сущ.; -йикъа, -йикъа; -йикъар, -йикъари, -йикъара 1) суткадин экуь вахт. Заз алахьай гуьлуьшан югъ серин я. Е. Э. Дустариз. Эмин гада кӀевиз шеда и къара. Е. Э. Эминни адан яр. 2) вахт. Гьар са касдиз гьа югъ хьуй ман. Сив ахьайна хъуьредай. Е. Э. КӀани ярдиз. Пашман хьухь вун фейи къарал, Куьз хъел хьана, чан къарагуьз. Е. Э. Къарагуьз. 3) сутка. Пуд югъ алатна,. кьуд лагьай йикъалай эгечӀна, цӀуьрнуьгъриз минералар, ахпани алава хуьрек гуз башламишна. З. Э. Муькъвел гелер. 4) куьгь. колхозда гьар юкъуз чӀугур зегьметдин кьадар къадурдай умуми уьлчме. И фермадин зеведишди вацра 15 югъ къачузва. И. В. Чирхчир. Анихъай атай табельщик Басарова, гъил хкажна, гьарайна: килиг гьа, лагьанач лугьумир, за куь югъ атӀуда! КӀвалах акъвазармир! З. Э. КУТВ-диз фена. Колхозчийри сада садаз йикъар пишкеш авун, садакай атӀана муькуьдаз гун гьахълу яни, тушни гиманлу тир. А. А. Лезгияр. ☼ 1955 - йисан къайдайралди ( кил.: М. Г. ЛЧЮС, 1955), югъ гафуниз къар, къа, къуз вариантарни хас я. Гуьгъуьнлай акъатай йисарин орфографиядин словаррин изданийра и вариантар нормаяр яз къалурзамач. Чи фикирдалди, а формаяр рахунрин норма яз кьулурайтӀа, чӀалак гьерекат аннамишиз куьмекдай.
* а патал алай югъ, базардин югъ, зегьметдин югъ, и йикъара, къияматдин югъ, муькуь югъ, хайи югъ, чӀулав югъ.
* йикъа-йикъа нар. гьар са юкъуз. Йикъа-йикъа паяр гузва вуна заз Чамра хьиз. А. Ал. Рагъ ва рикӀ.
* йикъаркай (къаркай) са юкъуз нар. са сеферда. Къаркай са юкъуз Абдулбариди цӀвенвай вичин бустандин цал хъийиз уста Абдурагьманаз эвер гуда. О. Гьуьсейнов. Межид бубади лугьудай.
* йикъалай къуз нар. къвердавай. И азардин ава тариф, Йикъалай къуз беден зайиф... Е. Э. За вуч ийин, Аман, Ребби?
* йикъан къарар, йифен ахвар амукь тавун гл., низ са никай ва квекай ятӀани датӀана фикирдик хьун. Амач заз йикъан къарар, йифен ахвар, Вакай жеда чандиз дарман, Серминиз. Е. Э. Серминазахъ галаз суьгьбет.
* йикъар, йифер акъудун гл., ни вахт акъудун. ГьикӀ акъудда йикъар, йифер, Акваз кӀан я вун заз, гуьзел. Е. Э. Ваз маса яр хьана, гуьзел. Фана дуьньяда гъам чӀугваз, Йикъар, йифер гьикӀ акъудда? Е. Э. Дустариз.
* югъ акун гл., низ 1) са гьихьтин ятӀани мярекат кьилиз акъатай вахт хьун. - Гуьлселем къаридиз и югъ такуна кьена. Адаз, и югъ акунайтӀа, гзаф шад жедай. А. Ф. Риза. Вун зи патав хьайи югъ акунайтӀа, зак лувар киткидай. Зи жуьрэтлувилихъ сергьят жедачир... З. Э. Арифдиз ишара. \[ХаназирикӀ\]. И костюмрал Халкьдин Собранидин депутатвилин хаш алкӀурдай югъ акурай! Ф. Б. Филиал. 2) шадвал, мурад кьилиз акъатай вахт акун. Фагьумна за бязи гъалар дуьньяда: Са-садбуруз югъ аквадач фанада. Е. Э. Мубарак.
* югъ акъудун гл., ни вахт ракъурун. Ам са кардин иеси я, кӀвале, я туштӀа чуьлда вичин бацӀини галаз югъ текдиз акъудунин иеси. М. В. Гьарасатдин майдандал.
* югъ-йиф талгьана нар. акъваз тавуна. Гъуьл амач лагъана, Ламунат диде руьгьдай аватнач. Ада, югъ-йиф талгьана, зегьмет чӀугуна. Р. Исаев. Хуьруьн тӀвар вине кьуна....
* югъ къандивай нар. къвердавай. Рушани, гьар сеферда гишин хьайила, физ яру калин крчар фитӀиниз хьана. Руш югъ-кьандавай гумрагь, гуьрчег жез хьана. Ф. Бибихатун. Колхоздин кӀвалахар югъ- къандавай чӀур жезва. Тадидаказ серенжемар акуна кӀанда. А. Ф. Газет. Хуьруьн кьилел югъди-йифди азад шагьвар къекъвезва. Югъ-кьандавай хуьруьн къамат цӀийивилихъ элкъвезва. А. Мут. ЦӀийи Макьар. Югъ- кьандавай хьана вагьши, Акъатна ам кӀарарай, Жагъурзавай дестебаши Машгъул мурдар крарал... А. Ал. Билбил.
* югъ няни авун < жуван > гл. ни дуланажагъ са бубат яшамиш кьиле тухун. Заз са дарвални авач, зегьмет къачумир, стха. Герек авач, жуван югъ няни ая. Къ. М. Дагъларин деринрин булахар. - Вун хуьруьз хъфена кӀанзава. Ахпа зунни хкведа. Гъана югъ няни авун герек аквазва заз... З. Э. Рамзият. КӀелунар гадарна. Чарабуруз ада парталар чуьхуьз башламишна. Гьа икӀ ихила-будала ада вичин югъ няни ийиз хьана. З. Э. Гьуьлуьн лепеяр.
* югъ тагун гл., ни-куь низ-квез мумкинвал тагун. СикӀре жанавур акурла, сас регъвез, вилик вегьей кӀарабарни къахкъудиз, жанавурдиз гьич югъ тагуз хьана. Ф. Кесибдин хва Къагьриман. Гъуьлуь гьикьван гьуьрметар, тавазвилер ийизватӀани, папа Шириназ са гьакьван гъуьнтӀ гуз югъ гузвачир. А. И. Къиргъин. Синонимар: гьелекун, хурук кутун, чин тагун.
* югъ(ди)-йиф(ди) нар. датӀана. РикӀер тӀар яз, вилер югъ-йиф ишена... Е. Э. Тушни яр. Чубанар югъ- йиф чуьллера ктӀана. А. Ф. КьатӀ-кьатӀ авур зунжурар. Хуьруьн кьилел югъди-йифди азад шагьвар къекъвезва. А. Мут. ЦӀийи Макьар. Синоним: югъ-йиф талгьана.
* югъ-йиф атун гл., нел кьилел дуьшуьш(ар)атун.
* югъ-йиф талгьана нар. гьамиша. «Приз зиди я», - лугьуз, югъ-йиф талгьана, гьазур хьанвай ам. Н. Насруллаев. Кьве Мегьамед. Синоним: югъди-йифди.
* югъ-къандивай нар. къвез-къвез, артух жедай тегьерда. Югъ-къандивай жувни гьатна кӀевера. Е. Э. Заз сабур гуз. Югъ-къандивай Мурсаланни Саиматан араяр къайи жезвай, садан гаф масадан туьтуьнилай хъфизмачир. Гь. Къазиев. "Гьайиф зи гъуьл". Югъ-кьандавай хуьруьн къамат цӀийивилихъ элкъвезва. А. Мут. ЦӀийи Макьар.
* юкъуз ишигъ (чирагъ(ар)\] гваз къекъуьн гл., вуж лап дикъетдивди жагъин тийизвай затӀунихъ къекъуьн. Им Дагъустанда кӀелдайбур, чирагъ гваз къекъвена жагъурна', минетни авуна тухузвай вахт тир. З. Э. РСФСР-дин лайихлу духтур Сафаралиев. «Илиф» лагьайтӀа, «бей» чидай кас чи хуьре, чирагъар гваз къекъвейтӀани, жагъидачир, - лагъана Рамазана фекьидин суалдиз жаваб яз. З. Э. Зи Иван гьахъ я. Зегьметдин къамат къалурун гьамиша баркаллу кар тушни мегер? Муаллимри чаз гьамиша тарсар гьа и кардикай тикрарзавачирни? Мад заз ихьтин тема гьич юкъуз ишигъ гваз къекъвейтӀани жагъидайди туш. Я. Я. Нурар ва хъенар.