adj 1. faktiki, həqiqi, gerçək; ~ rulers of a country ölkənin həqiqi başçıları; 2. mümkün, mümkün olan; güman edilən; ~ length güman edilən uzunluq (yol və s. haq.); 3. xəyali, əsli olmayan
Virtual Azərbaycan
"Virtual Azerbaijan Group of Companies" — Azərbaycanda İKT sahəsində fəaliyyət göstərən istehsalçı şirkətlərdən biri. 2014-cü ildən fəaliyyətə başlamışdır.
Azərbaycanın müxtəlif müəssisələrindəki biznes və dövlət idarəçiliyində görülən işlərin avtomatlaşdırılaraq məhsuldarlığının və effektivliyinin artırılması, həmçinin optimallaşdırılmasına xidmət edir. Bu hədəfə çatmaq üçün informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından effektiv istifadə etməklə vaxta qənaət olunur və daha səmərəli iş prosesi əldə edilir. Şirkət Azərbaycan Respublikasının Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin "Fərdi məlumatların informasiya ehtiyatlarının formalaşdırılması və informasiya sistemlərinin yaradılması, onlara xidmətlərin göstərilməsi" lisenziyasına sahibdir. "Virtual Azerbaijan Group of Companies" "İnformasiya-kommunikasiya texnologiyaları"nın standartlaşdırılması üzrə Texniki Komitəyə (AZSTAND/TK 05) üzv təşkilatlardan biridir.
Şirkətdə xarici ölkələrdə İKT sahəsində qabaqcıl təşkilatlarda təcrübə qazanmış, beynəlxalq sertifikatlara sahib 60-a yaxın əcnəbi və yerli mütəxəssislər çalışmaqdadır. Şirkət müxtəlif sosial layihələrə töhvə verir. Şirkət Türkiyənin və Rusiyanın nüfuzlu şirkətlərindən "Код Безопасности" ilə tərəfdaşlıq etməkdədir. AİKTSA-nın Platin üzvüdür.
Virtual cəmiyyət
Virtual icma, həmçinin internet-icma, virtual cəmiyyət və ya internet-cəmiyyət — qarşılıqlı maraq və ya məqsədləri həyata keçirmək üçün potensial olaraq coğrafi və siyasi sərhədləri keçən, spesifik sosial media vasitəsilə əlaqə quran fərdlərin sosial şəbəkəsi. Ən geniş yayılmış virtual icmalardan bəziləri sosial şəbəkə xidmətləri altında fəaliyyət göstərən onlayn icmalardır.
Hovard Reynqold 1993-cü ildə nəşr olunan "The Virtual Community" kitabında virtual icmalardan bəhs etmişdir. Kitabın müzakirəsi Reynqoldun "The WELL"dəki sərgüzəştlərindən, kompüter vasitəçiliyi ilə kommunikasiyadan, sosial qruplardan və informasiya elmindən ibarətdir. İstinad edilən texnologiyalara "Usenet", MUD-lər və onların törəmələri MUSH və MOO, "Internet Relay Chat" (IRC), çat otaqları və elektron poçt siyahıları daxildir. Reynqoldun həmçinin virtual icmaya mənsub olmağın şəxsi psixoloji rifah, eləcə də bütövlükdə cəmiyyət üçün potensial faydalarını qeyd edir. Eyni zamanda, işə cəlb edilməsinin virtual təcrübə icmalarına müsbət təsir etdiyini göstərmişdir.
Virtual icmaların hamısı qarşılıqlı əlaqəni təşviq edir, bəzən xüsusi bir maraq ətrafında və ya sadəcə ünsiyyət qurmaq üçün fokuslanır. Bəzi virtual icmalar hər ikisini edir. İcma üzvlərinə müxtəlif vasitələrlə ortaq bir həvəs üzərindən qarşılıqlı əlaqəyə icazə verilir: mesaj lövhələri, çat otaqları, sosial şəbəkələr ümumdünya hörümçək torunun saytları və ya virtual dünyalar.
Virtual dövlət
Virtual dövlət (ing. virtual state) — Virtual aləmdə dövlətçilikləri elan edilən, ancaq klassik dövlət anlayışına uyğun gəlməyən, onları imitasiya edən təsisatlar. Beynəlxalq təşkilatlar və beynəlxalq ictimaiyyət virtual dövlətləri rəsmi tanımırlar və ciddi qəbul etmirlər.
Bəzi virtual dövlətlər hətta müəyyən kiçik əraziyə və az sayda (bəzən bir ailə) məskunlaşmış əhaliyə malik olsalar da, onlar sadəcə olaraq qeyri-ciddi təsisat sayılır və "mikrodövlət", "kiberdövlət", "fantaziya dövləti" və "mikromillət" adlandırılırlar.
Virtual iqtisadiyyat
Virtual iqtisadiyyat (həmçinin sintetik iqtisadiyyat) — davamlı virtual aləmlərdə görülən, adətən onlayn oyun daxilində virtual malların mübadiləsi nəticəsində yaranan inkişaf edən iqtisadiyyat. Bir qayda olaraq, istifadəçilər zərurətdən deyil, əyləncə və istirahət üçün virtual iqtisadiyyatda iştirak edirlər. Beləliklə, virtual iqtisadiyyatda adətən real iqtisadiyyatın oyunçular tərəfindən “əyləncəli” kimi qəbul edilməyən elementləri yoxdur (məsələn, virtual aləmdə personaj adətən yaşamaq üçün yemək almaq məcburiyyətində deyil və həmçinin təbii bioloji ehtiyaclar). Bununla belə, bəzi istifadəçilər “real” iqtisadiyyatda fayda əldə etmək üçün virtual iqtisadiyyatla qarşılıqlı əlaqədə olurlar.
“Virtual iqtisadiyyat” termini virtual valyutaya əsaslanan iqtisadiyyatı təsvir etmək üçün istifadə olunsa da, real dünyanın valyutası üçün virtual valyuta satışına da şamil edilə bilər.
== Haqqında ==
Virtual iqtisadiyyatlar MUD və KÇORO oyunlarında görünür. Həmçinin virtual iqtisadiyyatlar həyat simulyatoru janrında olan oyunlarda mövcuddur və onlarda virtual iqtisadiyyatı real dünya ilə əlaqələndirmək üçün ən radikal tədbirlər görülə bilər. Bunu abunəçilər tərəfindən “daxili olaraq” yaradılan aktivlərə əqli mülkiyyət hüquqlarını tanıyan və Linden Dollarının (rəsmi oyun valyutası) real pul üçün alqı-satqısına müdaxilə etməmək prinsipinə əməl edən Second Life-da aydın şəkildə görmək olar. partiya saytları. Həmçinin, virtual iqtisadiyyatlar Virtonomics kimi brauzer oyunlarında mövcud ola bilər, burada oyunçu ya pul xərcləyə, ya da xüsusi mağaza aça bilər, ya da fövqəladə oyun elementi kimi.
Virtual maşın
Virtual maşın və ya xəyali maşın — əməliyyat sistemi ilə kompüter platforması arasında bir virtual mühit yaradır və bu virtual mühit üzərində proqramların çalışdırıla bilməsinə imkan verir.
Məsələn, Linux-un yeni versiyası çıxdı və siz bunu sınamaq istəyirsiniz. Kompüterinizə format atıb Linux qurmaq təbii ki çətin olacaq. Virtuallaşdırma proqramları sayəsində bu asanlıqla mümkün olur. Hər iki əməliyyat sistemini eyni anda istifadə edə bilərsiniz. Və ya Linux xoşunuza gəldi, lakin Windows-dan da qopmaq istəmirsiniz. Bunun üçün virtuallaşdırma proqramlarını istifadə edərək hər iki əməliyyat sistemini də istifadə edə bilərsiniz. İstədiyiniz zaman bu qurduğunuz əməliyyat sistemini silə bilərsiniz. Bu iki əməliyyat sistemi arasında sürüklə burax üsulu ilə fayllarınızı rahatca köçürə bilərsiniz. Ayrıca bu proqramlar sayəsində bir əməliyyat sistemindən digərinə, kompüteri yenidən başlatmadan rahatca keçə bilərsiniz.
Virtual ofis
Virtual ofis (ing. virtual office) — kollektiv istifadə üçün nəzərdə tutulan ofis xidmətlərini bildirən termindir.
Bu xidmətlər əsasən yazışmaların əldə edilməsi üçün təşkilatın xidməti ünvanını, poçt göndəriş xidmətlərini, virtual telefon nömrəsini, faksların qəbul edilməsini əhatə edir. Həmçinin əlavə olaraq daxil olan zənglər üzrə xidmət, katibə, veb-hostinq xidmətləri və işgüzar görüşlər üçün danışıq otaqlarının və konfrans-zalların icarəsi kimi xidmətlər göstərilir.
«Virtual ofis» həmçinin əməkdaşlardan ibarət komanda tərəfindən İnternetin müstəsna ünsiyyət imkanlarından istifadə etməklə effektiv biznes ilə məşğul olmağa imkan verən mühiti təsvir etmək üçün istifadə olunan ümumi termindir.
Virtual reallıq
Virtual reallıq (ing. virtual reality) — tamaşaçını ekran arxasındakı xəyali dünyaya aparmaq məqsədilə vizual və səs effektlərini təmin edən kompüter sistemləridir.
İstifadəçi kompüterin işıqlandırdığı və reallıq təəssüratı yaradan təsvir və səslərlə əhatə olunur. İstifadəçi süni aləmlə qarşılıqlı təsirini müxtəlif seanslar vasitəsilə: onun hərəkətlərini, hiss və audiovizual effektlərini əlaqələndirən dəbilqə və əlcəklər vasitəsilə həyata keçirir.
Virtual reallıqda gələçək tədqiqatlar müşahidəçinin reallığı hiss etməsinə istiqamətləndirilmişdir. Abstrakt götürdükdə o istifadəçinin təxəyyülündə yaranan xəyali dünyadır.
== Mənbə ==
А. Россохин, В. Измагурова. Виртуальное счастье или виртуальная зависимость // Россохин А.В., Измагурова В.Л. Личность в измененных состояниях сознания. М.: Смысл, 2004, с. 516–523
Myron W. Krueger, Artificial Reality (1983), Artificial Reality II (1991)
Wellner, P., Mackay, W. & Gold, R. Eds.
Virtual turizm
Virtual turizm — turistlərin olduqları yeri tərk etmədən istənilən yerə (teatr, muzey, otel, kafe, milli park və s.) virtual olaraq səyahət edə bildikləri turizm növü. Texnoloji inkişafın gətirdiyi yeniliklər ilə daha da təkmilləşən virtual turizmin həcmi hər il artmaqdadır. Bu turizm növünün digər turizm növlərindən əsas fərqi ucuz olmasıdır. Belə ki, turistlər virtual səyahət zamanı yol, qida və yerləşmə xərclərindən, təhlükəsizlik qayğılarından və əlavə vaxt sərfindən azad olmuş olurlar. Müxtəlif saytlar və tətbiqlər müxtəlif qiymətlərə, yaxud ödənişsiz olaraq virtual səyahət təklif edir.
Virtual təşkilat
Virtual təşkilat (ing. Virtual organization) – coğrafi mərkəzə malik olmayan və telekommunikasiya vasitələri ilə fəaliyyət göstərən korporativ, qeyri-kommersiya, təhsil və s. qurumlar kimi mövcud olan təşkilatdır.
== Ədəbiyyat ==
R. Əliquliyev, T.Fətəliyev. Vətəndaş Elmi. Bakı, İnformasiya Texnologiyaları, 2018, 150 s.
Virtual ölkə
Virtual dövlət (ing. virtual state) — Virtual aləmdə dövlətçilikləri elan edilən, ancaq klassik dövlət anlayışına uyğun gəlməyən, onları imitasiya edən təsisatlar. Beynəlxalq təşkilatlar və beynəlxalq ictimaiyyət virtual dövlətləri rəsmi tanımırlar və ciddi qəbul etmirlər.
Bəzi virtual dövlətlər hətta müəyyən kiçik əraziyə və az sayda (bəzən bir ailə) məskunlaşmış əhaliyə malik olsalar da, onlar sadəcə olaraq qeyri-ciddi təsisat sayılır və "mikrodövlət", "kiberdövlət", "fantaziya dövləti" və "mikromillət" adlandırılırlar.
Virtual icma
Virtual icma, həmçinin internet-icma, virtual cəmiyyət və ya internet-cəmiyyət — qarşılıqlı maraq və ya məqsədləri həyata keçirmək üçün potensial olaraq coğrafi və siyasi sərhədləri keçən, spesifik sosial media vasitəsilə əlaqə quran fərdlərin sosial şəbəkəsi. Ən geniş yayılmış virtual icmalardan bəziləri sosial şəbəkə xidmətləri altında fəaliyyət göstərən onlayn icmalardır.
Hovard Reynqold 1993-cü ildə nəşr olunan "The Virtual Community" kitabında virtual icmalardan bəhs etmişdir. Kitabın müzakirəsi Reynqoldun "The WELL"dəki sərgüzəştlərindən, kompüter vasitəçiliyi ilə kommunikasiyadan, sosial qruplardan və informasiya elmindən ibarətdir. İstinad edilən texnologiyalara "Usenet", MUD-lər və onların törəmələri MUSH və MOO, "Internet Relay Chat" (IRC), çat otaqları və elektron poçt siyahıları daxildir. Reynqoldun həmçinin virtual icmaya mənsub olmağın şəxsi psixoloji rifah, eləcə də bütövlükdə cəmiyyət üçün potensial faydalarını qeyd edir. Eyni zamanda, işə cəlb edilməsinin virtual təcrübə icmalarına müsbət təsir etdiyini göstərmişdir.
Virtual icmaların hamısı qarşılıqlı əlaqəni təşviq edir, bəzən xüsusi bir maraq ətrafında və ya sadəcə ünsiyyət qurmaq üçün fokuslanır. Bəzi virtual icmalar hər ikisini edir. İcma üzvlərinə müxtəlif vasitələrlə ortaq bir həvəs üzərindən qarşılıqlı əlaqəyə icazə verilir: mesaj lövhələri, çat otaqları, sosial şəbəkələr ümumdünya hörümçək torunun saytları və ya virtual dünyalar.
Virtual siyasətçi
Virtual siyasətçi və ya Sİ siyasətçisi — dövlət idarəsində fəaliyyət göstərən qeyri-insani varlıq. Virtual siyasətçi eyni vəzifədə xidmət edən bir insanla oxşar gücə sahib olur, lakin süni intellekt alqoritmi əsasında seçim etmək üçün proqramlaşdırılır.
Süni intellekt yaranandan bəri maşınlar müxtəlif səbəblərə görə əvvəllər insanların tutduğu müxtəlif vəzifələrdə işə salınmışdır. Bunlar əsasən insanların iş yükünü yüngülləşdirmək üçün təkrarlanan tapşırıqlara aid edilmişdir. Süni intellekt getdikcə daha çox insan xüsusiyyətləri tələb edən empatiya kimi vəzifələrdə işə salınır, lakin insan qüsurlarını əvəz etmək üçün istifadə olunur. Bəziləri hesab edirlər ki, düzgün verilənlər üzərində proqramlaşdırılmış süni intellekt güclü bir mövqeyə yerləşdirilsə, o, tez məlumatlı qərarlar qəbul edə, səlahiyyəti olan hər kəsin perspektiv və ehtiyaclarına diqqət yetirə bilər.
== SAM ==
"SAM" ümumiyyətlə ilk virtual siyasətçi hesab edilən proqrama verilən addır. SAM Yeni Zelandiyalı proqram tərtibatçısı Nik Gerritsen tərəfindən yaradılmış və Yeni Zelandiyada insanların fikirlərini və istəklərini təmsil etmək üçün hazırlanmışdır.
SAM-ın 2020-ci ildə Yeni Zelandiyada keçirilən seçkilərdə namizəd kimi irəli sürülməsi nəzərdə tutulmuşdu.
== Alice ==
"Yandex" tərəfindən qurulmuş "Alice" və ya "Alisa" çatbotu 2018-ci ildə Rusiyada prezident seçkilərində Vladimir Putinə qarşı namizəd olaraq göstərilmişdir.
Australasian Virtual Herbarium
Avstraliyanın Virtual Herbariləri (ing. Australasian Virtual Herbarium (AVH)) özündə müxtəlif Avstraliya və Yeni Zellandiya herbarilərində saxlanılan bitki nümunələri haqqında məlumatları əks etdirən onlayn-resurs
Bu, Canlı Avstraliya Atlasının (ing. Atlas of Living Australia (ALA)) bir hissəsidir və Avstraliyanın Virtual Herbariləri (Australia's Virtual Herbarium) ilə Yeni Zellandiyanın Virtual Herbarilərinin (NZ Virtual Herbarium) birləşdirilməsindən yaradılmışdır.
Pasxa yumurtası (virtual)
Pasxa yumurtası (ing. Easter Egg) — videooyunlarda, vebsaytlarda, filmlərdə və s. tapıla bilən gizli özəllik, mesaj, sürpriz. "Pasxa yumurtası" termini 1970-ci illərin sonlarında, əsasən videooyun sənayesində yaranmışdır. O vaxtlar tərtibatçılar oyunun kodunda gizli mesajları, bonus səviyyələrini və zarafatları gizlətməyə başlamışdılar. Video oyunların populyarlığı artdıqca, pasxa yumurtaları üçün ov da artdı. Oyunçular, bu gizli qiymətli daşları üzə çıxarmağa qərar verərək, oyunun hər küncünü araşdırmaq üçün saysız-hesabsız vaxt sərf edərdilər.
== Kompüterdə ==
Kompüter proqramının sənədlərdə göstərilməmiş (təsvir olunmamış) gizli hissəsi. “Pasxa yumurtası”, adətən, qəribə hərəkətlər ardıcıllığı ilə aktivləşir. Məsələn, WinRAR proqramında menyudan “About WinRAR” bəndini seçib, açılan pəncərədə kitab qalağını çıqqıldatdıqda o, aşağı düşür və bir neçə dəfə qalxıb enir.
Virtual kamera sistemi
Virtual kamera sistemi — üçölçülü videooyunlarda kameranı idarə etmək və ya üçölçülü bir virtual dünyanı nümayiş etdirmək üçün istifadə edilən sistem. Kamera sistemlərindən adətən üçüncü-şəxsdən baxışın lazımi olduğu üçölçülü virtual dünyalarda istifadə olunur.
Filmmeykerlərin əksinə, virtual kamera sisteminin yaradıcıları interaktiv və təxmin edilə bilməyən bir dünya üzərində iş aparmalı olurlar. Oyunçu personajın növbəti bir neçə saniyədə harada olacağına bilmək mümkün deyil. Buna görə də, filmeykerlərin etdiyi kimi planları öncədən seçmək olmur. Bu problemi aradan qaldırmaq üçün sistem müəyyən qaydalara və ya süni intellektə arxalanır.
Kamera sisteminin əsasən üç tipi olur. Sabit kamera sistemlərində kamera heç bir şəkildə tərpənmir və sistem oyunçu personajı sabit planlarla nümayiş edir. Bunun əksinə, izləyici kamera sistemləri personajın hərəkətlərini izləyir. Son olaraq, interaktiv kamera sistemləri oyunçunun birbaşa görünüşü dəyişdirməsinə imkan vermək üçün qismən avtomatlaşdırılır.
Virtual xüsusi şəbəkə
VPN (ing. virtual private network) — iki kompüter arasında məlumatları virtual tunel vasitəsi ilə şifrələyərək ötürən əlaqə vasitəsidir. Azərbaycancaya "Virtual Şəxsi Şəbəkə" olaraq tərcümə olunur.
== İşləmə Prinsipi ==
VPN bağlantısi üzərindən istifadəçilər təhlükəsiz şəkildə informasiyanın ötürülməsini həyata keçirə bilərlər. Buna səbəb ötürülən informasiyanın adi qaydadan fərqli olaraq şifrələnmiş halda göndərilməsidir. Yəni VPN qurulmuş iki nöqtə arasında bir nöqtədən digərinə informasiya göndərilərkən həmin paket şifrələnir və digər tərəfdə deşifrələnir və informasiya açıq şəkildə təqdim olunur. Məhz buna görə bu texnologiya təhlükəli zonalarda daha geniş istifadə olunur. Yəni qoşulmaya kimsə müdaxilə etsə, əldə edəcəyi məlumat şifrələnmiş olur, amma bu cür hallar davamlı təkrar olunmur, çünki əgər VPN server məlumat sızması müşahidə edərsə, həmin əlaqəni başqa yolla marşrutlayır. Bəzi hallarda VPN istifadəçiləri evlərində, ofislərində köhnə kabellər işlətdiklərindən məlumat transferində paketlərin itməsi baş verir ki, VPN serveri də bunu xaker hücumu olaraq başa düşür və davamlı olaraq VPN əlaqəsini regenerasiya edir. İki cür VPN bağlantısı mövcuddur:
Remote access VPN
Site-to-site VPN
Remote access VPN əlaqələri — evdə, yolda və ya səfərdə olan istifadəçilərin internet vasitəsilə şəbəkə tərəfindən təmin edilən infrastrukturu istifadə edərək xüsusi şəbəkə üzərindəki bir serverə qoşulmalarına imkan yaradır.
Virtual xüsusi şəbəkələr
VPN (ing. virtual private network) — iki kompüter arasında məlumatları virtual tunel vasitəsi ilə şifrələyərək ötürən əlaqə vasitəsidir. Azərbaycancaya "Virtual Şəxsi Şəbəkə" olaraq tərcümə olunur.
== İşləmə Prinsipi ==
VPN bağlantısi üzərindən istifadəçilər təhlükəsiz şəkildə informasiyanın ötürülməsini həyata keçirə bilərlər. Buna səbəb ötürülən informasiyanın adi qaydadan fərqli olaraq şifrələnmiş halda göndərilməsidir. Yəni VPN qurulmuş iki nöqtə arasında bir nöqtədən digərinə informasiya göndərilərkən həmin paket şifrələnir və digər tərəfdə deşifrələnir və informasiya açıq şəkildə təqdim olunur. Məhz buna görə bu texnologiya təhlükəli zonalarda daha geniş istifadə olunur. Yəni qoşulmaya kimsə müdaxilə etsə, əldə edəcəyi məlumat şifrələnmiş olur, amma bu cür hallar davamlı təkrar olunmur, çünki əgər VPN server məlumat sızması müşahidə edərsə, həmin əlaqəni başqa yolla marşrutlayır. Bəzi hallarda VPN istifadəçiləri evlərində, ofislərində köhnə kabellər işlətdiklərindən məlumat transferində paketlərin itməsi baş verir ki, VPN serveri də bunu xaker hücumu olaraq başa düşür və davamlı olaraq VPN əlaqəsini regenerasiya edir. İki cür VPN bağlantısı mövcuddur:
Remote access VPN
Site-to-site VPN
Remote access VPN əlaqələri — evdə, yolda və ya səfərdə olan istifadəçilərin internet vasitəsilə şəbəkə tərəfindən təmin edilən infrastrukturu istifadə edərək xüsusi şəbəkə üzərindəki bir serverə qoşulmalarına imkan yaradır.
Anonim Virtual Şəbəkə
VPN (ing. virtual private network) — iki kompüter arasında məlumatları virtual tunel vasitəsi ilə şifrələyərək ötürən əlaqə vasitəsidir. Azərbaycancaya "Virtual Şəxsi Şəbəkə" olaraq tərcümə olunur.
== İşləmə Prinsipi ==
VPN bağlantısi üzərindən istifadəçilər təhlükəsiz şəkildə informasiyanın ötürülməsini həyata keçirə bilərlər. Buna səbəb ötürülən informasiyanın adi qaydadan fərqli olaraq şifrələnmiş halda göndərilməsidir. Yəni VPN qurulmuş iki nöqtə arasında bir nöqtədən digərinə informasiya göndərilərkən həmin paket şifrələnir və digər tərəfdə deşifrələnir və informasiya açıq şəkildə təqdim olunur. Məhz buna görə bu texnologiya təhlükəli zonalarda daha geniş istifadə olunur. Yəni qoşulmaya kimsə müdaxilə etsə, əldə edəcəyi məlumat şifrələnmiş olur, amma bu cür hallar davamlı təkrar olunmur, çünki əgər VPN server məlumat sızması müşahidə edərsə, həmin əlaqəni başqa yolla marşrutlayır. Bəzi hallarda VPN istifadəçiləri evlərində, ofislərində köhnə kabellər işlətdiklərindən məlumat transferində paketlərin itməsi baş verir ki, VPN serveri də bunu xaker hücumu olaraq başa düşür və davamlı olaraq VPN əlaqəsini regenerasiya edir. İki cür VPN bağlantısı mövcuddur:
Remote access VPN
Site-to-site VPN
Remote access VPN əlaqələri — evdə, yolda və ya səfərdə olan istifadəçilərin internet vasitəsilə şəbəkə tərəfindən təmin edilən infrastrukturu istifadə edərək xüsusi şəbəkə üzərindəki bir serverə qoşulmalarına imkan yaradır.
Virtual Private Network
VPN (ing. virtual private network) — iki kompüter arasında məlumatları virtual tunel vasitəsi ilə şifrələyərək ötürən əlaqə vasitəsidir. Azərbaycancaya "Virtual Şəxsi Şəbəkə" olaraq tərcümə olunur.
== İşləmə Prinsipi ==
VPN bağlantısi üzərindən istifadəçilər təhlükəsiz şəkildə informasiyanın ötürülməsini həyata keçirə bilərlər. Buna səbəb ötürülən informasiyanın adi qaydadan fərqli olaraq şifrələnmiş halda göndərilməsidir. Yəni VPN qurulmuş iki nöqtə arasında bir nöqtədən digərinə informasiya göndərilərkən həmin paket şifrələnir və digər tərəfdə deşifrələnir və informasiya açıq şəkildə təqdim olunur. Məhz buna görə bu texnologiya təhlükəli zonalarda daha geniş istifadə olunur. Yəni qoşulmaya kimsə müdaxilə etsə, əldə edəcəyi məlumat şifrələnmiş olur, amma bu cür hallar davamlı təkrar olunmur, çünki əgər VPN server məlumat sızması müşahidə edərsə, həmin əlaqəni başqa yolla marşrutlayır. Bəzi hallarda VPN istifadəçiləri evlərində, ofislərində köhnə kabellər işlətdiklərindən məlumat transferində paketlərin itməsi baş verir ki, VPN serveri də bunu xaker hücumu olaraq başa düşür və davamlı olaraq VPN əlaqəsini regenerasiya edir. İki cür VPN bağlantısı mövcuddur:
Remote access VPN
Site-to-site VPN
Remote access VPN əlaqələri — evdə, yolda və ya səfərdə olan istifadəçilərin internet vasitəsilə şəbəkə tərəfindən təmin edilən infrastrukturu istifadə edərək xüsusi şəbəkə üzərindəki bir serverə qoşulmalarına imkan yaradır.
Virtual kommunikasiyada emosiyalar
Virtual kommunikasiyada emosiyalar — kompüter vasitəçiliyi ilə kommunikasiyanın (CMC) xüsusiyyətlərinə görə üzbəüz qarşılıqlı əlaqədən müxtəlif yollarla fərqlənən emosiyalar. CMC normal olaraq qarşılıqlı əlaqənin emosional aspektləri ilə əlaqəli bir çox eşitmə və vizual işarələrdən məhrum olur. Bu sahədə aparılan tədqiqatlar insanların virtual mühitlərdə müxtəlif emosiyaları necə və nə vaxt göstərdiyini və şərh etdiyini araşdırmışdır.
== İfadə ==
Mətn əsaslı kommunikasiyanın audio və vizual işarələri aradan qaldırmağına baxmayaraq, emosiyanı vurğulamaq üçün başqa üsullar da var. Emotikonlar və ya emosional nişanlar müxtəlif növ emosiyaları nümayiş etdirmək məqsədilə istifadə olunur. Üz-üzə kommunikasiyada emosional təzahürlərə oxşar olaraq burada da qadınların kişilərə nisbətən daha çox emotikonlardan istifadə etdikləri aşkar edilmişdir. Virtual kommunikasiya platformalarında sadəcə emotikonlardan istifadə etməklə yanaşı, insanlar danışığa vurğu əlavə etmək üçün hərfləri və ya sözləri böyük hərflə yazmağa meyllidirlər.
Virtual kommunikasiyanın müxtəlif xüsusiyyətləri var. Bu, emosiyaların həcminin artması ilə nəticələnir. CMC-də sosial işarələrin olmamasının şəxsiyyətsizləşdirmə effekti yaratdığı aşkar edilmişdir.
Vikipediya. Virtual ensiklopediya (kitab)
Vikipediya. Virtual ensiklopediya — Vikipediyanın yaranma tarixinə, hazırkı vəziyyətinə və mövcud problemlərə həsr olunmuş kitab.
== Ümumi məlumat ==
2010-cu ildə ilk dəfə nəşr olunan “Vikipediya. Virtual ensiklopediya” kitabında Vikipediyanın yaranma tarixi, hazırkı vəziyyəti haqqında məlumat verilir, mövcud problemlərə toxunulur. Kitabda ensiklopedik məqalələrin yaradılması üçün tətbiq edilən qayda və mexanizmlər geniş şərh edilir. Eyni zamanda, Vikipediya fəlsəfəsi, Vikipediya layihəsini idarə edən Vikimedia Fondunun fəaliyyəti və Vikipediyanın törəmə layihələri haqqında geniş məlumat verilir. Kitabda Vikipediyada məqalələrin yaradılması qaydalarına və ensiklopediyada qəbul olunmuş ümumi şablonlara həsr edilmiş məlumatlar da mövcuddur ki, onlardan istifadə etməklə sərbəst, müxtəlif mövzulara həsr edilmiş məqalələr yaratmaq və redaktələr etmək mümkündür. “Vikipediya. Virtual ensiklopediya” kitabında, həmçinin Vikipediyada baş verən informasiya müharibələri haqqında da geniş bəhs edilir, bununla bağlı problemlər açıqlanır və İnternet mühitində fəaliyyət göstərən digər populyar ensiklopediyalar haqqında da zəruri məlumatlar verilir.
== Mənbə ==
“Vikipediya.
Virtual xüsusi şəbəkələr (VPN)
VPN (ing. virtual private network) — iki kompüter arasında məlumatları virtual tunel vasitəsi ilə şifrələyərək ötürən əlaqə vasitəsidir. Azərbaycancaya "Virtual Şəxsi Şəbəkə" olaraq tərcümə olunur.
== İşləmə Prinsipi ==
VPN bağlantısi üzərindən istifadəçilər təhlükəsiz şəkildə informasiyanın ötürülməsini həyata keçirə bilərlər. Buna səbəb ötürülən informasiyanın adi qaydadan fərqli olaraq şifrələnmiş halda göndərilməsidir. Yəni VPN qurulmuş iki nöqtə arasında bir nöqtədən digərinə informasiya göndərilərkən həmin paket şifrələnir və digər tərəfdə deşifrələnir və informasiya açıq şəkildə təqdim olunur. Məhz buna görə bu texnologiya təhlükəli zonalarda daha geniş istifadə olunur. Yəni qoşulmaya kimsə müdaxilə etsə, əldə edəcəyi məlumat şifrələnmiş olur, amma bu cür hallar davamlı təkrar olunmur, çünki əgər VPN server məlumat sızması müşahidə edərsə, həmin əlaqəni başqa yolla marşrutlayır. Bəzi hallarda VPN istifadəçiləri evlərində, ofislərində köhnə kabellər işlətdiklərindən məlumat transferində paketlərin itməsi baş verir ki, VPN serveri də bunu xaker hücumu olaraq başa düşür və davamlı olaraq VPN əlaqəsini regenerasiya edir. İki cür VPN bağlantısı mövcuddur:
Remote access VPN
Site-to-site VPN
Remote access VPN əlaqələri — evdə, yolda və ya səfərdə olan istifadəçilərin internet vasitəsilə şəbəkə tərəfindən təmin edilən infrastrukturu istifadə edərək xüsusi şəbəkə üzərindəki bir serverə qoşulmalarına imkan yaradır.
Virtual özəl şəbəkələr (VPN)
VPN (ing. virtual private network) — iki kompüter arasında məlumatları virtual tunel vasitəsi ilə şifrələyərək ötürən əlaqə vasitəsidir. Azərbaycancaya "Virtual Şəxsi Şəbəkə" olaraq tərcümə olunur.
== İşləmə Prinsipi ==
VPN bağlantısi üzərindən istifadəçilər təhlükəsiz şəkildə informasiyanın ötürülməsini həyata keçirə bilərlər. Buna səbəb ötürülən informasiyanın adi qaydadan fərqli olaraq şifrələnmiş halda göndərilməsidir. Yəni VPN qurulmuş iki nöqtə arasında bir nöqtədən digərinə informasiya göndərilərkən həmin paket şifrələnir və digər tərəfdə deşifrələnir və informasiya açıq şəkildə təqdim olunur. Məhz buna görə bu texnologiya təhlükəli zonalarda daha geniş istifadə olunur. Yəni qoşulmaya kimsə müdaxilə etsə, əldə edəcəyi məlumat şifrələnmiş olur, amma bu cür hallar davamlı təkrar olunmur, çünki əgər VPN server məlumat sızması müşahidə edərsə, həmin əlaqəni başqa yolla marşrutlayır. Bəzi hallarda VPN istifadəçiləri evlərində, ofislərində köhnə kabellər işlətdiklərindən məlumat transferində paketlərin itməsi baş verir ki, VPN serveri də bunu xaker hücumu olaraq başa düşür və davamlı olaraq VPN əlaqəsini regenerasiya edir. İki cür VPN bağlantısı mövcuddur:
Remote access VPN
Site-to-site VPN
Remote access VPN əlaqələri — evdə, yolda və ya səfərdə olan istifadəçilərin internet vasitəsilə şəbəkə tərəfindən təmin edilən infrastrukturu istifadə edərək xüsusi şəbəkə üzərindəki bir serverə qoşulmalarına imkan yaradır.
Virtual bankçılıq
Onlayn bankçılıq, və ya internet bankçılığı, virtual bankçılıq, veb-bankçılıq — bankın və ya digər maliyyə institutunun müştərilərinə maliyyə institutunun veb-saytı və ya mobil proqramı vasitəsilə bir sıra maliyyə əməliyyatlarını həyata keçirməyə imkan verən sistem. Bu, 2000-ci illərin əvvəlindən müştərilərin bank hesablarına daxil olmalarının ən geniş yayılmış yolu olmuşdur.
Onlayn bankçılıq sistemi adətən bank xidmətlərinə çıxışı təmin etmək üçün bank tərəfindən idarə olunan əsas bank sisteminə qoşulur və ya onun bir hissəsi olur. Onlayn bankçılıq filial şəbəkəsindən asılılığı azaldaraq bankların əməliyyat xərclərini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır və bəzi müştərilərə filiala getmə ehtiyacını azaldaraq, hətta filiallar bağlı olduqda belə bank əməliyyatlarını həyata keçirmək imkanı verir.
İnternet bankçılığı elektron ödənişlərin edilməsi, hesab qalıqlarına baxmaq, çıxarışların alınması, son əməliyyatların yoxlanılması və hesablar arasında pul köçürməsi kimi funksiyaları təklif edən fərdi və korporativ bankçılıq xidmətləri təqdim edir.
Bəzi banklar tamamilə internet və ya internet və telefon vasitəsilə fəaliyyət göstərirlər, heç bir fiziki filialı olmadan öz onlayn bankçılıq imkanlarına tam etibar edirlər. Bu banklara "birbaşa bank" və ya "neobank" deyilir.
== Tarixi ==
=== Prekursorlar ===
Müasir onlayn bankçılıq xidmətlərinin prekursoru 1980-ci illərin əvvəllərindən elektron formada və telefon vasitəsilə fəaliyyət göstərən distant bankçılıq olmuşdur. "Onlayn" termini 1980-ci illərin sonlarında populyarlaşdı və telefon xətti ilə bank sisteminə daxil olmaq üçün terminal, klaviatura və televizor və ya monitordan istifadəni nəzərdə tuturdu. "Ev bankçılığı" həmçinin, banka təlimatlarla telefon xəttinə səs tonları göndərmək üçün rəqəmsal klaviaturadan istifadəyə də aid ola bilər.
Virtual qlobus
Virtual qlobus — Yerin və ya başqa bir dünyanın üçölçülü (3D) proqram modeli və ya təsviri. Virtual qlobus istifadəçiyə baxış bucağını və mövqeyini dəyişdirərək virtual mühitdə sərbəst hərəkət etmək imkanı verir. Adi qlobusla müqayisədə virtual qlobuslar Yer səthinin bir çox müxtəlif görünüşlərini təmsil etmək üçün əlavə imkanlara malikdir. Bu görünüşlər coğrafi xüsusiyyətlər, insan tərəfindən yaradılmış yollar və binalar kimi xüsusiyyətlər və ya əhali kimi demoqrafik kəmiyyətlərin mücərrəd təsvirləri ola bilər.
"Microsoft" 20 noyabr 1997-ci ildə "Encarta Virtual Globe 98" formasında oflayn virtual qlobus buraxmış, ardınca 1999-cu ildə "Cosmi"nin "3D World Atlas"ı buraxılmışdır. İlk geniş yayılmış onlayn virtual qlobuslar "NASA WorldWind" (2004-cü ilin ortalarında buraxılmışdır) və "Google Earth" (2005-ci ilin ortalarında buraxılmışdır) idi.
== Növləri ==
Virtual qlobuslar öyrənmə və ya naviqasiya üçün istifadə oluna bilər (GPS cihazına qoşulmaqla) və onların dizaynı məqsədlərinə uyğun olaraq xeyli dəyişir. Yer kürəsinin vizual olaraq dəqiq təmsilini təsvir etmək istəyənlər tez-tez peyk təsviri serverlərindən istifadə edirlər və təkcə fırlanma deyil, həm də böyütmək və bəzən üfüqləri əymək qabiliyyətinə malikdirlər. Çox vaxt bu cür virtual qlobuslar dünyanı çox təfərrüatlı şəkildə əhatə etməklə mümkün olduğu qədər həqiqi təsviri təmin etmək məqsədi daşıyır. Belə olduğu halda interfeys tez-tez insan tərəfindən yaradılmış xüsusiyyətləri vurğulamaq üçün sadələşdirilmiş qrafik örtükləri təmin etmək seçiminə malikdir, çünki bunlar fotoqrafik hava görünüşündən mütləq aydın görünmür.
VirtualBox
Oracle VM VirtualBox (Sun VirtualBox, Sun xVM VirtualBox və innotek VirtualBox kimi də tanınır) — Oracle tərəfindən dəstəklənən virtuallaşdırma proqramıdır. Proqram ilk dəfə innotek GmbH tərəfindən yaradılmış, 2008-də Sun Microsystem tərəfindən satın alınmışdır. Daha sonra isə Oracle şirkəti tərəfindən satıln alınıb.
Proqram Linux, Mac OS X, Windows XP, Windows Vista, Windows 7, Windows 8, Solaris, və OpenSolaris əməliyyat sistemlərini dəstəkləyir. FreeBSD və Genode üçün portlar da var. O , Windows, Linux, BSD , OS/2 , Solaris, Haiku və OSx86 , ilə işləyən qonaq virtual maşınlarının yaradılmasını və idarə olunmasını, həmçinin Apple aparatında macOS qonaqlarının məhdud virtuallaşdırılmasını dəstəkləyir. Bəzi qonaq əməliyyat sistemləri üçün "Qonaq əlavələri" cihaz drayverləri və sistem proqramları paketi mövcuddur, bu, adətən performansı, xüsusən də qrafikanın performansını yaxşılaşdırır və pəncərə açıldıqda qonaq ƏS-nin rezolyusiyasını avtomatik dəyişməyə imkan verir. Host ƏS-də virtual maşının ölçüsü dəyişdirilir.
== Tarix ==
VirtualBox ilk dəfə Almaniyanın Weinstadt şəhərindən olan InnoTek Systemberatung GmbH tərəfindən xüsusi proqram təminatı lisenziyası ilə təklif edilib və məhsulun bir versiyasını VirtualBox Şəxsi İstifadə və Qiymətləndirmə Lisenziyasına (PUEL) uyğun olaraq şəxsi və ya qiymətləndirmə məqsədləri üçün heç bir ödəniş etmədən əlçatan edir. 2007-ci ilin yanvarında LiSoG məsləhəti əsasında Innotek GmbH VirtualBox Açıq Mənbə Buraxılışını (OSE) GNU General Public License (GPL) 2-ci versiyanın tələblərinə uyğun olaraq pulsuz və açıq mənbəli proqram təminatı kimi buraxdı.
Virtual Azerbaijan Group of Companies
"Virtual Azerbaijan Group of Companies" — Azərbaycanda İKT sahəsində fəaliyyət göstərən istehsalçı şirkətlərdən biri. 2014-cü ildən fəaliyyətə başlamışdır.
Azərbaycanın müxtəlif müəssisələrindəki biznes və dövlət idarəçiliyində görülən işlərin avtomatlaşdırılaraq məhsuldarlığının və effektivliyinin artırılması, həmçinin optimallaşdırılmasına xidmət edir. Bu hədəfə çatmaq üçün informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından effektiv istifadə etməklə vaxta qənaət olunur və daha səmərəli iş prosesi əldə edilir. Şirkət Azərbaycan Respublikasının Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin "Fərdi məlumatların informasiya ehtiyatlarının formalaşdırılması və informasiya sistemlərinin yaradılması, onlara xidmətlərin göstərilməsi" lisenziyasına sahibdir. "Virtual Azerbaijan Group of Companies" "İnformasiya-kommunikasiya texnologiyaları"nın standartlaşdırılması üzrə Texniki Komitəyə (AZSTAND/TK 05) üzv təşkilatlardan biridir.
Şirkətdə xarici ölkələrdə İKT sahəsində qabaqcıl təşkilatlarda təcrübə qazanmış, beynəlxalq sertifikatlara sahib 60-a yaxın əcnəbi və yerli mütəxəssislər çalışmaqdadır. Şirkət müxtəlif sosial layihələrə töhvə verir. Şirkət Türkiyənin və Rusiyanın nüfuzlu şirkətlərindən "Код Безопасности" ilə tərəfdaşlıq etməkdədir. AİKTSA-nın Platin üzvüdür.