прил. уксусный:
1. относящийся к уксусу. Sirkə qoxusu уксусный запах, sirkə istehsalı уксусное производство
2. предназначенный для уксуса. Sirkə şüşəsi уксусная бутылка
◊ sirkə turşusu уксусная кислота, sirkə cövhəri уксусная эссенция
2
I
сущ. гнида (яйцо вши). Saçına sirkə düşüb kimin в чьих волосах завелись гниды
II
прил. гнидный
Sirkə
Sirkə – üzümdən, almadan, baldan və s.-dən hazırlanan turş maye.
Sirkə üzüm, xurma, əncir, bal və s.-dən çəkilir. Ən çox üzüm sirkəsi işlənir.
Sirkə soyuqluq və quruluq verir, bədənə tez sorulur, dərmanların təsirini sürətləndirir. Susuzluğu yatırır, həzmə kömək edir, iştahı artırır, bəlğəmi əridir və onun xaric olmasını asanlaşdırır, mədə iltihabı üçün münasibdir. Acqarına bir müddət sirkə işlətmək bağırsaq qurdunu öldürür. Onu isidib içərək özünü qusdurmaqla mədəni təmizləyirlər. Sirkə ilə qarqara etmək boğaz, qırtlaq və diş ağrısı üçün xeyirlidir. Ona duz qataraq ağızı qarqara etmək diş dibinin qanamasını kəsir. Yaralı yerlərin kənarlarına sirkə sürtmək yaranın ətraflara yayılmasının qarşısını alır.
Sirkə anhidridi
Sirkə anhidridi (CH3CO)2O – rəngsiz sərt iyə malik mayedir. Benzolda, dietil efirində və başqa üzvü həlledicilərdə həll olur.
Sənayedə sirkə anhidridi asetaldehidin katalitik oksidləşməsi nəticəsində kobalt və mis asetatlarının iştiraki ilə alınır.
Sirkə turşusundan su ayıran maddələrin vasitəsi ilə:
2CH3COOH→(CH3CO)2+H2O
Natrium asetatın xloranhidridlə dəyişmə reaksiyası nəticəsində:
2CH3COONa+ClCOCH3→(CH3CO)2O+NaCl
Spirtlərlə mürəkkəb efirlər əmələ gətirir:
(CH3CO)2O+2HOC2H5→2CH3COOC2H5+H2O
Aminlərlə reaksiya zamanı amidlər alınır:
(CH3CO2O+2C2H5NH2→CH3CONHC2H5+CH3COOH·
C2H5NH2
Sirkə anhidridini su ilə qızdırdığda sirkə turşusu alınır:
(CH3CO)2O+H2O→2CH3COOH
Sirkə anhidridi ətirli maddələrin, dərman preparatlarının, süni liflərin və foto və kinoplyonkaların istehsalında istifadə olunur.
Большая Советская Энциклопедия
Химическая энциклопедия.М:Большая Российская энциклопедия,1992. Т. 5.
Sirkə içənlər
Sirkə içənlər ((三酸圖, üç sərxoş; 嘗醋翁, sirkə içən üç yaşlı kişi; 嘗醋圖, 尝醋图)) — Çində yaranmış dini mövzulu rəsm əsərləri. Sirkə içənlər adlı rəsmlər əsasən Konfutsiçilik, Buddizm və Daosizm kimi dinlərin ədəbiyyatlarında təsvir olunmuşdur.
Hopfe, Lewis M; revised by Woodward, Mark R. "Religions of the World". Pearson Prentice Hall. 2007. p 176. ISBN 0-13-224045-9
Ji, Sang. Religions and Religious Life in China. China Intercontinental Press, 2004.
Smith, Huston.
Sirkə kasası
Sirkə kasası çuxuru və ya sadəcə Sirkə kasası (lat. acetabulum) çanağın qalça sümüyünün bayır səthində bud-çanaq oynağına məxsus oynaq çuxuru. Sirkə kasasına bənzədiyi üçün bu çuxur təbabətdə, xüsusilə anatomiyada belə adlandırılır
Sirkə kasası çuxuru çanağın üç: qalça (lat. os ilium), oturaq (lat. os ischii) və qasıq (lat. os pubis sümüklərinin birləşməsindən yaranmışdır.
Sirkə kasası çuxuru aypara formalı qığırdaq oynaq səthinə (lat. Facies semilunata) malikdir. Bu qığırdaq oynaq səthinin uzunluğu təxminən 2 sm, qalınlığı isə 0,3 sm-dir. Kasanın ətrafı qığırdaqla örtülərək oynaq kasası dodağını (lat.
Sirkə turşusu
Asetat turşusu və ya sirkə turşusu (CH3COOH, sistematik adı: etan turşusu) — doymuş birəsaslı karbon turşusudur.
Sirkə haqqında məlumatlar insanlara çox qədimdən məlumdur. Ümumiyyətlə, sirkə şərabın fermentasiya məhsuludur. Sirkə turşusu haqqında ilk məlumatlar e.ə. III əsrdə yaranmışdır. İlk dəfə Sirkə turşusunun metallara təsirini yunan alimi Teofrast izah etmişdir. Sirkə turşusunu ilk dəfə distillə üsulu ilə ərəb alimi Cabir ibn Həyyan sintez etmişdir. 1847-ci ildə isə Alman alimi Adolf Kolbe Sirkə turşusunu qeyri-üzvi birləşmələrdən almışdır. XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəlində Sirkə turşusunun əsas istehsalçısı Almaniya ölkəsi idi.
Sirkə turşusu üzvi turşudur.
Sirkə (film, 2003)
Sirkə — Cəlil Məmmədquluzadənin eyniadlı hekayəsi əsasında çəkilmiş film.
Filmdə üç dost bir yerə yığışıb balıq yeyirlər. Balıq süfrəyə gələndə mənasız bir mübahisə başlayır. "Balık", "balığ", yoxsa, "balıq" ifadələrinin hansının düzgün olduğunu dəqiqləşdirməyə səy göstərirlər...
Sirkə kasası çuxuru
Sirkə kasası çuxuru və ya sadəcə Sirkə kasası (lat. acetabulum) çanağın qalça sümüyünün bayır səthində bud-çanaq oynağına məxsus oynaq çuxuru. Sirkə kasasına bənzədiyi üçün bu çuxur təbabətdə, xüsusilə anatomiyada belə adlandırılır
Sirkə kasası çuxuru çanağın üç: qalça (lat. os ilium), oturaq (lat. os ischii) və qasıq (lat. os pubis sümüklərinin birləşməsindən yaranmışdır.
Sirkə kasası çuxuru aypara formalı qığırdaq oynaq səthinə (lat. Facies semilunata) malikdir. Bu qığırdaq oynaq səthinin uzunluğu təxminən 2 sm, qalınlığı isə 0,3 sm-dir. Kasanın ətrafı qığırdaqla örtülərək oynaq kasası dodağını (lat.
Ağ sirkən
Ağ sirkən (lat. Atriplex cana) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin pəncərkimilər fəsiləsinin sirkən cinsinə aid bitki növü.
== Təbii yayılması ==
Qafqaz, Avropa, Aşağı Volqaboyu, Krım, Qərbi Sibir, Orta Asiyada yayılmışdır. Baltikyanı zonada təsvir edilmişdir.
== Botaniki təsviri ==
Hündürlüyü 20-50 sm, aşağı hissəsində çoxlu budağı olan yarım-kolcuqdur. Budaqları oduncaqlı,qonur-boz rəngli çatlamış qabıqla örtülmüşdür. Alt yarpaqları əyri-üzbəüz, qalıntəhər, uzunsov-ovaldan tərsinə-lansetvariyədəkdir. Yuxarı yarpaqları küt, çox vaxt batıq, kənarları bütövdür. Çiçəkləri yarpaqsız sünbül-süpürgəvari çiçək qrupunda yerləşir. Dişicik çiçəklərin çiçəkaltlıqlari oturaq, üstü enli, üçdişlidir.
Sirkən
Sirkən (lat. Atriplex) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin pəncərkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Atriplex amnicola
Atriplex argentea
Atriplex bunburyana
Atriplex californica
Atriplex canescens
Mərkəzi Asiya sirkəni (Atriplex centralasiatica Iljin)
Atriplex cinerea
Atriplex confertifolia
Atriplex cordulata
Atriplex coronata
Atriplex coulteri
Atriplex depressa
Atriplex elegans
Yabanı sirkən (Atriplex fera (L.) Bunge)
Atriplex fruticulosa
Şoranlıq sirkəni (Atriplex halimus L.)
Atriplex hortensis
Atriplex hymenelytra
Atriplex joaquiniana
Atriplex lentiformis
Atriplex leucophylla
Atriplex lindleyi
Atriplex littoralis
Atriplex nummularia
Atriplex pacifica
Atriplex paludosa
Atriplex paludosa subsp. baudinii
Atriplex parishii
Atriplex parryi
Atriplex patula
Atriplex phyllostegia
Atriplex plebeja
Atriplex polycarpa
Atriplex pusilla
Atriplex rosea
Atriplex semibaccata
Atriplex serenana
Atriplex spinifera
Atriplex suberecta
Atriplex subspicata
Atriplex truncata
Atriplex tularensis
Atriplex vesicaria
Atriplex vesicaria subsp. variabilis
Atriplex watsonii
Armola (Kirschl.) Montandon
Blackiella Aellen
Halimus Wallr.
Haloxanthium Ulbr.
Morrisiella Aellen
Neopreissia Ulbr.
Obione Gaertn.
Pachypharynx Aellen
Senniella Aellen
Theleophyton (Hook.f.) Moq.
Sirkətas
Sirkətas — Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında, indiki Qafan rayonunda
kənd.
Rayon mərkəzindən 3 km məsafədə yerləşir.
Toponim türk dilində «dərə», «təpə», «yarğan» mənasında işlənən sir (< sır) sözü ilə türk dilində «daş, qaya» mənasında işlənən tas sözünün birləşməsindən
əmələ gəlmişdir. Fikrimizcə, «təpə, dərə, kiçik təpə, yarğan» mənasında işlənən sir (> sır) sözü
Azərbaycan dilində «dağ beli, təpə, dağın hündür yamacı» mənasında işlənən sırt sözündə öz izini qoruyub saxlamışdır. Orotoponimdir. Quruluşca mürəkkəb toponinıdir.
Kəndin adı 1920-ci ildə dəyişdirilib Xdrans qoyulmuşdur.
Burada ermənilərdən başqa, 1926-cı ildə 6 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır. 1929 - cu ildə azərbaycanlılar kənddən sıxışdırılıb çıxarılmışdır. İndi ermənilər yaşayır.
Türkmən sirkəni
Türkmən sirkəni (lat. Atriplex leucoclada) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin pəncərkimilər fəsiləsinin sirkən cinsinə aid bitki növü.
Kiçik və Orta Asiya, İran, Rusiya və Qafqazda yayılmışdır.
20-75 sm hündürlüyündə, qollu-budaqlı, şaxələnmiş, ağımtıl budaqları olan çoxillik yarımkoldur. Yarpaqları kiçik, uzunsov-yumurtavari, təxminən oturaq, küt, oyuq-dişli, hər iki tərəfdən möhkəm, ağımtıl və ya gümüşü-unludur. Çiçəkləri qoltuqlarda sünbülvari çiçək qruplarında yerləşir. Dişi çiçəklərin çiçəkyanlığı yoxdur, erkəkcikləri beş üzvlüdür. İyul-avqust aylarında çiçəkləyir. Sentyabr-oktyabr aylarında meyvə verir.
Gilli, adətən şorlaşmış torpaqlarda bitir.
