Tesey

Tesey (yun. Θησεύς) — qədim yunan mifologiyasında ən məşhur personaj, Afina çarı Egeyin oğludur.

Tessey
q.yun. Θησεύς
Mifologiya	Yunan
Yunanca adı	Θησεύς
Cinsi	kişi[d]
Fəaliyyəti	Qəhrəmanlıq, çar
Sülalə	Çar Erixtonun nəsli
Atası	Egey (Poseydon)
Anası	Efra
Uşaqları	İppolit,
Əlaqəli hadisələr	"Marafon öküzü", "Minatavr", "Lapiflər və kentavrlar"
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Afina çarı iki dəfə evlənməsinə baxmayaraq, onun yerini tutacaq bir övladı olmurdu. Buna gürə o, Delfiy peyğəmbərinə müraciət edərək ondan mənasını anlamadığı "Afinaya qədər xəz dərini öz çaxırı ilə açmamağı" cavabını alır. Delfi tərk edən Egey dostu Trezen çarı Pitfeyin yanına gəlir. Pitfey peyğəmbər kəlamını dərhal anlayaraq, Egeyi sərxoş olanadək içirdib, artıq Poseydonla əlaqədə olmuş qızı Efra ilə bir yatağa qoyur. Bildikdə ki Efra hamilədir çox sevinir, lakin qardaşı Pallantın onun yerinə keçə biləcəyindən ehtiyat edib təcili Afinaya dönməli olan Egey öz qılıncını və səndəlini qaya altında gizlədərək, Efraya oğlan olarsa, həddi buluğa çatana qədər ona kimliyini bildirməməsini, böyüdükdən sonra qayanı ona göstərməsini, oğlunun qayanı qaldırıb atasının kimliyini öyrəndikdən sonra onun dalınca Afinaya yola salmasını tapşırır. Efra dünyaya Tesey adlı bir oğlan uşağı gətirir.

Tesey Efra və Pitfeyin yanında böyüyüb başa çatır. Bir dəfə Pitfeyin sarayına Herakl qonaq düşür. Masaya oturmamışdan əvvəl əynindəki aslan dərisini çıxardıb yerə atır. Trezenli uşaqlar dəridən qorxub qaçdıqları halda, yeddi yaşlı Tesey dərini həqiqi aslan bilib onun üzərinə hücum çəkir. Həmyaşıdlarından əqli və fiziki cəhətdən fərqlənən Tesey həddi buluğa çatdıqda anası Efra onu atası Egeyin "hədiyyəsinin" yanına gətirir. Tesey çətinlik çəkmədən qayanı qaldıraraq səndəl və xəncəri əldə edir. Efra onun kimliyini anladaraq Afinaya Egeyin yanına yola salır.

Efra və Pitfeyin dəniz yolu ilə getmək məsləhətinə baxmayaraq, təhlükəli quru yolunu seçən Tesey bir çox qəhrəmanlıqlar göstərir. Marafon öküzü əhvalatı bu qəhrəmanlıqlardan birinin təsviridir. Belə ki, Herakl tərəfindən Kretadan gətirilmiş Marafon öküzü qaçaraq qarşısına çıxan nə varsa hamısını məhv edirdi. Artıq Afinaya yetişmiş Tesey məmləkəti bu dağıntıdan xilas etmək üçün öküzü öldürmək qərarına gəlir. Marafona yola düşən Tesey tufana düşərək Qekala adlı bir qoca qarıya qonaq olur. Səhərisi gün yola davam edərək Teseyə öküzü tutmaq nəsib olur və geri dönərkən müsafirpərvər qarının ölmüş olduğunu görür. Afina küçələrindən təntənəli keçən Tesey öküzü Apollonun şərəfinə qurban verir. Sonra o, qarı Qekalın ehsanını verərək Attik icmalarından birinə onun adını verir.

Egey sarayına yetişən Teseyin qəhrəmanlıq sorağından xəbərdar olan çar Egey şübhə etmirdi ki, bu qəhrəman onun oğludur. Lakin Egeyin arvadı sehrkar Medeya oğlu Medin yerini tuta bilməsindən ehtiyatlanaraq, Teseyi hər vəclə saraydan uzaqlaşdırmağa çalışır. Egeyi onu yeməyə dəvət edib zəhərləndirməyə sövq edə bilir. Süfrə başında Tesey ata qılıncını çıxararaq, ət kəsmək istərkən Egey onu sorğu-suala tutaraq oğlu olduğunu yəqinləşdirərək, dərhal şəhər əhlini yığaraq oğlu Teseyi onun varisini təqdim edir. Tesey Pallantların məkrini başa düşərək onları məhv edir. Pallantları öldürdüyünə görə məhkum olunan Tesey həqiqətin onun tərəfində olduğuna görə bəraət alır. Deyilənə görə, bu qohumunun öldürülməsinə görə ilk məhkəmə idi ki, bəraətlə nəticələnmişdir.

Krit çarı Minosun oğlu Androgey marafon öküzünü ram edərkən bədbəxtlikdən tələf olur. Minos oğlunun ölümündə afinalıları günahlandırır, müharibə elan edərək onlara qalib gəlir və hər il Minotavra yedirtmək üçün yeddi qız və yeddi oğlan vermələrini tələb edir. Minotavr Minosun arvadı Pasifaya gizlin öküzdən dünyaya gətirmişdir. Biabır olmuş Minos Minatavrı Dedal tərəfindən tikilmiş olan labirint mağarada saxlatdırır. Növbəti qurbanların göndərilmə vaxtı yetişir. Tesey atasından izin alaraq Minotavrı məhv etmək üçün göndərilən qurbanlara qoşulur. Egey gəminin kapitanına tapşırır ki, əgər minotavra qalib gələrsə, geri dönərkən gəmidə ağ yelkən qaldırsınlar. Gəmi adaya yan alarkən ilahə Afrodita möcuzə yaradaraq elə edir ki, Minosun qızı Ariadna Teseyə vurularaq onunla evlənməsi müqabilində onlara kömək edəcəyini bildirir. Bu zaman Dedal Teseyə ip yumağı verərək ona bir ucunu labirintin girəcəyinə bağlamağı tapşırır. Belə ki Tesey Dedalın yaratdığı içindən çıxılması çox çətin olan labirintə girərək minotavrı öldürür və iplik yumaq vasitəsilə geri qayıdır. Kritlilərin gəmilərində deşik açaraq onları izləmələrinə mane olur. Geri dönərkən Naksos adasında dinclərini alırlar. Ariadnanın gözəlliyinə vurulan Dionis qızı adada saxlamalarını onlardan xahiş edir ki, özü ona evlənə bilsin. Belə də olur. Arada yuxuda ikən Tesey və yoldaşları adanı tərk edirlər. Tanrı Dionis qızı taparaq ona yiyələnmiş olur. Lakin gəminin yelkənini dəyişmək yaddan çıxır. Bu arada Egey hər gün Akropola çıxaraq oğlunun yolunu gözləyir. Bir dəfə uzaqdan qara yelkəni gördükdə Teseyin məhv olduğunu zənn edərək, kədərdən özünü dənizə ataraq öldürmüş olur. Elə o zamandan çarın batmış olduğu dənizi Egey dənizi adlandırmağa başlamışlar.

Atası Egeyin ölümündən sonra taxt taca Tesey sahib olmuş olur. Bu vaxta qədər Attika hər biri inzibati mərkəzə malik kiçik dövlətlərdən ibarət olmuşdur. Tessey yerli əyan hakimiyyətini ləğv edərək Afinanı Attikanın paytaxtına çevirir. Tesey özünü nümunəvi çar kimi göstərərək xalqın qayğızına qlırdı. Gənc yaşında ikən Herakla İppolit kəmərinin dalənca səyahətə çıxmış və amazonka Antiopa vurularaq onunla Yunanıstana qayıtmışdır. Antiopa ona oğlu İppoliti dünyaya gətirmişdir. Antiopun ölümündən sonra Tesey Fedreyə evlənmişdir. Fedre Teseyin gözəl qamətli oğlu İppoliti görcək ona vurulur. Lakin məhəbbətinin qarşılığını görmədikdə özünü öldürərək, yazmış olduğu məktubla guya İppolitin ona qarşı əxlaqsızlıq etdiyini bildirərək şər atmış olur. Məktubu oxuyan Tesey oğlunu ata qarğışına tutaraq Afinadan qovur. Poseydon Teseyin qarğışına əməl etmək üçün dənizdən vəhşi öküzü İppolitin arabasının üzərinə göndərir. Hürkmüş atlar arabanı qaya daşlarına çırpırlar və İppolit ölür. Afina çarlığını Menesfeyə təhvil verən Tesey Skirosa çəkilir. Sirosun çarı Tesyin dostu sayılan Likomed onu qayadan itələyib salır. Beləliklə, məşhur qəhrəman Teseyin həyatı belə bir mənasız ölümlə sona çatmış olur.

• Греческая Мифология, Катерина Серви, EKDOTİKE ATHENON, Афины 2007 ISBN 960-213-378-3, ISBN 978-960-213-378-1
• Софиа Сули, Греческая Мифология, Издателство Михалис Тубис А.О., 1995 ISBN 960-540-118-5
• Panaghiotis Christou, Katharini Papastamatis, Griechische Mythologie, 2008 ISBN 978-88-476-2283-8
• Менелаос Стефанидис, Яннис Стефанидис, ГРЕЧЕСКАЯ МИФОЛОГИЯ, БОГИ ОЛИМПА, Издательство "СИГМА", 2009, Lekanidi St.30, GR-173 43 Athens, Greece ISBN 978-960-425-078-3

Vikianbarda Tesey ilə əlaqəli mediafayllar var.