I
сущ.
1. проверка. Yoxlama aktı акт проверки, yoxlama nəticəsində в результате проверки, təcili yoxlama экстренная проверка, planlı yoxlama плановая проверка, yoxlama ilə əlaqədar olaraq в связи с проверкой, yoxlama göstərdi ki, … проверка показала, что …, yoxlama aparmaq проводить проверку
2. испытание, опробование (проведение испытания до применения)
3. проверка (перекличка с целью проверить). Axşam yoxlaması вечерняя проверка
4. ревизия. Yoxlama aparmaq провести ревизию
5. обследование
6. инспектирование
7. выверка, сверка
8. осмотр
9. справка
II
прил. контрольный, проверочный. Yoxlama sınaqları проверочные испытания, yoxlama müddəti контрольный срок, yoxlama məntəqəsi контрольный пункт, yoxlama işi контрольная работа, yoxlama imla контрольный диктант, yoxlama hərəkətləri спорт. контрольные упражнения, yoxlama təcrübəsi мед. контрольный опыт, тех. yoxlama xətti контрольная линия, yoxlama dayağı контрольная опора, yoxlama sahəsi контрольная площадь
Yoxlama
Test (ing. test sözündən) — yoxlama, sınaq, imtahan.
Test məhdud zaman kəsiyində, müəyyən olunmuş məkanda, bərabər şəraitdə, vahid texniki təlimat və metodik göstərişlər çərçivəsində, çətinlik dərəcəsi getdikcə artırılan, keyfiyyətli, effektiv yoxlama-ölçmə materialları ilə təchiz olunmuş test tapşırıqları toplusuna məxsus sualların uyğun şəkildə cavablandırılması, qiymətləndirilməsi, nəticə çıxarılması, son nəticələrin statistik emalı, müqayisəli analizi və elmi-statistik təhlili prosesidir. Test vasitəsilə pedaqoji, psixoloji, sosioloji, tibbi, fizioloji, texniki, intellektual, fiziki və s. baxımdan hər hansı şəxsiyyətin və ya bir qrup şəxsin, komandanın müəyyən istiqamətdə və ya hərtərəfli inkişafı keyfiyyətləri və xüsusiyyətləri özəl olaraq aşkar olunur.
Test sualları birqiymətli şəkildə düzgün, səhv və ya buraxılmış şəklində cavablandırılır.
Tapşırıqların test formasında verilməsi üçün müəyyən tələblərə riayət edilməlidir:
texniki təlimatların və metodiki göstərişlərin sınaq iştirakçıları üçün eyni olması,
test tapşırığının məzmun və formasına uyğun təlimatların adekvatlığı,
məntiqi ifadə tərzinin aydın, anlaşıqlı və lakonik şəkildə olması,
test elementlərinin düzgün formada yerləşdirilməsi,
test tapşırıqlarının fasetliyi,
cavabların yerləşdirilməsi üçün cavab kartlarının hazırlanması,
qəbul edilmiş forma çərçivəsində qiymətləndirmənin bircinsliyi.
Testologiya – test sistemləri nəzəriyyəsi və praktikası haqqında elmdir.
Testoloq – test sistemləri nəzəriyyəsinə bələd olan, müəyyən praktiki təcrübə keçmiş, müvafiq sertifikasiyaya malik pedaqoji diplomlu mütəxəssisdir.
Test Bankı – Müxtəlif müəlliflər tərəfindən hazırlanmış, müəyyən məqsədlər üçün istifadə olunmuş, aprobasiyadan keçmiş, spesifik özəlliklərlə zənginləşdirilmiş, nizamlı şəkildə sistemləşdirilmiş test tapşırıqları və testlər toplusudur.
Normativ yoxlama
Normativ yoxlama (ing. Authority control) — kitabxana elmində kataloq və biblioqrafik məlumatların yeganə və bənzərsiz bir ad verilərək keçirilməsi prosesi.
Bu unikal başlıqlar ardıcıl olaraq kataloqda istifadə olunur və digər təşkilati məlumatlarla, məsələn arayışlar ilə işləyir. Hər bir başlıqda tətbiqetmənin və istifadənin hədləri haqqında qısa bir məlumat var, bu təşkilat kitabxana işçilərinə kataloqu yeniləməyə kömək edir və tədqiqatçıların işini asanlaşdırır.
Kataloqatçılar, hər bir obyekti (müəllif, kitab, seriya, naşir) özünəməxsus bir mətn identifikatoru təyin edirlər, bu giriş, təxəllüs və ya kriptonimin bir variantı olsa belə, bu varlığa aid bütün istinadları bənzərsiz təsvir etmək üçün istifadə olunur. Unikal bir başlıq, əlaqəli qurumlar haqqında məlumat daxil olmaqla, bütün müvafiq məlumatları əldə etməyə imkan verir. Normativ yoxlama bir verilənlər bazasında yerləşə bilər və digər qurumlarla və digər məlumat bazaları ilə əlaqələri ehtiva edə bilər. Buna görə normativ nəzarət bir növ biblioqrafik nəzarət və normativ lüğətdir.
Nəzəri cəhətdən hər hansı bir məlumat normativ yoxlamaya məruz qalsa da (şərti adlar, şəxsi adlar, firma adları), kitabxanalardakı kataloqlar ümumiyyətlə müəlliflərin və kitabların adları ətrafında cəmlənir. Konqres təsnifatı kitabxanası oxşar bir funksiyanı yerinə yetirir, baxmayaraq ki, ümumiyyətlə ayrıca nəzərdən keçirilir.
Fakt-yoxlama
Fakt yoxlama — şübhəli xəbərlərin və ifadələrin faktiki düzgünlüyünün yoxlanılması prosesi. Fakt yoxlama mətnin və ya məzmunun dərc edilməsindən və ya başqa şəkildə yayılmasından əvvəl və ya sonra aparıla bilər. Daxili fakt yoxlaması qeyri-dəqiq məzmunun dərc olunmasının qarşısını almaq üçün naşir tərəfindən aparılan yoxlamadır. Lakin faktı üçüncü tərəf yoxladıqda, bu proses artıq xarici fakt yoxlama adlanır.
Tədqiqatlar göstərir ki, faktların yoxlanması həqiqətən də vətəndaşlar arasında təsəvvürləri düzəldə bilər, həmçinin siyasətçiləri yalan və ya çaşdırıcı iddialar yaymaqdan çəkindirə bilər. Bununla belə, düzəlişlər zaman keçdikcə azala bilər və ya daha az dəqiq iddialar irəli sürən elitaların göstərişləri ilə təzyiq altında qala bilər. Siyasi faktların yoxlanılması bəzən publisistika kimi tənqid olunur. ABŞ siyasətindəki fakt yoxlayıcılarının nəzərdən keçirilməsi fakt yoxlamanın yanlış təsəvvürləri azaltmaq üçün effektiv bir yol olub-olmaması və metodun etibarlı olub-olmaması ilə bağlı qarışıq bir nəticə göstərir.
== Tarixi ==
1850-ci illər və daha sonrakı tarixlərdə çıxan sensasiyalı qəzetlər daha faktiki mediaya tədricən ehtiyac yaradırdı. Kolin Diki faktların yoxlanmasının sonrakı təkamülünü təsvir etmişdir.
Fakt yoxlama
Fakt yoxlama — şübhəli xəbərlərin və ifadələrin faktiki düzgünlüyünün yoxlanılması prosesi. Fakt yoxlama mətnin və ya məzmunun dərc edilməsindən və ya başqa şəkildə yayılmasından əvvəl və ya sonra aparıla bilər. Daxili fakt yoxlaması qeyri-dəqiq məzmunun dərc olunmasının qarşısını almaq üçün naşir tərəfindən aparılan yoxlamadır. Lakin faktı üçüncü tərəf yoxladıqda, bu proses artıq xarici fakt yoxlama adlanır.
Tədqiqatlar göstərir ki, faktların yoxlanması həqiqətən də vətəndaşlar arasında təsəvvürləri düzəldə bilər, həmçinin siyasətçiləri yalan və ya çaşdırıcı iddialar yaymaqdan çəkindirə bilər. Bununla belə, düzəlişlər zaman keçdikcə azala bilər və ya daha az dəqiq iddialar irəli sürən elitaların göstərişləri ilə təzyiq altında qala bilər. Siyasi faktların yoxlanılması bəzən publisistika kimi tənqid olunur. ABŞ siyasətindəki fakt yoxlayıcılarının nəzərdən keçirilməsi fakt yoxlamanın yanlış təsəvvürləri azaltmaq üçün effektiv bir yol olub-olmaması və metodun etibarlı olub-olmaması ilə bağlı qarışıq bir nəticə göstərir.
== Tarixi ==
1850-ci illər və daha sonrakı tarixlərdə çıxan sensasiyalı qəzetlər daha faktiki mediaya tədricən ehtiyac yaradırdı. Kolin Diki faktların yoxlanmasının sonrakı təkamülünü təsvir etmişdir.
Yoxlama (film, 2006)
Habil (Əjdər Həmidov) sadə adamdır. Vergilər Nazirliyində işləyir. Lakin dostu Rokun öldürülməsindən sonra onun həyatı tamamilə dəyişir, dostunun başa çatdıra bilmədiyi tədqiqat işini bitirməyə söz verir. Lakin onun seçdiyi bu yol çox təhlükəli və amansızdır.
1)2006-cı il IX Avrasiya Teleforumun əsas mükafatına - Qran-Priyə layiq görülmüşdür.
Filmin rejissoru Vaqif Mustafayevə Xüsusi Mükafat verilmişdir.
Film 8 seriyadan ibarətdir.
Filmdəki trüklərin əksəriyyətini aktyor Əjdər Həmidov özü həyata keçirmişdir.
Baş məsləhətçi: Fazil Məmmədov (Azərbaycan Respublikası Vergilər Naziri, I dərəcəli dövlət vergi xidməti müşaviri)
Quruluşçu rəssam: Ağarəhim Əliyev, Vyaçeslav Vidanov
Geyim rəssamı: Tahir Tahirov
Qrim rəssamı: Tomaş Matraşek
Montaj edən: Etibar Həsənov
Səs rejissoru: İqor Muqanov
Səs operatoru: Vidadi Samanduyev
Bəstəkar: Yevgeni Doqa
Quruluşçu operator: Aleksey Koluzov, Valentin Piqanov
Ssenari müəllifi: Vaqif Mustafayev, Aleksandr Polozov
İcraçı prodüser: Aslan Məmmədhəsənov
Quruluşçu rejissor: Vaqif Mustafayev
Səs mühəndisi: Roman Məmmədov
Rejissor: Zilli Namazov, Adil İsmayılov, Atəş Davudov
Operator: Rafiq İsmayılzadə, Zaza Tsomaya
Dekor rəsamı: Rövşən Mehdiyev, Kamal Qarayev, Elyaz Səfərov
Rənglərin korreksiyaçısı: Viktor Şaprinski
Kaskadyor qrupunun rəhbəri: Vyaçeslav Uşanov
Kaskadyorlar: Aleksey Uşanov, Əli Məmmədov, Andrey Yeremin
Rekvizit: Elmar Orucov
Geyim: Faiq Əliyev (III)
Pirotexnik: Elşad Ağabəyov
İşıq ustası: Elçin Nağıyev
İşıqçı: Emin Bədirov(Emil Bəbirov kimi), Şəmsi Qədirov, Asif Babayev, Ramil Xələfov, Şahin Mustafayev
Sürücü: Taleh Məmmədov, Fərrux Mustafayev, Vüqar Mustafayev, Bül. Məmmədli, Novruz Həsənov, Mehdi Muradov
Fəhlə: Teymur Həsənov (II), Natiq Məmmədov (II), Hafiz Qəmbərli
İnzibatçı: Cavanşir Cəlilov
İcraçı direktor: Fəxrəddin Qasımov, Abbas Məmmədəliyev
Musiqi redaktoru: İsmayıl Dadaşov
Musiqi ifaçısı: Ceyhun İsmayılov, Ənvər Sadıqov, İsgəndər Ələkbərov
Redaktor: Elnur Məmmədov (II), İlyas Tapdıq
Mətni oxuyan: Rafiq Əliyev (II)
Əjdər Həmidov — Habil Dadaşov
Yaşar Nuri (Yaşar Nuriyev kimi) — Direktor
Nuriyyə Əhmədova — Həlimə
Vyaçeslav Şaleviç — Qəzənfər əmi
Nodar Mqaloblişvili — Çolaq
Valeri Qarkalin — Rok Məmmədov
İlya Rutberq — Emmanuil
Səidə Quliyeva — lal-kar qonşu
Vsevolod Şilovski — Müdir
Arif Kərimov — rəis Səmədov
Arif Qasımov — Baş Mühasib
Rauf Məmmədov (II) — Plombir (Əhməd Əhmədov)
Mənsur Məmmədov — Zavod işçisi
Arif Bağırzadə
Gülşad Baxşıyeva — Zavod işçisi
Nataliya Aşumova — Vialetta
Mahmud Cəbrayılov
Tünzalə Əliyeva — Katibə
Bəhram Bağırzadə — Nazirlik işçisi
Vado Korovin — Nazirliyin əməkdaşı
Muxtar Maniyev — Sürücü
Qərinə Kərimova
Larisa Vinoqradova — Emmanuilin qonşusu
Ağarəfi Rəhimov
Elmira Şabanova — Əhmədin qohumu
Arzu Hüseynov — Zavod işçisi
Şəfiqə Qasımova
Mehriban Abdullayeva
İlham İbrahimov
Hicran Nəsirova
Eldar Həsənov
Füzuli Nəsirov
Rəhman Rəhmanov — Oğru
Rafiq İbrahimov — Oğru
Rafiq Əliyev
Rahib Əliyev
Fuad Osmanov
Ələsgər Muradxanlı
Əfqan Soltanov
Aydın Əliyev — Nazirlik işçisi
Rüstəm Rüstəmov
Əlisurət Məmmədov
Murad Muradov
Nurəddin Nəzərov
Bəxtiyar Kərimov
Vahid Əliyev
Esmiralda Şahbazova
Faiq Əliyev
Rövşən Kərimduxt
Aleksey Saprıkin (Aleksey Şaprikin kimi)
Rasim Babayev (II)
Altay Zahidov-Rəis
İqrar Salamov
Mehdi Muradov
Vüsal Məmmədov
Fərrux Mustafayev
Bül.
Məhdudiyyət yoxlaması
Məhdudiyyət yoxlaması (en. limit check) – proqramlaşdırmada: müəyyən informasiyanın məqbul məhdudiyyətlərə uyğunluğunu yoxlamaq üçün test. Məsələn, verilmiş massivin elementlərindən savayı bütün yaddaşı yeniləyən (yenidən yazan) proqram bu massivə daxil olmayan bütün verilənləri silir. Buna görə də məhdudiyyət yoxlaması proqramlarda tez-tez istifadə olunur.
İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.
Audit yoxlaması
Audit yoxlaması — müəssisə və ya təşkilatın maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin auditor tərəfindən maliyyə hesabatlarına dair təqdim edilmiş sənədlər əsasında aparılan audit. Audit məcburi ola bilər, yəni qanunla müəyyən edilmiş müəyyən müddətlərdə, təşəbbüskar isə müəssisə (təşkilat) rəhbərliyinin qərarı ilə həyata keçirilə bilər. Auditor mühasibat balansı məlumatlarının və müəssisənin maliyyə nəticələrinin etibarlılığını təsdiq etdikdə auditin nəticələri müsbət, təsdiq etmədikdə isə mənfi ola bilər.
== Auditlərin mərhələləri və xüsusiyyətləri ==
Auditin mərhələlərlə aparılmasının üstünlüyü ondan ibarətdir ki, müştəri cari hesabat dövrünə dair rəy almaq və cari maliyyə ilinin sonunadək dəyişikliklər etmək imkanına malikdir.
=== Auditor qiymətləndirir ===
müştərinin biznesinin xüsusiyyətləri
təşkilati və daxili nəzarət
nəzərdən keçirilən dövrdə mühüm hadisələr
müştərinin fəaliyyətini tənzimləyən qanunlara uyğunluq
ən böyük əməliyyatlar üçün:
təsdiqedici sənədlərin yoxlanılması
əməliyyatların mühasibat uçotu registrlərində və maliyyə hesabatlarında əks etdirilməsi
anbarlardakı malların əhəmiyyətli qalıqlarının inventarlaşdırılmasında iştirak
=== Auditi kim aparır ===
Audit fəaliyyəti audit təşkilatları və ayrı-ayrı auditorlar tərəfindən həyata keçirilir.