ALE

Erta Ale — Efiopiyadakı ən aktiv vulkandır. Afarca "dumanlı dağ" deməkdir. 1928-ci ildə italyan səyyah Ludovico M. Nesbitt tərəfindən kəşf edilib.

Cəlal Ale-Əhməd (2 dekabr, 1923 – 9 sentyabr, 1969) — İran yazıçısı. Cəlal Ale-Əhməd 1923-cü ildə Tehran şəhərində anadan olmuşdur. Onun aktiv siyasi fəaliyyətə başladığı XX əsrin 40-cı illərindən etibarən İranın ictimai-siyasi və ədəbi həyatında ciddi hadisələr baş verirdi. 1924-cü ildən etibarən ingilislər tərəfindən hakimiyyətə gətirilmiş Pəhləvilər tamamilə yeni siyasi xətt götürdülər. Təbii ki, şah da onların diktəsi ilə hərəkət edir, ölkədə İngiltərənin siyasi marağını qoruyurdu. İkinci dünya müharibəsinin başlanması ilə İran istər-istəməz bu hadisələrin iştirakçısına çevrildi. Təsadüfi deyil ki, dünyanın super dövlətləri olan SSRİ, ABŞ və İngiltərə dövlətlərinin başçıları 1943-cü ildə Tehran konfransı keçirmiş və dünyanın taleyini burada həll etməyə çalışmışlar. Bu da bir tarixi həqiqətdir ki, İran özünün siyasi coğrafiyası ilə dünya gücləri üçün əlverişli məntəqə idi. Cəlal Ale-Əhməd XX əsr İran ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindəndir. Gənc yaşlarından yaradıcılığa başlayan yazıçının bədii irsi özünün realizmi ilə diqqəti cəlb edir.

Cəmil Aleksandroviç-Nasifi (1882- ?) - tarixçi, arxeoloq, etnoqraf. Cəmil Aleksandroviç-Nasifi 1882-ci ildə Qrodnenski vilayətində anadan olub. Mənşəcə litva tatarıdır. "Krımın tədqiqi cəmiyyəti"ndə işləyib. 1920-ci illərin əvvəllərində Bakıya gəlmişdir. 1923-cü ildən başlayaraq Azərbaycan Arxeoloji Komitəsində, 1927-ci ildən "Azərbaycan asari-ətiqələri, incəsənət və təbiət abidələrinin mühafizəsi komitəsi"ndə ("Azkomstaris"də) işləyib. Xarici Şərq bürosunun, o cümlədən də türk-əfqan komissiyası bölməsinin üzvü olub. C.Aleksandroviç XX əsrin 20-ci illərinin ortalarında Arxeoloji Komitənin sədr müavini seçilib. Bir neçə dili bilirdi: alman, fransız, rus, ukrain, türk, ərəb, fars, ingilis, polyak dillərini. 1924-cü ildən "Azərbaycanı Tədqiq və Tətəbbö Cəmiyyəti"nin tarixi-etnoqrafiya bölməsinin işində fəal şəkildə iştirak edib.

Daniil Aleksandroviç (rus. Даниил Александрович; 1261[…], Vladimir – 5 mart 1303, Moskva) — Böyük Moskva knyazlığının ilk udel knyazı (1263-1303), Aleksandr Nevskinin kiçik oğlu; Rurikoviçlərin Moskva xəttinin banisi. Daniel qardaşları, knyazlar Dmitri Pereyaslavski və Andrey Qorodetskinin Vladimirin böyük hökmranlığı və Novqorodda hökmranlıq hüququ uğrunda mübarizəsində iştirak etdi. Knyazların daxili çəkişmələrində istər-istəməz iştirak edən knyaz Daniil Aleksandroviç özünü sülhsevər kimi göstərdi. 1282-ci ildə Tver knyazı Svyatoslav Yaroslaviçlə birlikdə Vladimirin böyük padşahlığı uğrunda başqa bir qardaş Demetriyə qarşı vuruşan qardaşı Andreyin qoşunları ilə Moskva qoşunlarını birləşdirdi; lakin Dmitrov şəhərindəki ilk görüşdə rəqiblər barışdı və qan tökülmədi. Moskvaya qayıdan Şahzadə Daniel səmavi himayədarının şərəfinə bir monastır qurdu. Daniel Stylite - Zamoskvoreçyedə, Moskva çayının sağ sahilində, cənub Serpuxov yolunda. Monastır onun adını aldı - Danilovski, sonralar rəsmi olaraq Müqəddəs Danilov Spasski adlandırıldı. 1283-cü ildən knyaz Vladimirin Böyük knyazına çevrilən qardaşı knyaz Dmitrinin tərəfində idi. 1293-cü ildə knyaz Andrey Qorodetski Qızıl Orda komandirlərinin Şimal-Şərqi Rusiyaya yeni kampaniyasının təşəbbüskarı oldu.

Dua (fr. La Prière) — Aleksis Karrelin elmi-fəlsəfi əsəri. Əli Şəriəti Aleksis Karrelin "Dua" kitabını fars dilinə tərcümə etdikdən sonra öz fikirlərini də əsərə əlavə etmişdir. Hər iki müəllifin əsəri 2015-ci ildə Ağabala Mehdiyev tərəfindən azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş və 1 ad, 2 hissədə Parlaq İmzalar nəşriyyatında nəşr olunmuşdur.

Eskimos-Aleut dil ailəsi — Eskimosların dili. Paleoasiya dillərinin eskimos-aleut qrupuna daxildir. Rusiya Federasiyasının subyektlərindən Çukotka Muxtar Dairəsində, Amerika Birləşmiş Ştatlarının Alyaska ştatında, Kanadanın şimali bölgələrində və Danimarkanın muxtar adası Qrenlandiyada danışılan dil ailəsi. 102 000 nəfərlik etnik əhalidən təhmini 85 000 nəfəri anadilində danışa bilir. ISO 639 sistemində kodu esx-dir. Çukot yarımadasında (RF), Alyaska y-anda (ABŞ), Kanada və Qrenlandiyanın arktik ərazilərində yayılmışdır. Bu dildə təqribən 120 minə qədər insan danışır. 20-yə yaxın dialekti var. Qrammatik quruluşca iltisaqi dildir. Erqativ quruluşlu sadə cümlələr geniş yayılmışdır.

Eskimos-Aleut dil ailəsi — Eskimosların dili. Paleoasiya dillərinin eskimos-aleut qrupuna daxildir. Rusiya Federasiyasının subyektlərindən Çukotka Muxtar Dairəsində, Amerika Birləşmiş Ştatlarının Alyaska ştatında, Kanadanın şimali bölgələrində və Danimarkanın muxtar adası Qrenlandiyada danışılan dil ailəsi. 102 000 nəfərlik etnik əhalidən təhmini 85 000 nəfəri anadilində danışa bilir. ISO 639 sistemində kodu esx-dir. Çukot yarımadasında (RF), Alyaska y-anda (ABŞ), Kanada və Qrenlandiyanın arktik ərazilərində yayılmışdır. Bu dildə təqribən 120 minə qədər insan danışır. 20-yə yaxın dialekti var. Qrammatik quruluşca iltisaqi dildir. Erqativ quruluşlu sadə cümlələr geniş yayılmışdır.

Eskimos-Aleut dil ailəsi — Eskimosların dili. Paleoasiya dillərinin eskimos-aleut qrupuna daxildir. Rusiya Federasiyasının subyektlərindən Çukotka Muxtar Dairəsində, Amerika Birləşmiş Ştatlarının Alyaska ştatında, Kanadanın şimali bölgələrində və Danimarkanın muxtar adası Qrenlandiyada danışılan dil ailəsi. 102 000 nəfərlik etnik əhalidən təhmini 85 000 nəfəri anadilində danışa bilir. ISO 639 sistemində kodu esx-dir. Çukot yarımadasında (RF), Alyaska y-anda (ABŞ), Kanada və Qrenlandiyanın arktik ərazilərində yayılmışdır. Bu dildə təqribən 120 minə qədər insan danışır. 20-yə yaxın dialekti var. Qrammatik quruluşca iltisaqi dildir. Erqativ quruluşlu sadə cümlələr geniş yayılmışdır.

Forever (azərb. Əbədi‎) — Belarusun 2018 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsindəki mahnısı. Alekseev "Forever" mahnısı ilə Belarusu Portuqaliyanın paytaxtı Lissabonda keçirilən Avroviziya 2018-də təmsil etmək hüququ əldə etmişdir. Mahnı Kırılo Pavlov və Evhen Matyuşenko tərəfindən bəstələnmişdir.

Ser Hamilton Aleksandr Rosskin Gibb (ing. Sir Hamilton Alexander Rosskeen Gibb) və H. A. R. Gibb (2 yanvar 1895[…], İsgəndəriyyə – 22 oktyabr 1971[…], Şipston-on-Stor[d], Vorvikşir qraflığı) — Böyük Britaniya tarixçisi, professoru, ərəbşünası və islamşünası. Hamilton Aleksandr Rosskin Gibb 2 yanvar 1895-ci il tarixində Misirin İsgəndəriyyə şəhərində, Aleksandr Krauford Gibbin və Ceyn Enn Qardnerin oğlu olaraq anadan olmuşdur. Onun atası 1897-ci ildə vəfat etmişdir. Gibb beş yaşında ailəsi ilə birlikdə Şotlandiyaya köçür və orada təhsil almağa başlayır. O, 1904-cü ildə Edinburq şəhərindəki Kral Orta Məktəbinə daxil olur. Onun təhsili antik dövrə ixtisaslaşmışdı, ancaq Gibb fransız və alman dillərini, o cümlədən fiziki elmlər də öyrənmişdir. Gibb 1912-ci ildə Edinburq Universitetinə daxil olur, orada sami dillərini öyrənir. Gibb Birinci Dünya müharibəsi başlayanda Edinburq Universitetindəki təhsilini təxirə salmış, 1917-ci ilin fevral ayından Fransada Böyük Britaniya Kral Artilleriyası, bir neçə ay isə İtaliyada səlahiyyətli zabit kimi xidmət göstərmişdir. Gibb 1922-ci ildə Helen Cessi Stark ilə evlənir.

III Aleksandr (26 fevral (10 mart) 1845, Aniçkov sarayı, Sankt-Peterburq, Rusiya imperiyası – 20 oktyabr (1 noyabr) 1894, Livadiya sarayı, Livadiya, Yalta qəzası[d], Tavriya quberniyası[d], Rusiya imperiyası[…])— Romanovlar sülaləsinin üzvü, 1881–1894-cü illərdə Rusiya imperiyasının imperatoru. Təmsil etdiyi hökumətə qarşı çıxmış və rus millətçiliyini dəstəkləmişdir. Çar I Nikolayın nəvəsi, vəliəhd şahzadə Aleksandr Nikolayeviçin (II Aleksandr) ikinci oğlu idi. Qardaşı vəliəhd şahzadə (1855-dən sonra) Nikolay Aleksandroviçin 1865-ci ildə ölümünə qədər vəliəhd olmağı xəyal kimi düşünən Aleksandr, şahzadə olarkən dövrünün hersoqlarına verilən ilk və orta təhsilini almağa başladı. Yalnız 1865-ci ildə vəliəhd olarkən, rus dövlət adamı K. P. Pobedonostsev tərəfindən yetişdirilməyə başlandı. Qardaşı Nikolay, ölümündən əvvəl nişanlısını Danimarkalı şahzadə Daqmarın (Ortodoks olduqdan sonra Mariya Fyodorovna) Aleksandr ilə evlənməsini istəmişdi. Bu istəklə razılaşan Aleksandr və Daqmarın çox xoşbəxt bir evlilikləri oldu. Aleksandr, vəliəht olarkən atası ilə müxtəlif mövzularda razılaşmamağa başladı. Bu münaqişə, Franız-Alman döyüşü zamanı zirvəyə çatdı. Aleksandr fransızları; Çar isə almanları dəstəklədi.

III Aleksandr (lat. Alexander III), dünyəvi adı Rolando Bandinelli (təq. 1100, Siena, Toskana – 30 avqust 1181, Çivita-Kastellana[d], Latsio) — 1159–1181-ci illərdə Roma papası. Papa teokratiyasını möhkəmləndirməyə calışmışdır. İmperator I Fridrix Barbarossa ona qarşı bir necə antipapa qoyduğuna görə, III Aleksandr I Fridrixə qarpı mübarizə aparmışdır. İngiltərə kralı II Henri ilə münaqişədə onu papaların hakimiyyət üstünlüyünü tanımağa vadar etmişdir. Myriam Soria Audebert, "Pontifical Propaganda during the Schisms: Alexander III to the reconquest of Church Unity," in Convaincre et persuader: Communication et propagande aux XII et XIIIe siècles. Ed. par Martin Aurell. Poitiers: Université de Poitiers-centre d'études supérieures de civilisation médiévale, 2007, Vikianbarda III Aleksandr (Roma papası) ilə əlaqəli mediafayllar var.

III Aleksandr (gürc. ალექსანდრე III) — İmeretiya kralı III Georginin böyük oğlu və varisi. 1639–1660-cı illərdə hakimiyyətdə olmuşdur. III Aleksandr 1639-cu ildə atası III Georginin ölümündən sonra İmeretiya taxtına oturdu. Bu dövrdə Meqreliya knyazı Levan Dadiyani İmereti torpaqlarına dağıdıcı basqınlar edirdi. III Aleksandr paytaxt Kutaisinin müdafiəsini möhkəmləndirdi və Levan Dadiyaniyə qoşulmamaları üçün bütün əsas və varlı İmeretiya zadəganlarını ailələri ilə birlikdə paytaxta yerləşdirdi. III Aleksandr Rus çarı Aleksey Mixayloviçdən hərbi və siyasi yardım istəmək üçün öz elçilərini Moskvaya göndərdi. Bu dövrdə III Aleksandr oğlu Baqratı anası ilə birlikdə qovdu və Kaxetiya çarı I Teymurazın nəvəsi Georgini övladlığa götürdü. Georginin ölümündən sonra III Aleksandr oğlu Baqrat ilə barışdı və onu taxtın varisi elan etdi. 1657-ci Levan Dadiyanin ölümündən sonra onun əvəzinə Meqreliya taxtına qardaşı Liparit Dadiyani çıxmışdır.

III Aleksandr körpüsü (fr. Pont Alexandre III) — rus çarı III Aleksandrın adını daşıyan körpü Fransa ilə Rusya arasında razılıq sazişinə xatirə olaraq 1897-1900-cü illərdə inşa edilmişdir. Çörçül xiyabanının qurtaracağında yerləşir. İnvalid kompleksi ilə Yelisey xiyabanını birləşdirir. Onu III Aleksandrın oğlu II Nikolay açmışdır. Körpünün sağ sahildəki naxışlı sütünlarında orta əsrlər və müasir Fransa, sol sahildəki hər iki sütünunda İntibah və XIY Ledovik dövlərindəki Fransa təsvir edilmişdir. Fransa-Rusya ittifaqının simvolu kimi körpü girəcəyindəki sütunlarda Neva və Sena çaylarının alleqorik təsviri verilmişdir. Körpüboyu sütünlar çiçəklərə və amurlu fanarlarla bəzədilmişdir. Onun uzunluğu 160, eni isə 40 metrdir. Qanuni Sultan Süleyman Körpüsü Uzun körpü Varda körpüsü Alexandre III Bridge на сайте Structurae Pont Alexandre III Alexandre III Bridge Arxivləşdirilib 2007-09-28 at the Wayback Machine, current photographs and of the 1900s.

III Aleksandrın Bakıya səfəri — Rusiya imperiyasının imperatoru III Aleksandr Aleksandroviçin, imperatriça Mariya Fyodorovnanın və onların uşaqlarını Nikolay Aleksandroviçin və Georgi Aleksandroviçin Bakıya səfəri 8-9 oktyabr 1888-ci ildə olmuşdur.. Bu, Rusiya monarxlarının Bakıya ilk və yeganə səfəri olmuşdu. İmperator və onun ailəsinin Bakıya səfəri zamanı Bakı şəhəri artıq 29 il idi ki, Bakı quberniyasının inzibati mərkəzi idi və əhalisinin sayına görə Qafqazda ikinci yeri tuturdu. 1888-ci ildə Bakı şəhərində 80 min nəfərə yaxın adam yaşayırdı . Şəhərdə əhalinin əksəriyyətini azərbaycanlılar təşkil edirdilər. 1886-ci ildə Bakının gəliri 327 min manata çatırdı, gəlirin əsas hissəsi (təxminən 90 min manat) yükdaşımaların payına düşürdü. Imperatorun qatarı Bakı şəhərinə şənbə günü gündüz saast 12-də gəldi. Qubernatorun evinin üstündə xüsusi formalı bayraq asılmış, gəmilərdən yaylım atəşləri açılmışdır. Dəmiryol stansiyasına gedən yol bayraqlar və bitkilərlə bəzədilmişdir. Yol boyu bütün şalbanlar Lənkərandan gətirilmiş yaşıl sarmaşıqlarla örtülmüşdür .

III Aleksey Komnenos (yun. Ἀλέξιος Μέγας Κομνηνός)(5 oktyabr 1338, Trabzon – 20 mart 1390, Trabzon) — 17-ci Trabzon imperatoru. Ən uzun müddət hakkimiyyətdə qalan Trabzon imperatorudur. Atası Trabzon imperatoru Vasiley, anası isə onun məşuqəsi Trabzonlu İrinidir. Əsl adı İohanndır. Atasının öldürülməsindən sonra taxtı ələ keçirən ögey anası imperatriça İrina tərəfindən o və qardaş-bacıları analarıyla birlikdə Konstantinopola girov göndərildi. Bu müddət ərzində Trabzon taxtı 4 dəfə əl dəyişdirdi. Nəhayət 13 dekabr 1349-cu ildə taxtdan endirilən atasının əmisi Mixail Komnenosun yerinə Trabzon taxtına dəvət edildi. Bizans imperatoru VI İohannın dəstəyilə dərhal yola düşdü və 22 dekabrda Trabzona daxil oldu. 21 yanvar 1350-ci ildə baş tutan tacqoyma mərasimiylə babası II Alekseyin şərəfinə Aleksey adını aldı və III Aleksey adıyla taxta çıxdı.

III Fyodor Alekseyeviç (30 may (9 iyun) 1661 – 27 aprel,(7 may 1682) — 1676-cı ildən rus çarı, Romanovlar sülaləsindən, çar I Aleksey Mixayloviçinvə çariça Mariya Miloslavskayanın oğlu, çar V İvanın(doğma) və I Pyotrun böyük qardaşı (eyni qan). Böyük qardaşı I Alekseyin ölümündən sonra taxtın varisi elan edilmiş Fyodor Alekseyeviç, Mariya Miloslavskayadan olan Aleksey Mixayloviçin bütün övladları kimi, çox zəif və xəstə bir uşaq idi. Tədqiqatçılar Fyodorun sinqa xəstəliyindən əziyyət şəkdiyini iddia edirdilər. Bu xəstəliyin əlaməti padşahın ən çox çəkdiyi ayaqların şişməsi idi. Atası və babası kimi Fyodor Alekseyeviç kral taxtına gənc yaşda gəldi — 15 yaşında gəldi. Müəllimlərindən biri Reç Pospolitadan olan Simeon Polotsk adlı təhsilli bir monarx idi,polyaklar kimi vacib olan hər şeyi ona aşılamışdı. Kral polyak dilində səlis danışırdı. Bəzi tədqiqatçılar onun latın dilini də bildiyini iddia edirdilər. Fyodor Alekseyeviç Avropa siyasəti ilə də maraqlanırdı. Boyar Dumasının iclaslarında ona və boyarlara səfirlik sifarişində tərtib olunan Qərb mətbuatının rəylərini oxuyurdular.

III Fyodor Alekseyeviç (30 may (9 iyun) 1661 – 27 aprel,(7 may 1682) — 1676-cı ildən rus çarı, Romanovlar sülaləsindən, çar I Aleksey Mixayloviçinvə çariça Mariya Miloslavskayanın oğlu, çar V İvanın(doğma) və I Pyotrun böyük qardaşı (eyni qan). Böyük qardaşı I Alekseyin ölümündən sonra taxtın varisi elan edilmiş Fyodor Alekseyeviç, Mariya Miloslavskayadan olan Aleksey Mixayloviçin bütün övladları kimi, çox zəif və xəstə bir uşaq idi. Tədqiqatçılar Fyodorun sinqa xəstəliyindən əziyyət şəkdiyini iddia edirdilər. Bu xəstəliyin əlaməti padşahın ən çox çəkdiyi ayaqların şişməsi idi. Atası və babası kimi Fyodor Alekseyeviç kral taxtına gənc yaşda gəldi — 15 yaşında gəldi. Müəllimlərindən biri Reç Pospolitadan olan Simeon Polotsk adlı təhsilli bir monarx idi,polyaklar kimi vacib olan hər şeyi ona aşılamışdı. Kral polyak dilində səlis danışırdı. Bəzi tədqiqatçılar onun latın dilini də bildiyini iddia edirdilər. Fyodor Alekseyeviç Avropa siyasəti ilə də maraqlanırdı. Boyar Dumasının iclaslarında ona və boyarlara səfirlik sifarişində tərtib olunan Qərb mətbuatının rəylərini oxuyurdular.

II Aleksandr (rus. Алекса́ндр II Никола́евич;17 (29) aprel 1818, Kiçik Nikolayev sarayı[d] – 1 (13) mart 1881, Qış sarayı) — Romanovlar sülaləsinin üzvü, Rusiya imperiyasının XII imperatoru. II Aleksandr 1855-ci ildə atası I Nikolayın ölümünün ardından taxta çıxmış və 1881-ci ildə sui-qəsdlə öldürüləcəyi günə qədər hakimiyyətdə qalmışdır. II Aleksandr Rusiya imperiyasının XII İmperatoru olmaqla yanaşı III Polşa Çarı və III Finlandiya Knyazı titullarında daşıyırdı. Yenilikçi fikirlərə sahib olan Aleksandr bir necə mühüm islahatın və iqtisadi inkişafın əsas səbəbkarı hesab olunur. 1861-ci ilin 19 fevral tarixində təhkimçilik hüququnun ləğv edilməsi ilə bağlı fərman imzalaması ilə imperiyanın bütün hüdudlarında yaşayan milyonlarla kəndli azad edildi. Kəndlilərə torpaq sahələrinin ayrılması, onların hüquqlarının qorunması sahəsində əməli işlərin görülməsi nəticəsində əhali tərəfindən II Aleksandr Xilasedici Aleksandr (rus. Алекса́ндр Освободи́тель) olaraq adlandırıldı. Aleksandr tərəfindən inzibati-məhkəmə sisteminin yenidən təşkil edilməsi, ölüm hökmünün ləğv edilməsi, hər təbəqədən olan şəxslərin orduya cəlb edilməsi və dini-etnik icmaların üzərində təziqin adılması kimi mühüm reformlar keçirildi. Keçirdiyi reformlarla liberal imperator imiçini formalaşdıran II Aleksandr monarxiyanın mütləqiyyətinə də inanırdı.

II Aleksandr (gürc. ალექსანდრე) — Baqrationilər sülaləsindən olan Kaketi çarı. Kaxeti çarı Levanın və Tinatin Quriyelinin oğlu. II Aleksandr Qafqaz üzərində nəzarət uğrunda mübarizə aparan Osmanlı və Səfəvi hökümətləri arasında siyasi manevr edərək ehtiyatlı siyasət yürütməyə və eyni zamanda Rusiya ilə ittifaq qurmağa çalışırdı. II Aleksandr 1578-ci ildə Osmanlıların hakimiyyətini qəbul etdi. O, bu dövrdə ölkənin müdafiəsini gücləndirmək üçün bir sıra addımlar atdı. Həmçinin digər ölkələr ilə ticarət əlaqələrini genişləndirdi. II Aleksandrın hakimiyyəti dövründə çətin xarici-siyasi vəziyyətə baxmayaraq, onun dövründə şəhərlər (xüsusilə Qremi və Zeqami şəhərləri) və əkinçilik inkişaf etdi. Avropa və Asiya ölkələri ilə ticarət əlaqələri quruldu (ipək, şərab, qoz və ədviyyatın ixracına başlanıldı). II Aleksandr 1587-ci ildə Rusiya ilə müttəfiqlik əlaqələri qurdu.

Makedoniyalı II Aleksandr (E.ə. 370 — E.ə. 368) — II Aleksandr (çar) (E.ə. 272) — II Aleksandr (Roma papası) (1061 — 1073) — II Aleksandr (Şotlandiya kralı (1198 — 1249) — II Aleksandr (1818 — 1881) — Romanovlar sülaləsinin üzvü, Rusiya imperiyasının XII imperatoru.

"Böyük islahatlar" — o vaxta qədər Rusiya tarixində analoqu olmayan 1860 və 1870-ci illərdə imperator II Aleksandrın dövründə Rusiya imperiyasında həyata keçirilmiş islahatlar: Təhkimçilik hüququnun ləğvi (1861) Maliyyə islahatı (1863) Ali məktəb islahatı (1863) Zemstvo islahatı (1864) Məhkəmə islahatı (1864) Senzura islahatı (1865) Şəhər özünüidarəçiliyi islahatı (1870) Orta məktəb təhsili islahatı (1871) Hərbi islahat (1874) Bu yeni tədbirlər uzun müddət davam edən bir sıra sosial-iqtisadi problemləri həll etdi, Rusiyada kapitalizmin inkişafı yolunu təmizlədi, vətəndaş cəmiyyətinin və qanunun aliliyinin sərhədlərini genişləndirdi. Lakin bu yeniliklər sona qədər aparılmadı. II Aleksandrın hakimiyyətinin sonunda mühafizəkarların təsiri altında bəzi islahatlar (məhkəmə, zemstvo) məhdud həyata keçirildi. Xələfi III Aleksandrın başlatdığı əks-islahatlar kəndli islahatlarının və şəhər özünüidarəetmə islahatlarının müddəalarına da təsir etdi. İslahatların hazırlanmasında və həyata keçirilməsində əsas fəal qüvvə 1830-1840-cı illərdə formalaşmağa başlayan yüksək vəzifəli məmurların kiçik bir zümrəsi idi. Qərb tarixşünaslığında bu zümrə "maariflənmiş bürokratlar" adlanır. 1960-cı illərdən sonra isə rus tarixşünaslığında "liberal bürokratlar" termini geniş istifadə olunur. Müasirləri onları "qırmızılar", "mütərəqqilər", "demokratik məmurlar" adlandırırdılar və "reaksionerlər" və "təhkimçilər"ə qarşı qoyurdular. "Liberal bürokratlar"ı təhkimçiliyin ləğv edilməsi, məhkəmənin, yerli idarəetmənin və həyatın digər sahələrinin yenilənməsinin zəruriliyi birləşdirirdi. “Liberal bürokratlar” yenilənmənin əsas aparıcı qüvvəsi kimi imperatorun qeyri-məhdud hakimiyyətini görürdülər.

II Aleksandrın məhkəmə islahatı — 1860-cı illərdə imperator II Aleksandrın həyata keçirdiyi islahatlardan biri. Rusiya imperiyasında iqtisadi inkişafın və 50-ci illərin sonu – 60-cı illərin əvvəllərindəki şəraitin təsiri altında öz obyektiv sosial-iqtisadi məzmununa görə burjua xarakterli məhkəmə islahatına başlamağa məcbur oldu. 1864-cü il noyabrın 20-də II Aleksandr hakim senata fərman imzaladı. Bu fərmana ―1864-cü il 20 noyabr məhkəmə nizamnamələri adı altında birləşdirilmiş məhkəmə təsisatları, cinayət məcəlləsi, mülki məcəllə və andçı hakimlər tərəfindən qoyulan cəzalar haqqında nizamnamə əlavə edilmişdi. Məhkəmə islahatı silki məhkəmələri bütün silklər üçün ümumi olan məhkəmələrlə əvəz etdi, andlılar məhkəməsi, vəkillər korpusu yaratdı, məhkəmə instansiyaların sayını azaltdı. Bu islahat formal olaraq məhkəmə quruculuğu və məhkəmə icrası, məhkəmə hakimiyyətinin qanunverici və icraedici hakimiyyətlərdən ayrılması, məhkəmə prosesinin aşkarlığı, hakimlərin müstəqilliyi və onların bütün işləri öz daxili inamlarına müvafiq surətdə həll etmək hüququ, cinayət işlərinin əskəriyyətinin andlı iclasçılarının iştirakı ilə baxılması və s. burjua-demokratik prinsiplərini bəyan etdi. 1864-cü il məhkəmə islahatı məlum dərəcədə müsbət əhəmiyyətə malik idi. Bununla bərabər, hakim təbəqə tərəfindən, mütləqiyyət quruluşu şəraitində keçirilmiş bu islahat da yarımçıq idi. Onun qeyri-ardıcıllığı, ilk növbədə, dövlət cinayətlərinin andlılar məhkəməsinin ixtiyarından alınmasında təzahür etdi.

II Aleksey Paleoloq-Komnenos (yun. Ἀλέξιος Μέγας Κομνηνός Παλαιολόγος) (1282, Konstantinopol – 3 may 1330, Trabzon) — 9-cu Trabzon imperatoru. 1282-ci ildə Konstantinopolda dünyaya gəldi. Atası Trabzon imperatoru II İohann, anası isə Bizans imperatoru VIII Mixailin qızı Evdokiya Paleoloqdur. Atasının 1297-ci ildə vəfatının ardından taxta çıxmışdır. Səltənətinin ilk illərində dayısı olan Bizans imperatoru II Andronikin təsiri altında qaldı. Ancaq 1300-cü ildə Mesxeti atabəyi I Bekanın qızıyla gizlicə evlənməsi səbəbiylə dayısıyla münasibətləri pisləşdi. Belə ki, nikahın ləğv edilməsi üçün kilsəyə müraciət edən dayısının bu istəyi, xanımının artıq hamilə olması səbəbilə geri çevrildi. O əsnada Konstantinopolda olan anası Evdokiya oğlunu boşanmağa razı salmaq məqsədilə Trabzona göndərilsə də, o da oğlunu dəstəklədi. Dayısının təsir dairəsindən çıxdıqdan sonra II Aleksey Komnenos müsətqil siyasət yürütməyə başladı.

IV Aleksey Komnenos (yun. Αλέξιος Μέγας Κομνηνός) (1379, Trabzon – 26 aprel 1429) — 19-cu Trabzon imperatoru. Atası Trabzon imperatoru III Manuel, anası isə Gürcü çarı IX Davidin qızı Evdokiya Baqrationidir. 1395-ci ildə atası tərəfindən ortaq imperator elan edildi. Atasının 1417-ci ildə ölümünün ardından idarəni təkbaşına ələ aldı. Atasının ölümündə əli olduğu ehtimal olunur. Onun səltənətində Genuyalılarla 1418-ci ildə sülh bağlansa da, onlarla mübarizədə Venesiya ilə ittifaq quruldu. Digər tərəfdən şərqi Anadoluda güclənən Qaraqoyunlularla yaxın münasibətlər quruldu və 1420-ci ildə qızlarından birini Qaraqoyunlu sultanı Qara Yusifin oğlu Cahanşahla evləndirdi. Apardığı evlilik siyasətləriylə qonşularıyla dost münasibət saxladı. Digər qızı Mariyanı 1428-ci ildə Bizans imperatoru VIII İohannla, Evdokiyanı isə italyan əsilli lord Nikol Krispo ilə evləndirdi.