Bibixanım Astrabadi

Bibixanım Astarabadi, Bibixanım Əstərabadi və ya Bibixanım Vəzirova(fars. بی‌بی‌خانم استرآبادی‎; 1858[1], Novkəndə, Gülüstan ostanı – 1921[2], Tehran) — İran satirik yazıçısı və qadın hərəkatının öncü şəxslərindən biri.

Bibixanım Astrabadi
Doğum tarixi 1858[1]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 1921[2]
Vəfat yeri
Həyat yoldaşı Musa xan Vəzirov
Uşaqları Həsənəli Vəziri
Molud Vəziri
Əlinağı Vəziri
Xədicə Əfzəl Vəziri
Əliəsğər Vəziri
Əlirza Vəziri
Fətəli Vəziri
Atası Məhəmməd Baqir xan Astarabadi
Anası Xədicə xanım (Molla Bacı)
Fəaliyyəti jurnalist, esseist, yazıçı, head teacher[d], xeyriyyəçi
Əsərlərinin dili fars dili
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bibixanım Astrabadinin atası Mazandaran əyalətinin Ənzan elinin başcısı Məhəmmədbağır xan Astarabadi və anası Nasirəddin şah Qacarın həyat yoldaşı Şukuhüssəltənənin nədiməsi və Axund Molla Kazım Müctəhid Mazandaraninin qızı, Molla Bacı kimi də tanınan Xədicə xanım idi.

Bibixanım Astarabadi 1858 və ya 1859-cu ildə dünyaya gəlmişdi və 22 yaşında İran Kazak diviziyasının görkəmli zabiti qafqazlı Musa xan Vəzirov(Musa xan Vəziri ki qafqazdan Tehrana mühacirət etmişdir) ilə evləndi. Onların yeddi uşağı var idi ki, ən məşhurları polkovnik Əlinağı Vəziri (musiqişünas, bəstəkar, görkəmli tarzən və İran Musiqi Akademiyasının və həmçinin İran Milli Orkestrinin təsisçisi) və Həsən Vəziri (bir bədii rəssam)dırlar. Doktor Məhliqa Məllah, İranın "Ekoloji çirklənməsinə qarşı qadınlar cəmiyyəti"nin (1992-ci ildə, uşaqları və anaları, habelə dövlət vəzifəli şəxslərini ətraf mühitin çirklənmə təhlükəsi haqqında maarifləndirmək üçün təsis oldu)[3] təsisçisi və direktoru, Bibixanım Astarabadinin qız nəvəsidir.[4]

Məşrutə inqilabı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bibixanım XIX əsrin sonlarında başlayan maarifçilik hərəkatının və XX əsrdin əvvəllərində başlayan Məşrutə inqilabının təsirli şəxslərindən biridir. O, İranın müasir tarixində ilk dəfə olaraq qızlar üçün məktəb (دبستان دوشیزگان — Qızların ibtidai məktəbi) təsis etdi. Bibixanım Astarabadinin, əsas şöhrəti "Kişilərin çatışmazlıqları" (معایب الرجال) kitabına görədir ki "Qadınları tərbiyə etmə"[5](تادیب‌النسوان) kitabına cavab olaraq mizahı yazmışdır.

Qızların ibtidai məktəbi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bibixanım, 1907-ci ildə "Qızların ibtidai məktəbi"ni özü yaşadığı evdə təsis etdi.[6]

Elan
Qızların ibtidai məktəbi

"Qızları ibtidai məktəbi" adlı yeni məktəb , Hacı Məhəmmədhüseyn bazarının köhnə darvazası Məhəmmədiyyənin yaxınlığında açılıb. Bu məktəb böyük bir həyət və bütün zəruri məktəb ləvazimatlarına təchiz olmuş çoxsaylı otaqlardan ibarətdir.

Bu məktəbin açılmaqı üçün beş qadın müəllim təyin edilmiş, ki hər biri bir mövzu ilə məsuliyyətlidir,Noxost-namə[7], Yazmaq/Xəttatlıq , İran tarixi, Oxumaq , Aşpazlıq kitabı, Hüquq, Din, Coğrafiya, Hesab Elmi kimi. Tədris hər bir qız və ya qadının öyrənmə qabiliyyətinə uyğunlaşdırılacaq.

Bundan əlavə, bir yer, əl sənətinin tədrisi üçün ayrılmış, toxuculuq kimi, qızıl tikmə, ipək tikmə , tikiş, və s., və bütün bu müəllimlər qadınlardandırlar bir yaşlı qapıçı istisna olmaqla, başqa heç bir kişi məktəbdə olmayacaq.

Yeddi və on iki yaş arasında tələbələr qəbul olunacaqlar. İbtidai sinif, hər ayı 15 qıran, əməli sinif hər ayı 25 qıran olacaqdır. Endirim aşağı vəziyyətdə olanlara verilir. İki tələbələ,[Eyni ailədən] olsa, birisi ödənişsiz qəbul olunacaq. Ümid edilir ki minlərcə bunun kimi məktəb əziz doğma vətənimizdə açıla.

İmza: Bibixanım Astarabadi.[8] (28 mart 1907-ci ildə Məclis gündəlik qəzetində nəşr olmuş.[9])

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Bíbí Chánom Astarábádí // https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jo2009532270&CON_LNG=ENG.
  2. ↑ 1 2 Bibi Hanum Astarabadi // MAK (pol.).
  3. ↑ The Iran Initiative, The Fellowship of Reconciliation (FOR) — For a World of Peace, Justice and Nonviolence, Report 6, may 2006 ([1] Arxivləşdirilib 2007-07-11 at the Wayback Machine).
  4. ↑ The School for Girls. A programme celebrating the 100th anniversary of the Constitutional Revolution of Iran with an interview with Dr Mah-Laghā Mallah , maternal granddaughter of Bibi Khatoon Astarabadi, 11 August 2006 (Deutsche Welle Arxivləşdirilib 2007-09-02 at the Wayback Machine). At the time of interview, Dr Mallah is 90 years old.
  5. ↑ Tədibənnesvan, qadınların düzəlişidə tərcümə ola bilər.
  6. ↑ The School for Girls. A programme celebrating the 100th anniversary of the Constitutional Revolution of Iran with an interview with Dr Mah-Laghā Mallah, maternal granddaughter of Bibi Khatoon Astarabadi, 11 August 2006 (Welle [ölü keçid]).
  7. ↑ According to Ms Farnaz Seifi (private communication), Nokhost-nameh consisted of a series of books, written by Matavous Khan Mālekiāns, that were commonly used at elementary schools of the time in Iran. These books were further supplemented with manuals for teachers.
  8. ↑ Emshaspandan (Monday 10 Ordi'behesht 1386). [2] Arxivləşdirilib 2007-07-17 at the Wayback Machine. For details concerning the word Emshās'pandān (امشاسپندان) see Masoud Partovi, The New Year's Haftsin and the Figure Seven in Persian History (Hamshahri, No. 2669, p. 15, 7 March 2002). (Department of Languages and Cultures of Asia, The University of Wisconsin, Madison, United States of America Arxivləşdirilib 2007-07-12 at the Wayback Machine.) Briefly, there have been seven Emshās'pandāns, namely, Ahurā Mazdā (or Ormazd) and its great Holy Angles known as Bahman, Ordi'behesht, Shahri'var, Es'fand, Khor'dād and Amor'dād.
  9. ↑ Ms Farnarz Seifi, private communication.
Vikianbarda Bibixanım Astrabadi ilə əlaqəli mediafayllar var.