Lüğətlərdə axtarış.

Abaşiri (yap. 網走市) — Yaponiyanın Hokkaydo adasında və eyniadlı prefekturanın Oxotsk sabprefekturada yerləşən şəhər.

Alaciki Tiflis quberniyasının Tioneti qəzasında kənd adı. == Toponimkası == Alacik- Tiflis quberniyasının Tioneti qəzasında kənd adı. XIX əsrin ortalarında Gürcüstanda rusca yazılışında "Çixeki" kənd icması vardı və bu icmaya Atan, Haqnəzər, Çik, Loru, Seyidbağlı və b. kəndlər daxil idi. Bu kəndlərin əhalisi XIX əsrin birinci yarısında gəlmə ermənilər idi. Qazax qəzasında (indi Ermənistanın İcevan rayonunda) da bu adda kənd vardı. 1988-ci ildə kəndin əhalisi Azərbaycana deportasiya edilmişdir. Əsli El-i Cik, yəni "Cik eli (tayfası)". Yenisey və İrtış sahillərində yaşamış qədim türkmənşəli Cik tayfası VI–VIII əsrlərdə Türk xaqanlığına daxil idi. VIII əsrdə ciklər İrtış boyunda kaymak-qıpçaqlara qarışmış və görünür, onların tərkibində Cənub şərqi Avropaya, oradan Cənubi Qafqaza gəlmişlər.

Qaladibi (Şahbuz) — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şahbuz rayonunun Kükü kəndinin şimalında yerləşən arxeoloji abidə. Qaladibi (Vedi) — Vedi rayonunda kənd.

Aladin – Azərbaycan Respublikasının Zəngilan rayonunun Gilətağ kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. 1993-ci ildə Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilib. 30 oktyabr 2020-ci ildə Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğaldan azad edilmişdir. == Tarixi == Aladin kəndi Dağlıq ərazidədir. 1826-28-ci illər, Rusiya-İran müharibəsindən sonra Cənubi Azərbaycanın Aladin kəndindən gəlmiş azərb. ailələr tərəfindən salınmışdır. Şərur r-nunda Aralıdağ yaxınlığındakı kənd xarabalığı da Aladin adlanır. Tədqiqatçılar bu oykonimin alan və dən sözlərindən ibarət olub, "hamar, düz yer" və "vilayət, dairə" mənasını ifadə etdiyini söyləyirlər. Lakin əslində bütün türkdilli xalqların toponimiyasında geniş yer tutan ala topokomponenti "müxtəlif rəngli; qonur rəng; böyük, geniş" mənalarını bildirir. 1917-ci ildə Lənkəran qəzasında Alabin kəndi qeydə alınmışdır.

Alagir (oset. Алагир ) — Rusiyanın subyekti olan Şimali Osetiya respublikasında yerləşən Alagirski rayonunun şəhər mərkəzi. == Coğrafiyası == Vladiqafqazın 55 km qərbində yerləşən Alagir şəhərinin şərqindən Ardon, qərbindən Tsraudon çayları axır. Osetiya maili düzənliyində, Alagir dərəsinin girişində qurulan şəhərin sahəsi təxminən 27 km²-dır. Alagirin ətəklərin sulfid-sulfat-maqnezium-kalsium sularıyla zəngin Tamisk balneoloji kurortu var. == Etimologiyası == Şəhərin adı osetin dilindəki "Ullaq İr" (Ullaq - yuxarı, İr - Osetiyanın milli adı) söz birləşməsindən əmələ gəlib, Yuxarı Osetiya mənasını verir. == Tarixi == 1824-cü ildə (bəzi mənbələrə görə - 1781) müasir Alagir ərazisində daha sonra Alagirlə birləşək olan Saluqardan kəndi quruldu. 1850-ci ildə Ardon çayının sağ sahilində 1897-ci ilə qədər fəaliyyət göstərən gümüş qurğuşun zavodu tikildi. 1863-cü ildə kəndin adı Qornaya olaraq dəyişdirildi. 19-cu əsrin sonlarına gəldikdə Alagir Vladiqafqaz bölgəsinin Terek mahalında bir yaşayış yeri idi.

Alatri (it. Alatri) – İtaliyanın Latsio vilayətində şəhər.

Albiri Tsinxvali rayonunda kənd adı. == Toponimkası == Albiri — Tsinxvali rayonunda kənd adı. XII əsrə aid rus salnamələrində (məsələn, "İqor polku haqqında dastan"da) Olber kimi yazılmış qıpçaq tayfasının adını əks etdirir. N. A. Baskakovun fikrincə bu etnonim türk dillərində alp "igid" və "ər" (kişi, döyüşçü) sözlərindən ibarətdir.

Aqadir (ərəb. أكادير‎, أݣادير və ya أغادير) — Mərakeşdə şəhər, Atlantik okeanı sahilində port. Ölkənin mühüm balıq sənayesi mərkəzlərindəndir. Sement zavodu dənizkənarı kurortlar var.

Aldair Nassimentu dos Santos (br-port. Aldair Nascimento dos Santos, 30 noyabr 1965) — Braziliyalı keçmiş futbolçu. Müdafiəçi kimi çıxış edib. Braziliya milli komandasının üzvu olub və milli komanda ilə 1994-cü il Dünya Çempionatının qalibi olub. == Karyera Statistikası == === Klub === === Milli komanda === == Uğurları == === Klub === ==== Flamenqo ==== Karioka Çempionatı: 1986 Braziliya A Seriya Çempionatı: 1987 ==== Benfika ==== Portuqaliya Superkuboku: 1989 ==== Roma ==== A Seriyası: 2000–01 İtaliya Kuboku: 1990–91 İtaliya Superkuboku: 2001 ==== Murata ==== Calcio Sammarinese Çempionatı: 2007–08 === Milli komanda === ==== Braziliya ==== FIFA Dünya Kuboku: Çempion 1994 İkinci yer 1998 Copa America: Çempion 1989, 1997; İkinci yer 1995 Yay Olimpiya Oyunları: Bürünc medal 1996 FIFA Konfederasiyalar Kuboku: 1997 === Fərdi === FIFA XI: 2000 Golden Foot: 2008, futbol əfsanəsi kimi.

Abaşiri həbsxanası (yaponca: 網走刑務所, Hepbörn: Abashiri Keimusho) — Hokkaydo prefekturasının Abaşiri şəhərində yerləşən, 1890-cı ildə açılan həbsxana. Yaponiyanın ən şimal həbsxanası Abaşiri çayının yaxınlığında və Tento dağının şərqində yerləşir. On ildən az cəza alan məhkumlar orada saxlanılırdı. Həbsxananın qədim hissələri 1983-cü ildə Tento dağının ətəyinə köçürüldü və burada ölkənin yeganə həbsxana muzeyi kimi fəaliyyət göstərir. == Tarixi == 1890-cı ilin aprelində Meici hökuməti təcrid olunmuş Abaşiri kəndinə 1000-dən çox siyasi məhbus göndərdi və onları daha cənuba bağlayan bağlayan yollar çəkməyə məcbur etdi. Abaşiri həbsxanası daha sonra özünün yetərli əkinçilik sahəsi olan həbsxana olmağı ilə tanındı və Yaponiyadakı digər başqa həbsxanalara nümunə göstərildi. Həbsxananın çox hissəsi 1909-cu ildə baş verən yanğın zamanı yanmış, lakin 1912-ci ildə yenidən qurulmuşdur. 1922-ci ildə indiki adını aldı. 1984-cü ildə həbsxana müasir dəmir-beton kompleksinə köçdü. 1965-ci ildə çəkilən Abaşiri həbsxanası filmi həbsxananın məşhur turistik məkana çevrilməsinə böyük təsir göstərmiş oldu.

Amadori qruplaşması — aldozun N-glikozidlərinin 1-amino-1-deoksiketozaya izomerləşməsidir. İtalyan kimyaçısı Mario Amadori tərəfindən kəşf edilmişdir. Amadori qruplaşması turşular tərəfindən kataliz edilir və aldiminlərin aralıq birləşmə əmələ gələrkən yaranır. Bu zaman N-qlikozid 1-in piranoz tsiklinin açılması zamanı əmələ gələn və iminin 3-dən 2-hidroksienaminin (və ya ekvivalent olaraq, 2-aminoenol) 4 turşu katalizli tautomerləşməsindən əldə edilir. Öz növbəsində 1-amino-1-deoksiketoza 5 2-oksoaminə — tautomerləşir: Amadori qruplaşması eləcə də, qliserindehiddən alınan əsaslar üçün də xarakterikdir: R-CH(OH)CHO + R'NH2 → {\displaystyle \to } R-CH(OH)CH=NR' + H2O R-CH(OH)CH=NR' → {\displaystyle \to } R-COCH2NHR' Birincil aromatik aminlərin N-glikozidləri daha asanlıqla qruplaşır; Amadori qruplaşması da birinci və ikinci alifatik aminlərin qlikozil törəmələri halında baş verir. Amadori qruplaşması karbohidrogenlər kimyasında aldozları ketoza çevirmək üçün istifadə olunur, bu məqsədlə ketozdan və birinci aminlərdən alınan 1-amino-1-deoksiketozlar azot turşusunun təsiriylə zərərsizləşdirilir; məsələn, fruktoza qlükozadan sintez edilə bilər. Amadori qruplaşması həm də aldozlarla amin turşuları arasındakı Mayyar reaksiyasının ilk mərhələsidir ki, bu da yemək hazırlığı zamanı tünd rəngli qidaların (melanoidinlər) əmələ gəlməsinə səbəb olur. Ketoz təsiri altında N-glikozid ketozlar, analoji olaraq 2-amino-2-deoksialaldozlarda (yenidən qruplaşma Amadori və ya Hayans qruplaşması) oxşar bir mexanizm ilə yenidən qruplaşır. == İstinadlar == == Mənbə == О. А. Реутов, А. Л. Курц, К. П. Бутин Органическая химия в 4-х частях, Изд.: "БИНОМ. Лабораторя знаний", М., 2004. Ли Дж.

Qadırğalı bəy Qasımlı Jalayiri (Qadırğalï Jalayir / Қадырғали Жалайыр, ləqəbi Karaçi) — XVI əsrdə yaşamış qazax salnaməçisi, siyasətçi. Qadır Əli bəy Xoşum-bəy Cəlayir (1530-1605) - Sibir və Kasımov xanlarının saray xadimi, tarixçi. Sibir Xanı Kuçuma xidmət etmişdir. Ruslar tərəfindən tutuldu. Kasımov Xan Uraz-Məhəmməd tərəfindən işə götürülmüşdür. 1602-ci ildə "Cəmi ət-təvarix" (Salnamələr toplusu) tarixi traktatını yazdı. Fəzlullah Rəşidəddin tərəfindən yazılmış eyni adlı əsərin qısaldılmış variantını və bir neçə dastanın orijinal hissəsini ehtiva edir. Salnamə, XV-XVI əsrlərdə Deşti-i Qıpçaqdakı hadisələrin yerli Tatar-Noqay versiyasını verir. Tatar mətni I.N.Berezin tərəfindən 1854-cü ildə nəşr edilmişdir - Salnamələr toplusu. Kazan, 1854 (Şərq tarixçiləri kitabxanası, I. N. Berezin tərəfindən nəşr edilmişdir, c.2, hissə 1) əsər M. A. Usmanov tərəfindən öyrənilmişdir (Usmanov M. A. XVII—XVIII əsrlərə aid Tatar tarixi mənbələri.

Qaladibi — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şahbuz rayonunun Kükü kəndinin şimalında yerləşən arxeoloji abidə. Qala hündür qayalığın ətəyində salınmışdır. O, şimal tərəfdən təbii qayalıqla əhatə olunur, şimal, cənub və qərb tərəfdə isə iri daşlardan hörülmüş müdafiə divarı ilə möhkəmləndirilmişdir. Qala divarının tikintisində düzbucaqlı çıxıntılardan və rizalitlərdən istifadə edilmişdir. Bu tip tikinti texnikası inkişaf etmiş Dəmir dövrü üçün xarakterikdir. Qalanın içərisində daşdan inşa olunmuş dördkünc formalı binaların qalıqları saxlanmışdır. Tədqiqat zamanı aşkar olunan arxeoloji materiallar çəhrayı rəngli keramika parçalarından ibarət olub. Erkən Antik dövr üçün xarakterikdir. Onlar narın qum qarışığı olan gildən hazırlanaraq çəhrayı rəngdə yaxşı bişirilmişdir.

Betle istiotu (lat. Piper betle) — bitkilər aləminin i̇stiotçiçəklilər dəstəsinin i̇stiotkimilər fəsiləsinin i̇stiot cinsinə aid bitki növü. Chavica betle (L.) Miq. Piperi betlum (L.) St.-Lag.

Aladar Qereviç (mac. Aladár Gerevich; 16 mart 1910 – 14 may 1991, Budapeşt) — "bütün dövlərin ən yaxşı qılıncoynadanı" kimi tanınan macar qılıncoynadan. Altı olimpiya oyununda sablya üzrə qızıl medal almışdır. == Həyatı == Aladar Qereviç eyni yarışmanı altı dəfə qazanan yeganə idmançıdır. Müharibə onsuz bəlkə də yarışlarda göstərdiyi ən təsirli nəticəsinə mane ola bilmədi, 1932 və 1960-cı illərdə qızıl medallar qazandı. Bu yarışların arasında 28 il fərq olmasına baxmayaraq o, yarışlarda uğur qazanmağa davam edirdi. Bu ilk və son olimpiya oyunları arasında olan ən uzun müddət idi. Bu rekord 2012-ci ildə Yeni Zellandiyalı idmançı Mark Todd tərəfindən yenidən təkrarlandı. Qereviçin həyat yoldaşı Erna Boqen, oğlu Pal Qereviç və qayınatası Albert Boqen də olimpiya oyunlarında qılıncoynatma üzrə medallar qazanmışdılar. 1960-cı ildə Romada keçirilən olimpiya oyunlarında iştirak etmək üçün seçim mərhələlərində Macarıstanın Olimpiya komitəsi Qereviçə yarışlara qoşulmaq üçün yaşlı olduğunu bildirdi.

Alagirski rayonu (oset. Алагиры район) — Rusiya Federasiyası, Şimali Osetiyanın tərkibində inzibati ərazi vahidi və bələdiyyədir (bələdiyyə rayonu). İnzibati mərkəzi Alagir şəhəridir. == Coğrafiya == Alagirski rayonu, Qafqaz dağlarının şimal yamaclarında bölünərək Meşə (şimalda) silsilələrinə qədər, Ardon çayının hər iki tərəfində və uzaq şimalda Osetiya yamacının bir hissəsində uzanır. Rayonun çox hissəsi respublikanın dağ zonasında yerləşir . Rayon ərazi baxımından respublikanın ən böyük bələdiyyəsidir. Alagirski rayonunun ərazisi 2013.49 km² təşkil edir. Rayon respublikanın bütün ərazisinin dörddə bir hissəsindən çoxdur. == Əhali == === Urbanizasiya === Şəhər şəraitində (Alagir şəhəri) bölgə əhalisinin 54,68% -i yaşayır. === Etnik tərkib === 2010-cu il Ümumrusiya Əhali siyahıyaalmasına görə əhalinin 92,1 %-ni osetinlər, 4,9 %-ni ruslar, 3%-ni digərləri təşkil edir.

Kuzinellus blairi (lat. Kuzinellus blairi) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin hörümçəkkimilər sinfinin mesostigmata dəstəsinin phytoseiidae fəsiləsinin kuzinellus cinsinə aid heyvan növü.

Şamil Aladin (d. 12 iyul 1912, Bağçasaray, Rusiya imperiyası – 21 may 1996, Simferopol, Ukrayna) – Krım tatarı olan yazıçı, şair, tərcüməçi və insan haqları aktivisti. Şeirlə başladığı ədəbiyyat həyatına daha sonra nəsr və qurğusal olmayan əsərlərlə davam etmişdir. Kamil Şamil Aladin 12 iyul 1912-ci ildə Rusiya imperiyasına tabe olan Bağçasarayın Mahuldur adlı tatar kəndində anadan olmuşdur. 21 may 1996-cı ildə Ukraynaya aid olan Simferopolda vəfat etmiş və Simferopoldakı Abdal məzarlığında dəfn edilmişdir. Baxçasarayda 7 illik təhsil görmüşdür. Ağməsciddə (Simferopol) Pedoqogika Tenxikomunu bitiridkdən sonra, Pedinstitutda təhsil almışdır. 1932-ci ilin sonunda Qırmızı Orduya çağırılmış, Qızıl Kazak Atlılar bölüyündə xidmət etmişdir. 1935-ci iıdə Qızıl qazaxın yırları adlı ikinci şer kitabı nəşr edilmişdir. 1937-ci ildə SSRİ Yazıçılar Birliyinə üzv kimi qəbul edilmişdir.

Asakiri Mənsurəyi Məhəmmədiyyə (Türkcə: Məhəmmədin qalib əsgərləri), Yeniçəri ocağının Vaqiəyi-Xeyriyyə ilə aradan qaldırılmasından sonra, Osmanlı sultanı II Mahmud tərəfindən yaradılmış olan yeni ordunun adıdır. 16 iyun 1826 - 1920-ci illərdə fəaliyyət göstərmişdi. De-fakto 1912-ci ildən fəaliyyətinə son verilmişdir. Mudros sülh müqaviləsindən sonra isə fəaliyyəti tamamilə ləğv edilmişdir. Qərargahı İstanbul və Selanikdə olmuşdur. Bu ordudan Rusiya-Osmanlı müharibəsi (1877-1878), Krım müharibəsi, Osmanlı-Yunan müharibəsi (1897) zamanı istifadə edilmişdir. Dindar insanların reaksiyasını azaltmaq üçün Məhəmmədiyyə adın əlavə edildi. Keçmiş yeniçəri ağalarından olan Ağa Hüseyn Paşa birinci olaraq “sərəsgər” adı ilə Asakiri Mənsurəyi Məhəmmədiyyənin rəhbərliyinə gətirildi. Asakiri Mənsurəyi Məhəmmədiyyə “tərtibat” adlandırılan səkkiz qoşundan ibarət idi. Hər tərtibatın başında “mayor” adlandırılan bir komandir var idi.

Anadır — Rusiyada qəsəbə. Çukotka Muxtar Dairəsinin inzibati mərkəzi. Anadır çayının ağzında salınmışdır. Bu qəsəbə Rusiyanın ən şərqi qəsəbəsidir. == Tarixi == Qəsəbənin tarixi bir əsrdən bir az çox olsa da, adının tarixi qədimdir. Bu adın mənşəyi yukagir dilindəki çay mənasına gələn "any-an" sözündən götürülmüşdü. Qəsəbə 1889-cu ildə Novomariinsk adı ilə salınmışdı. Lakin 1923-cü ildə qəsəbənin adı Anadır olaraq dəyişdirildi. 1965-ci ildə isə qəsəbə statusu aldı. == Əhalisi == 2010-cu il əhalinin siyahıyaalınması məlumatına görə Anadırın əhalisi 13045 nəfər olmuşdu.

Zakir Qadiri Uqan (tatar. Закир Хәлим улы Кадыйри; 1878, Simbirsk quberniyası[d] – 1954, Ankara) — tatar əsilli antropoloq, tarixçi və yazıçı. İbn Haldunun Müqəddimə adlı əsəri ilə Quran təfsirçisi Təbərinin Tərixul-Ümum və Mülük adlı əsərini türkcəyə tərcüməsi ilə tanınır. Zakir Qadiri Uqan əslər tatardır. Samara vilayətinin Berende bölgəsinin Osta Kandal (Abdullovo) kəndində 1878-ci ildə doğulmuşdur. Təhsilinə kəndində başlayıb, Simbir şəhərindəki Vəli Həzrət və Şakir Axund mədrəsələrində davam etmişdir. 16 yaşında Buxaraya gedib 5 il islam fəlsəfəsi və hikmət təhsili almışdır. Ardıyca İstanbula gedib Yaqub Mustafa adı ilə Darül-Fünün İlhaiyyat fakültəsinə qəbul olmuşdur. Hakimiyyət əleyhinə düşüncələri olduğu üçün təqib edildi və Hicaza qaçdı. Şeyx İshaq əl-Hindidən təfsir və hədis, Ədibül Hicaz Mehmed Əli Əfəndidən ərəb ədəbiyyatı dərsləri aldı.

Tarix-e Cahanqoşa-ye Nadiri və ya Tarixi-cəhangüşayi-Nadiri (farsca:جهانگشای نادری), ya da qısaca Tarixi-Nadir — Nadir şahın hakimiyyəti dövründə Mirzə Mehdi xan Astrabadi tərəfindən yazılan tarixçilik əsəri. “Tarixi-Nadiri” adı ilə tanınan “Tarixi-cəhangüşayi-Nadiri” əsərinin adı Azərbaycanca “Dünyanı fəth edən Nadirin tarixi” deməkdir. Kitabı yazan Nadir şahın rəsmi tarixçisi və katibi Mirzə Mehdi xan Astarabadi tərəfindən yazılmışdır.Bu kitab Nadirin hakimiyyəti dövründə baş verən hadisələrdən bəhs edən ən önəmli əsər hesab edilir. Kitabın müəllifi Mirzə Mehdi xan Nadirin məmuru olaraq həmişə onun yanında olmuş və hadisələri birbaşa öz gözləri ilə görmüşdür. Görünən odur ki, kitabın ilk adı Tarix-e Nadiri olmuş, lakin sonradan Cahanqoşa-ye Nadiri deyə adlandırılmışdır. Müəllif özü kitabı Ruznamça-i Zəfər (farsca:روزنامچه ظفر) adlandırmışdır. Kitabda 1708-ci ildən 1748-ci ilə qədərki hadisələr təsvir edilmişdir. Kitab son bəhs etdiyi hadisələr Nadir şahın öldürülməsindən bir il sonra baş verən hadisələrdir. Müəllifin bu kitabından başqa bir kitabı da mövcuddur. Bu kitab Darra-i Nadir adlandırılmaqla birlikdə, Tarix-e Cahanqoşa-ye Nadiri kitabının daha qısa versiyasıdır.

Abaşiri Şəhər İncəsənət Muzeyi (網走市立美術館, Abaşiri Şirutsu Bicutsukan) – Yaponiyanın Hokkaydo prefekturasının Abaşiri şəhərində yerləşən incəsənət muzeyi. == Tarixi == Muzey 1972-ci ildə yerli incəsənət kolleksiyaçısı Miyaqava Tatsuo tərəfindən Yoşikazu İquşinin 38 rəsm əsərinin bağışlanılması ilə yaradılmışdır. Muzey Hokkaydodakı ikinci incəsənət muzeyi, yeni tikilmiş ilk incəsənət muzeyidir. == Xüsusiyyətlər == Muzeydə Yoşikazu İquşi və Miçio Takahaşi kimi yerli rəssamların əsərləri sərgilənir. Muzeyin əsas mövzusu Oxot mənzərələridir. Burada müasir incəsənət mövzusunda sərgilər keçirilir.

Alatır (rus. Ала́тырь; çuvaş Улатӑр Ulatăr) — Rusiyada, Çuvaşıstan subyektində şəhər. Alatır rayonunun mərkəzidir. == İqtisadiyyatı == Alatır şəhəri Sura çayı sahilində gəmi dayanacağı rolunu daşıyır. Burada dəmiryol stansiyası var. Parovoz təmiri, elektrik cihazları, yağ-pendir zavodları, maxorka, ayaqqabı, tikiş, trikotaj fabrikləri, ağac emalı, ət kombinatları, İES, 3 texnikum var. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Алатырь // Города России: энциклопедия (50000 nüs.). М.: Большая Российская энциклопедия. 1994. 16.

Alatır (çuvaş Улатăр, erz. Ратор) — Rusiyanın Nijeqorod, Mordoviya və Çuvaşiya ərazilərindən axan çay. Çayın uzunluğu 296 km, hövzəsi 11 min km² təşkil edir. == Coğrafiya == Çayın mənbəyi Pervomaysk şəhərindən 10 km qərbdə yerləşir. Çsyın əsas istiqaməti şərqədir. Çay yuxarı axarlarda Nijeqororod vilayəti ilə Mordoviya sərhəddini təşkil edir. Sonradan çay Permomaysk, Lukoysnovvə Poçinkovski rayonları ərazisindən axır. Adı çəkilən rayonlar Nijeqorod vilayəti ərazisində yerləşir. Daha sonra çsy Mordoviyanın İçalkovski, Ardatovski rayonları ərazisindən axır. Aşağı axarlarda isə Alatır rayonuna keçir.

Anadır körfəzi — Berinq dənizinin ən böyük körfəzidir. Çukot yarımadası sahilində Çukot burnu və Navarin burunları arasında yerləşir. Körfəzin daxilində Krest və Anadır limanı adlı körfəzlər yerləşir. Sahilində Anadır şəhəri yerləşir. == Tarixi == 1648-ci ildə Semyon Dejnyovun ekspedisiyası zamanı aşkarlanmışdır. İlk xəritəsini 1665-ci ildə Kurbat İvanov tərtib etmişdir. == Coğrafiyası == Körfəzin uzunluğu 278 km, eni girəcəkdə 400 km, dərinliyi — 105 m təşkil edir. Günlük axınların sürəti 2,5-3 metrdir. İlin böyük qismi buzla örtülü olur. Körfəzə Anadır, Kalçalan, Velikaya, Tumannaya çayı axır.

Anadır rayonu (çuk. Кагыргын район) — Rusiya Federasiyası, Çukotka muxtar dairəsi tərkibindəki inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Anadır şəhəridir (rayonun tərkibinə daxil deyil). == Coğrafiya == Çukotka muxtar dairəsinin cənubunda yerləşir. Rayonun sahəsi — 287 900 km². Rayonun cənub-şərq hissəsindən Rubikon çayı keçir. == Tarixi == Anadır rayonunda aşkar edilmiş bir neçə qədim yaşayış yerində aparılan qazıntılar bu yerlərdə ilk insanların erkən neolit ​​dövrünə təsadüf etdiyini göstərir. 1649-cu ildə səyyah Semyon Dejnev indiki Markovo kəndinin yaxınlığında qurulmuş qışlama yerində Anadır istinadgahının tikintisinə başladı. Kamçatka və ora gedən dəniz yolu kəşf edilməmişdən əvvəl Anadır istinadgahı xüsusi rol oynayırdı. Ancaq 1766-cı ildə İmperatriça II Yekaterinanın fərmanı ilə Anadır istinadgahı ləğv edilir.

Anadır (Yukagir dili Онандырь), (Çukot dili Йъаайваам) — Rusiyanın uzaq şimal-şərq dutaracağında yerləşir. Rusiyanın Çukot Muxtar Dairəsinin Anadır rayonu ərazisindən axır. == Tarixi məlumat == 1648-ci ildə Semyon Dejnyov Anadırın mənsəbində qışlamışdır. Sonradan ərazi Çukçalarla tiçari əlaqə quran taçirlərin əsas qışlaq yerinə çevrilmişdir. Çay haqqında ilk yazılı məlumatı Mixail Staduxin vermişdir. Sonradan isə Anadır çayını Dmitri Laptev araşdırmışdır. 1913-ci ildə P.İ Polevin ekspedisiyası zamanı Anadır çayının mənbəyi aşkarlanır. Hövzəsinin sahəsi və ona tökülən əsas qollar müəyyənləşir. Hövzənin xəritəsi tərtib edilir. === Adlanması === Yukagir dilində enu-en → anu-an → anu-on — «çay» mənasını verir.

Anadır əməliyyatı (rus. Анадырь) — Sovet İttifaqı tərəfindən 1962-ci ildə, Soyuq müharibə dövründə ABŞ qüvvələri tərəfindən Kubaya hücumun qarşısını ala biləcək bir ordu qrupu yaratmaq üçün ballistik raketlər, orta mənzilli bombardmançı təyyarələr və mexanikləşdirilmiş piyada diviziyasının yerləşdirilməsi üzrə gizli əməliyyatı üçün istifadə edilən kod adı. Plan üç R-12 raket alayından və iki R-14 raket alayından ibarət olan əsas raket qüvvələrini dəstəkləmək üçün təxminən 60,000 nəfərlik şəxsi heyətin yerləşdirilməsi idi. Buna baxmayaraq, Birləşmiş Ştatlar Kuba raket böhranına səbəb olan planı kəşf etmiş və bunun bir hissəsinin qarşısı alınmışdır. == Motivlər == O vaxtkı SSRİ Nikita Xruşşovun xatirələrinə görə, o, müdafiə naziri Rodion Malinovski ilə 1962-ci ilin aprelində Qara dəniz sahilində gəzintiyə çıxmış və ABŞ-nin Türkiyəyə yerləşdirdiyi "Jupiter" raketlərinin qısa uçuş müddətinin yaratdığı təhlükəni müzakirə etmişdi. Sovet İttifaqı ilə Qərb arasında nüvə başlıqlarının sayındakı fərq də bu çatışmazlıqları kompensasiya etmək üçün Kubaya raketlərin yerləşdirilməsi ideyası Xruşşovun zehnində kök salmışdı. Xruşşovun qeyd etdiyi kimi, o, Kubada sovet raketlərinin yerləşdirilməsini "öz kirpilərimizdən birini amerikalıların şalvarından aşağı salmaq" kimi görürdü. == Mənbə == === İstinadlar === === Ədəbiyyat === Barlow, Jeffrey. Cuban Missile Crisis // Bruce A. Elleman; S. C. M. Paine (redaktorlar ). Naval Blockades and Seapower: Strategies and Counter-Strategies, 1805–2005.

Tarix-e Cahanqoşa-ye Nadiri və ya Tarixi-cəhangüşayi-Nadiri (farsca:جهانگشای نادری), ya da qısaca Tarixi-Nadir — Nadir şahın hakimiyyəti dövründə Mirzə Mehdi xan Astrabadi tərəfindən yazılan tarixçilik əsəri. “Tarixi-Nadiri” adı ilə tanınan “Tarixi-cəhangüşayi-Nadiri” əsərinin adı Azərbaycanca “Dünyanı fəth edən Nadirin tarixi” deməkdir. Kitabı yazan Nadir şahın rəsmi tarixçisi və katibi Mirzə Mehdi xan Astarabadi tərəfindən yazılmışdır.Bu kitab Nadirin hakimiyyəti dövründə baş verən hadisələrdən bəhs edən ən önəmli əsər hesab edilir. Kitabın müəllifi Mirzə Mehdi xan Nadirin məmuru olaraq həmişə onun yanında olmuş və hadisələri birbaşa öz gözləri ilə görmüşdür. Görünən odur ki, kitabın ilk adı Tarix-e Nadiri olmuş, lakin sonradan Cahanqoşa-ye Nadiri deyə adlandırılmışdır. Müəllif özü kitabı Ruznamça-i Zəfər (farsca:روزنامچه ظفر) adlandırmışdır. Kitabda 1708-ci ildən 1748-ci ilə qədərki hadisələr təsvir edilmişdir. Kitab son bəhs etdiyi hadisələr Nadir şahın öldürülməsindən bir il sonra baş verən hadisələrdir. Müəllifin bu kitabından başqa bir kitabı da mövcuddur. Bu kitab Darra-i Nadir adlandırılmaqla birlikdə, Tarix-e Cahanqoşa-ye Nadiri kitabının daha qısa versiyasıdır.