YƏZDAN

Yəzdanizm (kürd. Yezdanîtî) — Yezidilərin inandığı, İslam dini ilə geniş əlaqəsi olmayan əsasən İraq və Suriya kimi ərazilərdə ardıcıllarının olduğu din. Yəzdanizm sözünün kökü Avesta dilində olan Yazata sözündən yarandığı ehtimal edilir. Sözün kürd dilində olan qarşılığı sitayiş edilməyə dəyər mənasını verir. Yəzdanizm dinin konkret yaranmağa tarixi məlum deyil. Dinin müasir halının VIII–XII əsr aralığında İraqda yaşayan kürd tayfaların arasında yarandığı təxmin edilir. Yəzdanizmə inan yezidilər isə onların ardıcılı olduqları dinin qədim tarixə malik olduğunu və tarixin Qədim Mesopotamiya dininin yarandığı dövrdə qədər uzandığını iddia edirlər. Yəzdanizmdə konkret dini ədəbiyyat yoxdur. Bunun əsas səbəbi dinin daşıyıcısı olan şəxslərin ritual və əfsanələri nəsildən-nəsilə şifahi şəkildə ötürməsi olmuşdur. Yəzdanizm dini mövcud olduğu dövrdən etibarən, səmavi dinlər və əsasəndə İslam dinin ardıcılları tərəfindən mənfi qarşılanmışdır.

Yəzdanşəhr — İranın Kirman ostanının Zərənd şəhristanının Yəzdanabad bəxşində şəhər və bu bəxşin mərkəzi. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 5,037 nəfər və 1,149 ailədən ibarət idi.

Əhməd Ümid Yəzdani — azərbaycanlı sosioloq, tarixçi, dilçi alim. Azərbaycan-Almaniya Akademiklər Cəmiyyətinin sədri və Almanca-Azərbaycan türkcəsində iki cildlik lüğətin müəllifi. == Həyatı == Əhməd Ümid Yəzdani 1947-ci ilin sentyabr ayının 3-də Təbriz şəhərinin Əmirəqız məhəlləsində anadan olmuşdur. İbtidai məktəb və gimnaziyanı Təbriz şəhərində bitirəndən sonra, 18 ay Bocnurd şəhərinin kəndlərində müəllimliklə məşğul olmuşdur. 1969-ci ilin sonunda ali təhsil almaq üçün Almaniyaya getmişdir. Haydelberq, Mainz, Triyer və Berlin şəhərlərində yaşamışdır. Mainz şəhərində universitetə giriş imtahanı qazanandan sonra burada iqtisadiyyat bölməsində təhsil alır. 1972-ci ildə Triyer Universitetində siyasi elmlər, sosiologiya və istisadiyyat sahələrində təhsilini davam etdirir. 1979-cu ildə magistr dərəcəsini alandan sonra Azad Berlin Universitetində doktorantura üzrə təhsilini davam etdirir. 1984-ci ildən Sosial-Pedaqoji İnstitutda və sonralar Əcnəbi ailələrin və gənclərin peşə və sosial inteqrasiya məsələləri təşkilatında layihə rəhbəri olmuşdur.

Yəzdanyar Urməvi və ya Hüseyn ibni Əli Urməvi Yəzdanyar (az.-əski. اورموی یزدانیار‎) 240-330 Hicri Qəməri (854-941 Qriqori təqvimi) illləri arasında yaşayan Urmiyalı və Azərbaycan Türklərindən olan arif idi. == həyatı == Ərblər arasında, Şeyx Əbübəkər (az.-əski. شیخ ابوبکر‎) ləqəbi ilə məşəhür olan ƏlŞeyx Əlimam Əlarif Əhüseyn ibni Əli Urməvi ƏlAzərbaycani (az.-əski. الشیخ الامام العارف حسین بن علی اورموی الأذربایجانی‎), üçüncü və dördüncü hicəri qəməri yüz illıgındə və 24-330 il‍ləri arasında yaşayırdı və Urmiyada dünyaya gəlibdir. İbni Yəzdanyarın danışıqlarında və sözlərində islamdan öncəki düşüncələr də görünürdü və o da Zərdüşt olduqlarından qaynaqlanırdı. İbni Yəzdanyarın cəddi, Yəzdanyar bir Zərdüşt addır. Sonralar İslama üz gətirir və sünni olurlar. Səfəvilərə kimi Azərbaycan daha çox Sünni məzhəbli idı. Məhəmmədəli Tərbiyət, Azərbaycan bilginləri kitabında yazır: Sfi adlımlarından idi və təsəvvüffdə özünəməxəsüs təriqəti var idi.