ZONAL
прил. зональный (связанный с определённой зоной, характерный для определённой зоны). Zonal müşavirə зональное совещание, zonal quruluş геол. зональное строение, zonal dillər лингв. зональные языки, zonal növlər бот. зональные виды
Coğrafi zonallıq
Coğrafi zonallıq — coğrafi təbəqənin (landşaft təbəqəsinin) quruluşunda ən başlıca qanunauyğunluqlardan biri. Bu qanunauyğunluq günəşin şüa enerjisinin enliklər üzrə bərabər bölünməsilə əlaqədar olaraq, müxtəlif landşaft tiplərinin ekvatordan qütblərə doğru dəyişilməsində və müxtəlif coğrafi qurşaqların, coğrafi zonaların yaranmasında özünü göstərir.
Melaleuca zonalis
Melaleuca zonalis (lat. Melaleuca zonalis) — mərsinkimilər fəsiləsinin çay ağacı cinsinə aid bitki növü.
Təbii zonalar
Təbii zonalıq — coğrafi enliklər üzrə istilik və rütubətin nisbətinin dəyişməsindən asılı olaraq,ekvatordan qütblərə tərəf təbii komplekslərin tədricən dəyişməsi qanunauyğunluluğudur.
Təbii zona- hər hansı ərazi üçün səciyyəvi olan və təbii komponentlərin eynilik təşkil etdiyi təbii komplekslərdir.
Ekvator boyu rütubətli həmişəyaşıl Rütubətli ekvatorial meşələr zonası yerləşir. Bu zonada orta illik və orta aylıq temperatur 24–26°-dir. Sutqalıq temperatur tərəddüdü temperaturun illik tərəddüdündən artıqdır.Orta illik yağıntılar 1500–2000 mm,bəzi yerlərdə isə 4000–5000 mm-ə çatır. Yağıntılar il ərzində bərabər paylanır. Lakin günəşin ildə iki dəfə ekvator zonası üzərində zenitdə olduğu vaxt (yaz və payız gecə-gündüz bərabərliyi dövrü) daha çox yağış düşür.Ekvator meşələri zonasında nəmlənmə (nəmlənmə əmsalı 1,5–2 ilə 3–4 arası dəyişir)ifrat dərəcədədir. Bu zonanın bitki örtüyü olduqca zəngin(4 mindən artıq ağac növü var), torpaq örtüyü isə kasıbdır. Flora və faunası olduqca zıngindir. Burada hələ də kəşf olunmayan canlılar var.
Vulkan zonaları
Vulkan zonaları (rus. вулканические зоны, ing. volcanic zones) — müasir vulkanizmin təzahür etdiyi vilayətlər. V. z. Alp qırışıqlıq vilayətlərinə və yer qabığının yeni tektonik pozulmalarına uyğun gəlir. V. z. biri Sakit okean sahili boyu uzanaraq C. və Şm. Amerikadan, Aleut adalarından, Kamçatkadan, Kuril adalarından, Yapon adalarından, İndoneziya arxipelaqından və Yeni Zelandiyadan keçərək Sakit okean vulkan həlqəsini əmələ gətirir; ikinci V. z. – Aralıq dənizi hövzəsinə müvafiqdir.
Zonalı əritmə üsulu
Zonalı əritmə üsulu bərk kristallik maddələrin ərimə üsuludur, o tərkibində olan aşqarların bərk və maye fazada müxtəlif cür həll olmasına əsaslanır. Bu metod istiqamətlənmiş kristallaşma üsulundan fərqli olaraq zonalı əritmə üsulunda nümunənin kiçik bir hissəsi əridilir və bu ərimiş hissə kütlə boyu kiçik sürətlə yerini dəyişir. Bu zaman təmizlənəcək maddədə olan aşqarlar növündən asılı olaraq kütlənin başlanğıc və ya son hissəsinə toplanır. Proses bir neçə dəfə təkrar olunmaqla təmizlənəcək kütlə yüksək təmizlik dərəcəsinə gətirilir. Aşqar tərkibindən asılı olaraq bu üsulun köməyi ilə təmizlik dərəcasi 0,00005–0,000006, bəzən isə daha artıq olan maddələri almaq mümkündür. Aşqar maye fazada yaxşı həll olduğu halda, kristal maye sərhəddində aşqarın yenidən paylanması baş verir, maye fazada aşqarın miqdarı artır və o maye faza ilə birlikdə hərəkət edərək tədricən zonanın yerdəyişmə istiqamətində yığılmağa başlayır. Nəticədə aşqar ilkin nümunənin bir hissəsində toplanır. Aşqar maye fazada pis həll olan halda isə proses nəticəsində aşqar nümunənin əks tərəfində toplanır. Xüsusi hal olaraq bəzən aşqarın maye və bərk fazada eyni cür həll olması halına da rast gəlinir. Belə maddələri zonalı əritmə üsulu ilə təmizləmək mümkün olmur.
Çinin xüsusi iqtisadi zonaları
Çin ərazisindəki xüsusi iqtisadi zonalar (XİZ) planlı iqtisadiyyata nisbətən Çin hökuməti tərəfindən daha sərbəst bazar yönümlü iqtisadi siyasət və çevik hökumət tədbirləri tətbiq edilir. Bu, XİZ-lərə xarici və yerli biznes üçün daha cəlbedici olan iqtisadi idarəetmədən istifadə etməyə imkan verir.
1970-ci illərin sonlarında və xüsusən 1978-ci ilin dekabrında Çin Kommunist Partiyası 11-ci Mərkəzi Komitəsinin 3-cü Plenar iclasında Çin hökuməti islahat və açılış siyasətinə başladı. Mao'nun iqtisadi inkişaf edə bilməyən iqtisadi siyasətin uğursuzluğuna cavab olaraq, Çinin yalnız qərbdəki sənayeləşmiş ölkələrə deyil, həm də artan regional güclərə qarşı rəqabət aparmasına imkan verəcəkdi Bu ərazilərə Yaponiya, Koreya, Sinqapur, Tayvan və Honkonq daxil idi. Partiya Katibi Xi Zhongxunun rəhbərlik etdiyi Guangdong əyalətindəki səlahiyyətlilər, Honkonq mərkəzli Çin Ticarət Qrumu adından Yuan Geng tərəfindən hazırlanan investisiya layihəsindən başlayaraq təşəbbüsü ələ aldılar. Başlanğıcda gəmi düzəldən müəssisə olan bu layihə, 31 yanvar 1979-cu ildə Li Xiannian tərəfindən təsdiqləndi.
1979-cu ilin aprelində Xi Zhongxun və digər Guangdong rəsmiləri Pekində xarici ölkələri cəlb etmək üçün Guangdong və Fucyen sahil əyalətlərinə daha geniş azadlıq vermək təklifini verdilər. Dörd şəhərdə, yəni Mirvari Çayı deltası bölgəsindəki Shenzhen, Guangdong'daki Zhuhai və Shantou və Fucyen əyalətindəki Xiamen (Amoy) üçün əlavə azadolmalarla investisiya tətbiq olundu. Bunun üçün Çin Paramount lideri Deng Xiaoping, Çin Vətəndaş müharibəsi dövründə bu bölgələrə istinad edərək "xüsusi bölgələr" adını verdi. Təklif 15 İyulda təsdiqləndi və 26 avqust 1979-cu ildə dörd xüsusi zona rəsmi olaraq quruldu.
İqtisadi Zonaların İnkişafı Agentliyi (Azərbaycan)
İqtisadi Zonaların İnkişafı Agentliyi — Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin "Sənaye parklarının, sənaye məhəllələrinin və aqroparkların idarə edilməsinin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında" 22 yanvar 2021-ci il tarixli 1257 nömrəli Fərmanı ilə "Sumqayıt Kimya Sənaye Parkı" MMC-nin əsasında publik hüquqi şəxs kimi yaradılmışdır.
2021-ci il 21 dekabr tarixli 1506 nömrəli Fərman ilə Agentliyin Nizamnaməsi təsdiq edilib. İqtisadi Zonaların İnkişafı Agentliyi 2021-ci 28 dekabr taixində dövlət qeydiyyatına alınıb. Hazırda Agentliyin idarəçiliyində 7 sənaye parkı, 3 sənaye məhəlləsi və aqroparklar fəaliyyət göstərir. Bundan başqa İqtisadi Zonaların İnkişafı Agentliyinin nəzdində Peşə Təhsil Mərkəzidə fəaliyyət göstərir.
Sənaye parkları – sahibkarlıq fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün zəruri infrastruktura və idarəetmə qurumlarına malik olan, müasir texnologiyaların tətbiqi yolu ilə rəqabətqabiliyyətli məhsul istehsalı və xidmət göstərilməsi məqsədləri üçün istifadə edilən, sahibkarların səmərəli fəaliyyətinə və inkişafına kömək edən ərazidir. Müasir istehsal infrastrukturuna malik sənaye parkının yaradılması ölkədə sənaye sahələrinin inkişafının, ölkə iqtisadiyyatının tarazlı inkişafının təmin edilməsini, habelə istehsal sahələrinin və onun innovasiya istiqamətinin inkişafını nəzərdə tutan dövlət siyasətinin reallaşdırılmasına yönəldilib. Sənaye parklarında sahibkarlıq fəaliyyətinin inkişafı üçün əlverişli investisiya mühiti yaradılıb ki, iş adamları burada bir çox üstünlüklərdən yararlana bilərlər. Belə ki, sənaye parklarının rezidentləri qeydiyyata alındıqları tarixdən etibarən 10 il müddətinə əmlak, torpaq, mənfəət vergiləri, eləcə də istehsal məqsədilə idxal olunan texnika, texnoloji avadanlıq və qurğulara görə ƏDV-dən və gömrük rüsumlarından azad olunurlar.
Sənaye parkları dövlət vəsaiti hesabına tam infrastruktur sistemi ilə təmin edilirlər.
Geokimyəvi zonalar
Geokimyəvi zona – termin.
Bu termin akademik A. Fersman tərəfindən elmə gətirilmişdir. Ərazicə geokimyəvi zonalar (qurşaqlar) geokimyəvi yarımzonalara (əyalətlərə), horizontlara bölünməklə, həm nisbətən iri regional-geokimyəvi diferensiasiyasına, həm də coğrafi və geoloji inkişaf tarixinə görə fərqlənir. Burada elementlərin geokimyəvi davranışı, onların süxurlarda, təbii sularda, torpaqlarda və orqanizmlərdə paylanması məsələləri öyrənilir. Bütöv planeti əhatə edən geokimyəvi zonallıqla yanaşı həm də faydalı qazıntı yatağı, torpaq, mineral və s.-in özünəmxsus zonallığı mövcuddur. Məsələn, dənizlərin sahillərindən hövzənin mərkəzi hissəsinə doğru çöküntülərin fasiyal zonallığı dəyişir. Torpaqlarda, aşınma qabıqlarında, okean sularında və atmosferdə də şaquli geokimyəvi zonallıq müşahidə edilir. Geokimyəvi zonalar coğrafi mühitdən – dəniz səviyyəsi, coğrafi enlik və uzunluq, landşaft zonallığından, habelə endogen və ekzogen proseslərdən asılı olaraq geoloji inkişaf yolu keçmişdir. Bioloji mühit flora və faunanın inkişafı və təkamülü üçün mühiti, coğrafi mühitin müəyyən şərtləri üçün biogeosenozların xüsusiyyətlərini əks etdirir. Litosfer, atmosfer, hidrosfer və biosfer arasında qarşılıqlı əlaqənin xarakteri baxımından yer qabığının ən dinamik hissəsidir.
Tektonik fəallaşma zonaları
Tektonik fəallaşma zonaları – tektonik fəallaşma zonalarında aşınma və denudasiya hadisələri səciyyəvi olub, zəlzələ və sürüşmələr daha çox müşahidə olunur. Aşınma hadisəsi zamanı Ca elementi, denudasiya hadisəsi zamanı isə Si elementinin toplanması müşahidə olunur. Tektonik fəalliyyətin yüksəldiyi sahələrdə torpaqlarda Mn və Fe elementlərii ilə, yeraltı sularda isə karbonla zənginləşmə hadisəsi baş verir. Mn elementinin yüksək miqdarı tektonik fəallaşma sahələri üçün tipomorf kimyəvi element hesab olunur. Tektonik fəallaşma zonalarında manqan yataqları, habelə Fe / Na nisbətlərinin yüksək göstəriciləri səciyyəvidir.