Ergene iyesi

Ərgənə iyəsi — Mədənin qoruyucu ruhu. Şaxta (Çahta) iyəsi və ya Urkay (Urhay) iyəsi olaraq da bilinər. Hər mədən üçün fərqli bir iye vardır. Bu iye, insan gözünə görünməz, lakin fit çalar, pişik kimi miyoldaması və körpə kimi ağlaması, it ulaması kimi səslər çıxarır. Çalışan işçilərə kömək edər, məsələn, mədən çökəcəyi zaman işçilərə "Gedin" deyə səslənərək onları qəzadan qoruyar. Türk işçilərin Ukrayna, Rusiya kimi ölkelərdə mədən işçiliyinə getdiklərində belə buralarda bu İyeye dua edərək kömək istədikləri bildirilir.

Etimologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

(Ər/Er/Erk/Erh) kökündən törəmişdir. Çətinlik, güclük mənalarını saxlayar. Mədən deməkdir. Türklərdə sirli yerlerdendir. Erge sözü türkcənin bəzi ləhcələrində qapı, eşik və ya pillə deməkdir. Qorumaq mənasını da daşıyır. Monqollların müxtəlif ləhcələrindəki Ergenek / Erginek / Hergeneh / Ergeneg sözləri də bir şeyi qorumağa yarayan şkaf və ya sandıq deməkdir.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0)  (türk.)