Ukrayna coğrafiyası

Ukrayna coğrafiyası — Şərqi Avropa düzənliyinin tərkibində yerləşən ölkələrin əksəriyyətinin coğrafiyasından əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. Ukrayna Rusiya Federasiyasından sonra Avropada yerləşən ərazicə ikinci ən böyük ölkədir. Ukraynanın müxtəlif regionları fərqli coğrafi xüsusiyyətlərə malikdir.

Ukrayna coğrafiyası
Qitə Avropa
Region Şərqi Avropa
Koordinatlar 49°00'ş.e, 32°00'ş.u.
Sahə
Sahil xəttinin uzunluğu 2782 km
Sərhədlər

6999,982 km[4][5]
Rusiya: 2302,04 km[5]
Moldova: 1222 km[5]
Belorusiya: 975,2 km[5]
Rumıniya: 613,8 km[5]
Polşa: 542,39 km[5]
Macarıstan: 136,7 km[5]

Slovakiya 97,852 km[5]
Ən yüksək nöqtə 2 061 m (Hoverla)
Ən alçaq nöqtə —5 m (Kuyalnik limanı)
Ən böyük çay Dnepr(1 121 km)[6]
Ən böyük göl Yalpuq (149 km²)[6]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Ukrayna coğrafiyası (Ukrayna)
Kiyev
Çerniqov
Çernivtsı
Dnepropetrovsk
Donetsk
Xarkov
Lvov
Odessa
Sevastopol
Ujqorod
Hoverla
Simferopol
İvano-Frankivsk
Sumı
Svyatoqorsk
Çernobıl
Vinnitsya
Lutsk
Ukraynanın xəritəsi

Coğrafi mövqeyi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Azov dənizi və Qara dənizin şimal sahilləri boyu uzanan Ukrayna Şərqi Mərkəzi Avropada strateji mövqeyə malikdir. Ukrayna qərbdən Polşa, Slovakiya, Macarıstan , şimaldan Belarusiya , cənub-qərbdən Moldova və Rumıniya, şərqdən Rusiya ilə həmsərhəddir. Ərazisinin çox hissəsi Böyük Avropa düzənliyinin tərkibində yerləşir. Ümumilikdə Ukrayna Qara dəniz sahili boyu çöllüklər və materikin ortalarına doğru mülayim meşə zonası iki biom arasında bölünür. Qərbi regionlar Karpat dağlarının üstünlük təşkil etdiyi alp dağlarına bənzər ərazilərdə yerləşir.

Karpat dağlarının şimal hissəsi Ukraynanın qərb hissəsini əhatə edir. Ukrayna ərazisinin çox hissəsini Qara dənizin şimal regionlarının çöllükləri tutur. Ukraynanın ərazisi demək olar ki, Dnepr çayı ilə yarıdan bölünür. Bu çay Dnestr və Cənubi Buq çaylarının mənsəbinin yaxınlığında Qara dənizə tökülür. Ukrayna Rusiya ilə ən uzun sərhəddə malikdir və sərhəd xətləri Azov dənizinə qədər davam edir.

Ərazi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ukraynanın ümumi coğrafi ərazisi 603,550 kvadrat kilometrdir. Ukraynanın ümumi sərhəd əraziləri 4,558 kilometr təşkil edir.

Ukrayna ərazisinin çoxu münbit düzənliklər (və ya çöllüklər) və yaylalardan ibarətdir. Torpağın istifadəsi baxımından, Ukrayna ərazisinin 58%-i əkinə yararlı torpaqlar hesab olunur. Bu torpaqların 2% daimi əkin, 13%-i daimi otlaq, 18%-i meşə və meşə massivi, 9%-i isə digər məqsədlər üçün istifadə olunur.

Dağlar Azov dənizindən Ukraynanın qərbinə doğru azalır. Ölkənin qərb regionunda Karpat dağları var və bəzi Donets dağ silsiləsindən eroziyaya məruz qalmış dağlar Azov dənizinin şərqi yaxınlığındadır. Ukraynanın ən hündür zirvəsi dəniz səviyyəsindən 2061 metr yüksəklikdə yerləşən Hoverla[rus.] zirvəsidir.

İqlim

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ukrayna qışı soyuq və yayı isti keçən mülayim kontinental iqlimə malikdir.[7] Ukraynanın iqliminə Atlantik okeanından gələn mülayim hava kütlələri təsir edir.[8] Ukraynada yağıntı qeyri-mütənasib bölündüyündən, qərb və şimal hissələrə yağıntı çox, şərq və cənub şərq hissələrə isə yağıntı daha az düşür. Ölkədə iyun və iyul ayları rütubətli aylardır. Fevral isə ən quru aydır.[8]

Təbii ehtiyatlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ukraynada əhəmiyyətli təbii ehtiyatlara daxildir: dəmir filizi, daş kömür, manqan, təbii qaz, neft, duz, kükürd, qrafit, titan, maqnezium, kaolin, nikel, civə, meşə materialı və əkinə yararlı torpaqlar.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Статистичний збірник «Регіони України» 2012. Частина І Arxivləşdirilib 2017-07-12 at the Wayback Machine (ukr.) стр.21
  2. ↑ Земельний фонд України станом на 1 січня 2012 року Arxivləşdirilib 2012-10-14 at the Wayback Machine (ukr.) Державне агентство земельних ресурсів України
  3. ↑ Національна доповідь про стан навколишнього природного середовища в Україні у 2011 році. 2012 [ölü keçid] (ukr.) səh.40
  4. ↑ Офіційний сайт Державної прикордонної служби України (ДПСУ), 2013 Arxivləşdirilib 2012-12-22 at the Wayback Machine (ukr.) Інтерактивна мапа
  5. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Інформаційно-довідковий сайт "Україна". Arxivləşdirilib 2013-07-23 at the Wayback Machine (ukr.) Державний кордон України
  6. ↑ 1 2 Статистичний збірник "Україна 2011" 2012 Arxivləşdirilib 2019-11-15 at the Wayback Machine (ukr.) səh.4
  7. ↑ Kottek, M.; J. Grieser; C. Beck; B. Rudolf; F. Rubel. "World Map of the Köppen-Geiger climate classification updated" (PDF). Meteorol. Z. 15 (3). 2006: 259–263. doi:10.1127/0941-2948/2006/0130. 2012-03-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2015-04-17.
  8. ↑ 1 2 Ukraine. (2010). In Encyclopædia Britannica. Yoxlanılıb 17 aprel 2015, Encyclopædia Britannica Online: Ukraine Arxivləşdirilib 2011-08-05 at the Wayback Machine

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]