Lüğətlərdə axtarış.

Məmlüklər ərəb. مملوك‎ [təkdə] 'məxsus', ərəb. مماليك‎ [cəmdə]) — Misirdə türk, çərkəz və abxaz əsilli əsirlərdən təşkil olunmuş qulam qvardiyası. Bu qvardiyanın idarə etdiyi dövləti sülalə (1250–1517). Məmlük söz mənasıyla ağ kölə deməkdir. Ancaq bu söz zamanla bir termini ifadə etmişdi. Savaş əsiri və ya satın alınanlardan təşkil olunan hökmdarın muhafız birliklərinə bu ad verilmişdir. İlk dəfə Abbasi xəlifələri türk əsilli Məmlükləri ordu sıralarına cəlb etmiş, zamanla bunlar güclənərək öz dövlətlərini qurmuşlar. Misirdə qurulan Tulunoğulları (Tulunlular) və Ixşidilər (Axşidlər) belə ortaya çıxmışdılar. Misirdə qurulan Məmlük dövlətinin qurucusu İzzəddin Aybək də, Məmlük adı verilən Türkman əsilli sərkərdələrdən biriydi.

Məmlük dövləti – Misir, Suriya və Hicazda hökm sürən müsəlman türk dövləti (1250–1517). Misirdə Əyyubi ordusundakı türk əsilli əmirlər tərəfindən qurulan, dövrün tarixçilərinin türk dövləti olaraq adlandırdığı Məmlüklər , Bahrilər və Burcilər olmaqla 2 dövrə ayrılır . Əyyubi hökmdarı Əs-Saleh Əyyubun qıpçaq ölkəsi və Şimali Qafqazdan gətirdiyi türk əsilli məmlüklərdən ibarət olan və Məmalikül-Bahriyyə adını alan xüsusi birliklər çox keçmədən Əyyubi ordusunun ən önəmli hissəsinə çevrilmişdi. Əs-Saleh Əyyubun ölümünün dərhal ardından Fransa kralı IX Lüdoviqin rəhbərliyindəki səlib ordusuna qarşı qazanılan Mənsurə və kralla birlikdə bir çox xaçlı komandirinin əsir düşdüyü Fariskur (7 aprel 1250) döyüşlərində ən böyük rolu bu hərbi dəstələr oynamışdı. Ancaq yeni Əyyubi sultanı Turan Şah onların qazandığı nüfuzu öz taxtına rəqib hesab etdi və məmlüklər arasındakı güclü komandirləri vəzifədən almağa başladı. Bundan başqa taxta çıxarkən güclü dəstəyini aldığı türk əsilli ögey anası Şəcərəddür Xatunu atasının xəzinəsini gizlətməklə günahlandıraraq sarayda nəzarət altına aldı. Nəticədə Bahri əmirlərindən Baybars Əl-Bunduqdari və yaxın adamları sui-qəsd tərtibləyərək Turan Şahı öldürdülər. Onun ölümüylə Misirdə Əyyubilər dövrü başa çatmış, yerinə Məmlüklər adıyla tanınan yeni bir türk dövləti qurulmuş oldu. Baybars Əl-Bunduqdari və adamları vaxtilə qulluq etdikləri Nəcməddin Əyyubun dul xanımı Şəcərəddür Xatunu taxta çıxarmış, onun qullarından İzzəddin Aybək Əl-Mənsuru da atabəy elan etmişdilər. Türk əsilli olması səbəbilə bir çox tarixçinin ilk Məmlük sultanı hesab etdiyi Şəcərəddür Xatun əsir tutulan Fransa kralıyla razılığa gələrək Dimyat bölgəsinin boşaldılması, ağır vergi və İslam ölkəsinə hücum edilməməsi şərtiylə onu azadlığa buraxdı.

Məmlük dövləti – Misir, Suriya və Hicazda hökm sürən müsəlman türk dövləti (1250–1517). Misirdə Əyyubi ordusundakı türk əsilli əmirlər tərəfindən qurulan, dövrün tarixçilərinin türk dövləti olaraq adlandırdığı Məmlüklər , Bahrilər və Burcilər olmaqla 2 dövrə ayrılır . == Tarixi == === Dövlətin yaranması === Əyyubi hökmdarı Əs-Saleh Əyyubun qıpçaq ölkəsi və Şimali Qafqazdan gətirdiyi türk əsilli məmlüklərdən ibarət olan və Məmalikül-Bahriyyə adını alan xüsusi birliklər çox keçmədən Əyyubi ordusunun ən önəmli hissəsinə çevrilmişdi. Əs-Saleh Əyyubun ölümünün dərhal ardından Fransa kralı IX Lüdoviqin rəhbərliyindəki səlib ordusuna qarşı qazanılan Mənsurə və kralla birlikdə bir çox xaçlı komandirinin əsir düşdüyü Fariskur (7 aprel 1250) döyüşlərində ən böyük rolu bu hərbi dəstələr oynamışdı. Ancaq yeni Əyyubi sultanı Turan Şah onların qazandığı nüfuzu öz taxtına rəqib hesab etdi və məmlüklər arasındakı güclü komandirləri vəzifədən almağa başladı. Bundan başqa taxta çıxarkən güclü dəstəyini aldığı türk əsilli ögey anası Şəcərəddür Xatunu atasının xəzinəsini gizlətməklə günahlandıraraq sarayda nəzarət altına aldı. Nəticədə Bahri əmirlərindən Baybars Əl-Bunduqdari və yaxın adamları sui-qəsd tərtibləyərək Turan Şahı öldürdülər. Onun ölümüylə Misirdə Əyyubilər dövrü başa çatmış, yerinə Məmlüklər adıyla tanınan yeni bir türk dövləti qurulmuş oldu. === Bahri Məmlükləri dövrü === Baybars Əl-Bunduqdari və adamları vaxtilə qulluq etdikləri Nəcməddin Əyyubun dul xanımı Şəcərəddür Xatunu taxta çıxarmış, onun qullarından İzzəddin Aybək Əl-Mənsuru da atabəy elan etmişdilər. Türk əsilli olması səbəbilə bir çox tarixçinin ilk Məmlük sultanı hesab etdiyi Şəcərəddür Xatun əsir tutulan Fransa kralıyla razılığa gələrək Dimyat bölgəsinin boşaldılması, ağır vergi və İslam ölkəsinə hücum edilməməsi şərtiylə onu azadlığa buraxdı.

İraq Məmlük sülaləsi (ərəb: مماليك العراق) 18 və 19-cu əsrlərdə İraqda hökmranlıq edən bir sülalə idi. Osmanlı İmperiyasında Məmlük dövləti yıxıldı, əsir alınanlar özgür buraxıldı. Sülalədən bəzilər Osmanlı məktəblərində təhsil aldılar və sonra hərbi və inzibati vəzifələrə təyin edildilər. Məmlüklər, 1704-cü ildən 1831-ci ilə qədər Osmanlı İraqını idarə etmişlər. Osmanlı hakimiyyəti 1831-ci ildə Məmlük sülaləsinin hakimiyyətini ləğv etdi və bölgəni bir ayrı sülaləyə bağladı. Ancaq Bağdaddakı bir çox inzibati orqan, Məmlük sülaləsindən oluşmuşdu. Məmlüklər I Dünya Müharibəsinə qədər İraqda suveren bir siyasi qüvvə olaraq qaldı.

Abdullah Paşa (ərəb. عبد الله باشا‎, osman. عبد الله پاشا; v. 1777, Bağdad, Bağdad əyaləti[d]) — Osmanlı Paşası, İraq Məmlük sülaləsi, Bağdad Paşalıq hökmdarı (1776–1777). == Həyatı == Abdullah Paşa tayfa olaraq bir Məmlüküydü. 1776-cı ilə qədər Diyarbəkir valisi vəzifəsindəydi. 1776-cı ildə Osmanlı sultanı I Əbdülhəmid Abdullah Paşaya, eləcə də Mosul valisi Süleyman Paşa və Ər-Rəqqə valisi Mustafa Paşaya Bağdad valisi Ömər Paşanı vəzifəsindən atılması üçün əmr etdi. Osmanlı qoşunları Bağdadı mühasirəyə aldılar və Ömər Paşa Bağdaddan qaçanda öldü. Bundan sonra Mustafa Paşa Bağdadın Paşalığına təyin oldu. O uzun müddət bu vəzifədə qala bilmədi.

Davud Paşa (Ərəbcə. داود باشا, Osmanlıca. داود پاشا, Gürcücə. დაუდ ფაშა; 1767–1851, Mədinə) — Osmanlı Paşası, İraq Məmlük sülaləsi, Bağdad Paşalıq hökmdarı (1816–1831). == Həyatı == İraq bu dövrdə rəsmi olaraq Osmanlı İmperiyasının bir hissəsiydi, lakin əməldə muxtar bir dövlət kimiydi. Məmlüklər əvvəlcə İslamı qəbul etmiş və Osmanlı İmperiyasında hərbi və inzibati vəzifələrə təyin edilmiş azad qullarıydı. Məmlük hökmdarları 1704-cü ildən 1831-ci ilə qədər Sultandan əldə edən muxtariyyətlə İraq və çevrə ərazini idarə etdilər. Müasir İraq sərhədlərinin tarixi 1749-cu ildən izləmək olar. Osmanlı İmperiyası Sultanı Bəsrə valiliyini Bağdad vilayətinə əlavə edilməsi və 1831-ci ilə qədər Məmlük hökmranlığı dövrü başlamağıyla izlənəbilir. 1816–17-ci illərdə Davud Paşa nəzarəti ələ keçirdikdən sonra Avropa təlimatçıları köməyiylə kanalların təmizlənməsi, sənayenin qurulması və ordunun islahatı kimi modernizələşməyə başlamışdır.

Bağdadda Həsən Paşa (1704–1723) (gürcü: ჰასან ფაშა), Qustəntiniyyədən göndərilən Osmanlı valisi,(Gürcü mənşəli olduqları düşünülən) Məmlük sülaləsindən, o və oğlu Əhməd Paşa (1723-47) ilə vilayətə rəhbərlik etdilər. == Həyatı == 1638-ci ildə IV Murad Bağdadı ələ keçirdi və Dəclə və Fərat çayları arasındaki bölgəyə nəzarət etdi. 17-ci əsrdə Səfəviylə döyüşlər, Osmanlı İmperiyasının İraqdakı qüvvələrini zəiflətdi. İraqda mərkəzi hakimiyyətin zəifləməsi, qəbilələrin çatışmasınn artmasına səbəb oldu və sünnilərlə şiələr arasında düşmənçiliyin güclənməsiylə nəticələndi. Bu vəziyyət Ərəbistanda Bədəvi tayfalarının istila edilməsindən sonra dahada pisləşdi. Bədəvilərin İraqa basqınları əyalət iqtisadiyyatını ciddi şəkildə məhv etdi. Baban sülaləsinin başçılıq etdiyi kürdlər üsyan qaldırdı və Osmanlı qüvvələrinə qarşı silahlı əməliyyatlara başladılar, qısa müddətdə bütün İraq Kürdüstanını nəzarətə götürdülər. 1625-1668 və 1694-1701 arasında Siyab qəbiləsindən olan yerli şeyxlər Bəsrəni müstəqil hökmdar kimi idarə etdilər və Osmanlı Paşanın Bağdaddakı gücünü rəsmiyətə tanımadılar. 17-ci əsrin sonuna qədər bütün İraqın cənubu davamlı üsyanlara şahid oldu. Bəsrənin hakimiyyəti ələ keçirməyə çalışan bədəvi tayfalarından, Muntəfik və Qubaidlər vardı.

Mustafa Paşa (ərəbcə. مصطفى باشا, Osmanlıca. مصطفى پاشا; d. 1776) - Osmanlı Paşası, İraq Məmlük sülaləsi, Bağdad Paşalıq hökmdarı (1776). Mustafa Paşa tayfa olaraq bir Məmlüküydü. 1776-cı ilə qədər Ər-Rəqqə valisiydi. 1776-cı ildə Osmanlı sultanı I Əbdülhəmid Mustafa Paşaya, eyni zamanda Mosul valisi Süleyman Paşa və Diyarbəkir valisi Abdulla Paşaya Bağdad valisi Ömər Paşanın vəzifədən alınmasını əmr etdi. Osmanlı qoşunları Bağdadı mühasirəyə aldılar və Ömər Paşanın həyatının sona ərmə zamanı oldu. Bundan sonra Mustafa Paşa Bağdad Paşası təyin edildi. Mustafa Paşa əyalətdəki inqilabi əhval-ruhiyyəni sakitləşdirə bilmədi.

Ömər Paşa (Ərəbcə: عمر باشا, Osmanlıca: عمر پاشا, Gürcücə: ომარ ფაშა; vəf. 1776) - Osmanlı Paşası, Məmlük sülaləsindən olan Bağdad Paşalıq hökmdarı (1762-1776). 1638-ci ildə IV Murad Bağdadı ələ keçirdi və Dəclə və Fərat çayları arasındaki bölgəyə nəzarət etdi. 17-ci əsrdə Səfəviylə döyüşlər, Osmanlı İmperiyasının İraqdakı qüvvələrini zəiflətdi. İraqda mərkəzi hakimiyyətin zəifləməsi, qəbilələrin çatışmasınn artmasına səbəb oldu və sünnilərlə şiələr arasında düşmənçiliyin güclənməsiylə nəticələndi. Bu vəziyyət Ərəbistanda Bədəvi tayfalarının istila edilməsindən sonra dahada pisləşdi. Bədəvilərin İraqa basqınları əyalət iqtisadiyyatını ciddi şəkildə məhv etdi. Baban sülaləsinin başçılıq etdiyi kürdlər üsyan qaldırdı və Osmanlı qüvvələrinə qarşı silahlı əməliyyatlara başladılar, qısa müddətdə bütün İraq Kürdüstanını nəzarətə götürdülər. 1625-1668 və 1694-1701 arasında Siyab qəbiləsindən olan yerli şeyxlər Bəsrəni müstəqil hökmdar kimi idarə etdilər və Osmanlı Paşanın Bağdaddakı gücünü rəsmiyətə tanımadılar.Osmanlı sultanı Əmniyəti yenidən ələ gətirmək üçün Qaramaniyə Valisi, Məmlük sülaləsindən, Həsən Paşayı İraqa göndərildi. Həsən Paşa özünə inzibati sistem yaratdı, o cümlədən Daxili İşlər İdarəsi, Xəzinədarlıq və İdarə etmə işləri.

Əhməd Paşa (Ərəbcə: أحمد باشا, Osmanlıca: أحمد پاشا; v. 1747) — Osmanlı Paşası, Məmlük hanedanından hükümdar (1723-1734 ve 1736-1747). Əhməd Paşa, Həsən Paşa'nın oğlu ve varisiydi. 1715 yılında Əhməd Paşa, Bəsrə Eyaləti valiliğinə seçildi. Həsən Paşa'nın ölümündən sonra Əhməd Paşa, Bağdad, Bəsrə ve Şəhrizor'un hökmdarı oldu ve Mosul paşalığı isə İraq sülaləsi Cəlili tərəfindən idarə edildi. Atası kimi, öz işlərində Məmlüklü inzibati və hərbi metodlarını əsas qoydu. Həsən Paşanın siyasətini davam etdirən Əhməd Paşa, İraqda nizam-intizam qurdu. İtaət etməyən bədəvi tayfalarını tabe etdi və xəzinəyə sabit vergi axınını təmin etdi. Həmçinin Səfəvilərin hərbi genişlənməsi təhlükəsini diqqətə alaraq İraqın müdafiəsiylə məşğul oldu. Ölkənin müdafiəsi üçün Əhməd Paşa 2000 nəfərlik Məmlüklərdən oluşan "qoruma muhafizləri" yaratdı.

Məmlük hökmdarlarının siyahısı — Məmlük sultanlığı 1250-ci ildə Əyyubi sultanı Saleh Əyyubinin məmlükləri tərəfindən qurulmuş və Əyyubilər dövlətini süquta uğratmışdır. Sultanlığın paytaxtı Qahirə şəhəri olmuş və müxtəlif dövrlərdə ərazisi Misir, Suriya və Anadolunun bəzi hissələrini, Cəzirə və Hicazı əhatə etmişdir. Məmlük sultanlığı 1517-ci ildə Osmanlı imperiyası tərəfindən süquta uğradılmışdır. Məmlük tarixi Bəhri və Burci dövrləri olmaqla iki yerə bölünür. Bəhri sultanları əsasən türk mənşəli, Bürcilər isə etnik çərkəzlərdən ibarət idi. İlk üç Məmlük sultanı Aybək, onun oğlu Mənsur Əli və Qutuz Bəhrilər sülaləsinin üzvü hesab edilsələr də, onlar "Bəhriyyə məmlük alayı"nın tərkibində deyildilər və Bəhrilərin siyasi maraqlarına qarşı çıxırdılar. Bəhrilərdən ilk sultan Baybarsdır. Bürcilər 1382-ci ildə sultan Bərkukun hakimiyyətə gəlməsi ilə taxta çıxdılar. Həmçinin 1512-ci ildə taxta çıxarılan və bir neçə ay hakimiyyətdə olan, 34-cü sultan Müstəin Billah Abbasi xəlifəsi idi və Bürci əmirləri tərəfindən siyasi fiqur kimi hakimiyyətə gətirilmişdi.

Məmlük hökmdarlarının siyahısı — Məmlük sultanlığı 1250-ci ildə Əyyubi sultanı Saleh Əyyubinin məmlükləri tərəfindən qurulmuş və Əyyubilər dövlətini süquta uğratmışdır. Sultanlığın paytaxtı Qahirə şəhəri olmuş və müxtəlif dövrlərdə ərazisi Misir, Suriya və Anadolunun bəzi hissələrini, Cəzirə və Hicazı əhatə etmişdir. Məmlük sultanlığı 1517-ci ildə Osmanlı imperiyası tərəfindən süquta uğradılmışdır. Məmlük tarixi Bəhri və Burci dövrləri olmaqla iki yerə bölünür. Bəhri sultanları əsasən türk mənşəli, Bürcilər isə etnik çərkəzlərdən ibarət idi. İlk üç Məmlük sultanı Aybək, onun oğlu Mənsur Əli və Qutuz Bəhrilər sülaləsinin üzvü hesab edilsələr də, onlar "Bəhriyyə məmlük alayı"nın tərkibində deyildilər və Bəhrilərin siyasi maraqlarına qarşı çıxırdılar. Bəhrilərdən ilk sultan Baybarsdır. Bürcilər 1382-ci ildə sultan Bərkukun hakimiyyətə gəlməsi ilə taxta çıxdılar. Həmçinin 1512-ci ildə taxta çıxarılan və bir neçə ay hakimiyyətdə olan, 34-cü sultan Müstəin Billah Abbasi xəlifəsi idi və Bürci əmirləri tərəfindən siyasi fiqur kimi hakimiyyətə gətirilmişdi.

Bağdadda Həsən Paşa (1704–1723) (gürcü: ჰასან ფაშა), Qustəntiniyyədən göndərilən Osmanlı valisi,(Gürcü mənşəli olduqları düşünülən) Məmlük sülaləsindən, o və oğlu Əhməd Paşa (1723-47) ilə vilayətə rəhbərlik etdilər. == Həyatı == 1638-ci ildə IV Murad Bağdadı ələ keçirdi və Dəclə və Fərat çayları arasındaki bölgəyə nəzarət etdi. 17-ci əsrdə Səfəviylə döyüşlər, Osmanlı İmperiyasının İraqdakı qüvvələrini zəiflətdi. İraqda mərkəzi hakimiyyətin zəifləməsi, qəbilələrin çatışmasınn artmasına səbəb oldu və sünnilərlə şiələr arasında düşmənçiliyin güclənməsiylə nəticələndi. Bu vəziyyət Ərəbistanda Bədəvi tayfalarının istila edilməsindən sonra dahada pisləşdi. Bədəvilərin İraqa basqınları əyalət iqtisadiyyatını ciddi şəkildə məhv etdi. Baban sülaləsinin başçılıq etdiyi kürdlər üsyan qaldırdı və Osmanlı qüvvələrinə qarşı silahlı əməliyyatlara başladılar, qısa müddətdə bütün İraq Kürdüstanını nəzarətə götürdülər. 1625-1668 və 1694-1701 arasında Siyab qəbiləsindən olan yerli şeyxlər Bəsrəni müstəqil hökmdar kimi idarə etdilər və Osmanlı Paşanın Bağdaddakı gücünü rəsmiyətə tanımadılar. 17-ci əsrin sonuna qədər bütün İraqın cənubu davamlı üsyanlara şahid oldu. Bəsrənin hakimiyyəti ələ keçirməyə çalışan bədəvi tayfalarından, Muntəfik və Qubaidlər vardı.

Mustafa Paşa (ərəbcə. مصطفى باشا, Osmanlıca. مصطفى پاشا; d. 1776) - Osmanlı Paşası, İraq Məmlük sülaləsi, Bağdad Paşalıq hökmdarı (1776). Mustafa Paşa tayfa olaraq bir Məmlüküydü. 1776-cı ilə qədər Ər-Rəqqə valisiydi. 1776-cı ildə Osmanlı sultanı I Əbdülhəmid Mustafa Paşaya, eyni zamanda Mosul valisi Süleyman Paşa və Diyarbəkir valisi Abdulla Paşaya Bağdad valisi Ömər Paşanın vəzifədən alınmasını əmr etdi. Osmanlı qoşunları Bağdadı mühasirəyə aldılar və Ömər Paşanın həyatının sona ərmə zamanı oldu. Bundan sonra Mustafa Paşa Bağdad Paşası təyin edildi. Mustafa Paşa əyalətdəki inqilabi əhval-ruhiyyəni sakitləşdirə bilmədi.

Müstənsir, Tam adı: Əbül Qasım Əhməd bin Zahir əl-Müstənsir Billah ( ərəb : ‏أبو القاسم أحمد المستنصر بالله الثاني‎) (ö. 1262) 58. 58-ci İslam xəlifəsi . O, həmçinin əl-Müstənsir Billah ət-Sani (İkinci Müstənsir Billah( kimi də tanınır. Abbasilər sülaləsinə mənsubdur. O, 1261-1262-ci illər arasında Qahirədə Məmlük dövlətinin himayəsi altında xəlifəlik etmişdir.

Abdullah Paşa (ərəb. عبد الله باشا‎, osman. عبد الله پاشا; v. 1777, Bağdad, Bağdad əyaləti[d]) — Osmanlı Paşası, İraq Məmlük sülaləsi, Bağdad Paşalıq hökmdarı (1776–1777). == Həyatı == Abdullah Paşa tayfa olaraq bir Məmlüküydü. 1776-cı ilə qədər Diyarbəkir valisi vəzifəsindəydi. 1776-cı ildə Osmanlı sultanı I Əbdülhəmid Abdullah Paşaya, eləcə də Mosul valisi Süleyman Paşa və Ər-Rəqqə valisi Mustafa Paşaya Bağdad valisi Ömər Paşanı vəzifəsindən atılması üçün əmr etdi. Osmanlı qoşunları Bağdadı mühasirəyə aldılar və Ömər Paşa Bağdaddan qaçanda öldü. Bundan sonra Mustafa Paşa Bağdadın Paşalığına təyin oldu. O uzun müddət bu vəzifədə qala bilmədi.

Davud Paşa (Ərəbcə. داود باشا, Osmanlıca. داود پاشا, Gürcücə. დაუდ ფაშა; 1767–1851, Mədinə) — Osmanlı Paşası, İraq Məmlük sülaləsi, Bağdad Paşalıq hökmdarı (1816–1831). == Həyatı == İraq bu dövrdə rəsmi olaraq Osmanlı İmperiyasının bir hissəsiydi, lakin əməldə muxtar bir dövlət kimiydi. Məmlüklər əvvəlcə İslamı qəbul etmiş və Osmanlı İmperiyasında hərbi və inzibati vəzifələrə təyin edilmiş azad qullarıydı. Məmlük hökmdarları 1704-cü ildən 1831-ci ilə qədər Sultandan əldə edən muxtariyyətlə İraq və çevrə ərazini idarə etdilər. Müasir İraq sərhədlərinin tarixi 1749-cu ildən izləmək olar. Osmanlı İmperiyası Sultanı Bəsrə valiliyini Bağdad vilayətinə əlavə edilməsi və 1831-ci ilə qədər Məmlük hökmranlığı dövrü başlamağıyla izlənəbilir. 1816–17-ci illərdə Davud Paşa nəzarəti ələ keçirdikdən sonra Avropa təlimatçıları köməyiylə kanalların təmizlənməsi, sənayenin qurulması və ordunun islahatı kimi modernizələşməyə başlamışdır.

Səid Paşa (Ərəbcə. سعيد باشا, Osmanlıca. سعيد پاشا; vəf. 1817) - Osmanlı Paşası, İraq Məmlük sülaləsi, Bağdad Paşalıq hökmdarı (1813-1817). Səid Paşa Böyük Süleyman Paşanın oğluydu. 1812-ci ildə İraqda güc kontrolu mübarizələrinə qatıldı. 1813-cü ildə Sultan II Mahmud, Səid Paşanın İraqdakı halimiyətini rəsmiyətə tanıdı. Səid Paşa 1817-ci ilə qədər İraqı idarə etdi. Onun hakimiyyəti illəri, yeni feodal qarışıqlıqları və Osmanlı hakimiyyətinin Məmlüklərin nüfuzuna son qoymaq hədəfiylə qarşılaşdı. 1817-ci ildə Səid Paşanı Davud Paşa (1816-1831) İraq valiliyindən kənara qoydu.

Ömər Paşa (Ərəbcə: عمر باشا, Osmanlıca: عمر پاشا, Gürcücə: ომარ ფაშა; vəf. 1776) - Osmanlı Paşası, Məmlük sülaləsindən olan Bağdad Paşalıq hökmdarı (1762-1776). 1638-ci ildə IV Murad Bağdadı ələ keçirdi və Dəclə və Fərat çayları arasındaki bölgəyə nəzarət etdi. 17-ci əsrdə Səfəviylə döyüşlər, Osmanlı İmperiyasının İraqdakı qüvvələrini zəiflətdi. İraqda mərkəzi hakimiyyətin zəifləməsi, qəbilələrin çatışmasınn artmasına səbəb oldu və sünnilərlə şiələr arasında düşmənçiliyin güclənməsiylə nəticələndi. Bu vəziyyət Ərəbistanda Bədəvi tayfalarının istila edilməsindən sonra dahada pisləşdi. Bədəvilərin İraqa basqınları əyalət iqtisadiyyatını ciddi şəkildə məhv etdi. Baban sülaləsinin başçılıq etdiyi kürdlər üsyan qaldırdı və Osmanlı qüvvələrinə qarşı silahlı əməliyyatlara başladılar, qısa müddətdə bütün İraq Kürdüstanını nəzarətə götürdülər. 1625-1668 və 1694-1701 arasında Siyab qəbiləsindən olan yerli şeyxlər Bəsrəni müstəqil hökmdar kimi idarə etdilər və Osmanlı Paşanın Bağdaddakı gücünü rəsmiyətə tanımadılar.Osmanlı sultanı Əmniyəti yenidən ələ gətirmək üçün Qaramaniyə Valisi, Məmlük sülaləsindən, Həsən Paşayı İraqa göndərildi. Həsən Paşa özünə inzibati sistem yaratdı, o cümlədən Daxili İşlər İdarəsi, Xəzinədarlıq və İdarə etmə işləri.

Əhməd Paşa (Ərəbcə: أحمد باشا, Osmanlıca: أحمد پاشا; v. 1747) — Osmanlı Paşası, Məmlük hanedanından hükümdar (1723-1734 ve 1736-1747). Əhməd Paşa, Həsən Paşa'nın oğlu ve varisiydi. 1715 yılında Əhməd Paşa, Bəsrə Eyaləti valiliğinə seçildi. Həsən Paşa'nın ölümündən sonra Əhməd Paşa, Bağdad, Bəsrə ve Şəhrizor'un hökmdarı oldu ve Mosul paşalığı isə İraq sülaləsi Cəlili tərəfindən idarə edildi. Atası kimi, öz işlərində Məmlüklü inzibati və hərbi metodlarını əsas qoydu. Həsən Paşanın siyasətini davam etdirən Əhməd Paşa, İraqda nizam-intizam qurdu. İtaət etməyən bədəvi tayfalarını tabe etdi və xəzinəyə sabit vergi axınını təmin etdi. Həmçinin Səfəvilərin hərbi genişlənməsi təhlükəsini diqqətə alaraq İraqın müdafiəsiylə məşğul oldu. Ölkənin müdafiəsi üçün Əhməd Paşa 2000 nəfərlik Məmlüklərdən oluşan "qoruma muhafizləri" yaratdı.

Əli Paşa və ya Hafiz Əli (ərəbcə. علي باشا, Osmanlıca. علي پاشا, gürcücə. ალი ფაშა) - Osmanlı Paşası, İraq Məmlük sülaləsi, Bağdad Paşalıq hökmdarı (1802-1807). 1802-ci ildə Böyük Süleyman Paşanın ölümündən sonra İraqda hakimiyyət uğrunda mübarizə başladı. Sonucda Məmlüklərdən Əli Paşa hamıya qalib gəldi. Əli Paşanın rəhbərliyiylə 1803 və 1806-cı illərdə İraq Məmlükləri Nəcəf və Hillədə Ərəb Vəhhabilərinin işğalını dəf edə bildi. 1807-ci ildə Əli Paşa öldürüldü və qardaşı oğlu Süleyman Paşa ("Kiçik" ləqəbli) (1807-1813) İraqda hakimiyyətə keçdi.

Həsən Paşa Kərküklü (ərəbcə. حسن باشا الكركوكلي, Osmanlıca. حسن پاشا الكركوكلي; vəf. 1779) - Osmanlı Paşası, İraq Məmlük sülaləsi, Bağdad Paşalıq hökmdarı (1778-1779). == Həyatı == Həsən Paşa Kərküklü tayfa olaraq bir Məmlüküydü. 1777-ci ildə Abdullah Paşanın ölümündən sonra Bağdadda hakimiyyət uğrunda iki namizəd, Məhəmməd Əl-Əcəmi və İsmayıl ağa mübarizə apardılar. Bağdadda hakimiyyət uğrunda mübarizə beş aydan çox sürdü. 1778-ci ilin mayında Osmanlı sultanından Bağdad paşalığına səlahiyyət alan Həsən Paşa Bağdada gəldi. Məhəmməd Əl-Əcəmi və İsmayıl ağa Bağdaddan Diyaləyə qaçdılar. 1778-ci ilin sonlarında Həsən Paşa Süleyman Paşa Böyük (1780-1802) ilə birlikdə Bəsrəni Zəndlərdən geri almağı bacardı və bu tarixdən sonra Həsən Paşa onu Vəli təyin edildi.

Osmanlı-məmlük müharibəsi (1516–1517) (ərəb. حرب المملوكي العثماني‎, türk. Osmanlı – Memlük Savaşı (1516–17)) — Osmanlı imperiyası ilə Məmlük sultanlığı arasındakı ikinci müharibə. Osmanlılarla Məmlüklər arasındakı qarşıdurmaya, hər iki dövlətin iddia etdiyi Kiçik Asiyadakı mübahisəli ərazilər səbəb oldu. Həmçinin hər iki tərəfin Hindistandan və Uzaq Şərqdən gələn ticarət yoluna nəzarəti ələ keçirmək üstündə də maraqları toqquşurdu. Şərti olaraq Ədviyyat yolu adlanan ticarət yolunun üzərində Qırmızı dəniz və Ərəbistan dənizi limanları və Aralıq dənizinin şərq sahillərinin limanları kimi strateji məntəqələr daxil idi. Bütün bu strateji məntəqələrə məmlüklər nəzarət edirdilər. Osmanlı dövləti böyük gəlir verən bu ticarət yolunu da ələ keçirməyə çalışırdı. İlk Osmanlı-məmlük müharibəsi 1491-ci ildə Məmlük Sultanlığının faktiki qələbəsi sona çatdı. Lakin müharibənin strateji nəticəsi tamam fərqli oldu.

Süleyman Paşa Böyük və ya Böyük Süleyman (ərəbcə. سليمان الكبير, Osmanlıca. سليمان پاشا الكبير, gürcücə. სულეიმან ბუიუქი) - Osmanlı Paşası, İraq Məmlük sülaləsi, Bağdad Paşalıq hökmdarı (1780-1802). Süleyman Paşa tayfa olaraq bir Məmlüküydü və Bağdadın hökmdarı olmamışdan öncə Mosul valisiydi. 1776-cı ildə Türk Sultanı I Əbdülhəmid'in əmriylə Diyarbəkir valisi Abdullah Paşa və Əl-Rəqqə valisi Mustafa Paşa ilə birlikdə Bağdad hökmdarı Ömər Paşanı devirdi. Fitnə səbəbindən o, Şiraza sürgünə göndərildi və 1779-cu ildə geri qaytarıldı. II Həsən Paşa Bağdad sakinləri tərəfindən devrildikdən sonra Süleyman Paşa 1780-ci ildə Bağdadın hakimi oldu. Süleymanın hakimiyyəti Məmlüklər hakimiyyətinin möhkəmlənməsinə səbəb oldu. Ö cinahını gücləndirmək üçün çox sayda Məmlükü işə aldı.

Osmanlı-məmlük müharibəsi (1516–1517) (ərəb. حرب المملوكي العثماني‎, türk. Osmanlı – Memlük Savaşı (1516–17)) — Osmanlı imperiyası ilə Məmlük sultanlığı arasındakı ikinci müharibə. Osmanlılarla Məmlüklər arasındakı qarşıdurmaya, hər iki dövlətin iddia etdiyi Kiçik Asiyadakı mübahisəli ərazilər səbəb oldu. Həmçinin hər iki tərəfin Hindistandan və Uzaq Şərqdən gələn ticarət yoluna nəzarəti ələ keçirmək üstündə də maraqları toqquşurdu. Şərti olaraq Ədviyyat yolu adlanan ticarət yolunun üzərində Qırmızı dəniz və Ərəbistan dənizi limanları və Aralıq dənizinin şərq sahillərinin limanları kimi strateji məntəqələr daxil idi. Bütün bu strateji məntəqələrə məmlüklər nəzarət edirdilər. Osmanlı dövləti böyük gəlir verən bu ticarət yolunu da ələ keçirməyə çalışırdı. İlk Osmanlı-məmlük müharibəsi 1491-ci ildə Məmlük Sultanlığının faktiki qələbəsi sona çatdı. Lakin müharibənin strateji nəticəsi tamam fərqli oldu.

Mənlik; öz varlıq, bir kimsəni şəxsi edən şey, onu başqalardan ayıran əsas şey, özlük olaraq fərqli biçimlərdə tanıla bilinən bir anlayışdır. Daha geniş anlamda isə mənlik özünə olaraq "mən"in obyekt olan "mən" haqqında düşünməsi olaraq ifadə edilə bilər. "Mənlik", türkcə "Benlik", rusca "Самость" sözləri almanca Selbst sözünün hərfi tərcümələridir.

Mumlu — Azərbaycan Respublikasının Şabran rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 2 aprel 2010-cu il tarixli, 982-IIIQ saylı Qərarı ilə Dəvəçi rayonunun Mumlu kəndi Düz Bilici kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindən ayrılaraq, mərkəzi Taxtalar kəndi olmaqla, Taxtalar kənd inzibati ərazi dairəsi yaradılmış və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidlərinin Dövlət reyestrinə daxil edilmişdir. Kənd 19 iyul 2013-cü ildə Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin iştirakı ilə açılışı olmuş Şabran-Pirəbədil-Zeyvə avtomobil yolunun üstündədir.

Məlik — ərəb dilində kral. Ərəb monarxlarının, xarici dillərə tərcümə olunmayan əmir, yaxud sultan kimi titullarından fərqli olaraq malik (məlik) sözü (titulu), adətən, kral kimi tərcümə edilir. Məlik Azərbaycanda vilayətlərə tabe olan mahalların başçılarına verilən ünvan idi.

Mələk və ya əvvəlki mənbələrdə füriştə — iudaistik, xristian və müsəlman ənənələrində Allaha xidmət edən fərdiləşdirmiş bədənsiz və qanadlı varlıq. Rəvayətlərə görə miqdarca saysız mələklər nurabənzərlərdir. Xristian ənənəsində doqquz dənə mələk rütbə var (serafimlər, xeruvimlər, taxt-taclar, hökmranlıqlar, qüvvələr, hakimiyyətlər, başlanğıclar, arxmələklər və mələklər). Mələklər, Quranda 21 surədə qeyd olunduğu kimi, Allah tərəfindən müəyyən vəzifələri yerinə yetirmək məcburiyyətindədirlər. İslam dinində mələklər, yeməyən, içməyən erkəyi və dişisi olmayan, yatmayan, günah işləməyən , gözə görünməyən, nurdan ya da oddan yaranan varlıqlar kimi insanlara bilinir. Mələklər yalnız Allaha qulluq edirlər. Insanlar və cinlərdən fərqli olaraq, onların iradə azadlığı yoxdur və öz fövqəltəbii məskənlərinə təyin olunmuşlar. Buna görə də günahsız varlıqlardır İslamda ən müqərrəb (məqamı daha uca olan) mələk vəhy mələyi olan Cəbrayıl hesab olunur. Əzrayıl, Mikail, İsrafil də müqərrəb mələklərdir. Cəhənnəm mələkləri arasında məşhur olan Maalik, Zəbanilar və İblisdir.

Əbu Əl-Abbas Abdullah ibn Harun Ər-Rəşid (ərəb. أبو العباس عبد الله بن هارون الرشيد‎) (13 sentyabr 786, Bağdad – 9 avqust 833, Tarsus) — 7. Abbasi xəlifəsi. Harun ər-Rəşidin oğlu Məmun (813–833) atasının siyasətlərini davam etdirdi. Məmunun türklərdən ibarət ordu qurmasının ən böyük səbəblərindən biri dövlətdəki Fars (İran) təsirini qırmaqdı. Mərvdə ikən baş verən olaylar Məmunun farslara və ərəblərə olan güvənini sarsdı. Məmun sadəcə İran ünsürünə dayanmanın yanlışlığını anlamışdı. Atası Harun dönəmindəki Bərməkilər olayında İran əhlinə olan güvəni azalmışdı. Ərəblərin Əmini dəstəkləməsiylə də onlara güvəni qalmamışdı. O qardaşı Əmin ilə xilafət mübarizəsində — xəzinənin və ordunun Əminin tərəfində qalmasından çəkinərək- dayıları olan Türk xaqanlarına sığınmaq istəmişdi.

Məmur — Dövlət idarələrində (əsasən, məhkəmə, polis və s.) çalışan qulluqçu; dövlət xidmətçisi, çinovnik.

Əmlak — hər hansı bir fiziki şəxsə, hüquqi şəxsə və ya ictimai hüquq subyektinə məxsus olan əşyalar (pul və qiymətli kağızlar daxil olmaqla), habelə sahiblərinə hər hansı bir fayda gətirən digər şəxslərdən əşyalar və ya əmlak məmnuniyyəti almaq üçün mülkiyyət hüquqları. ... Mülkiyyətindən asılı olaraq sahibinin istehlak etmək, dəyişdirmək, bölmək, yenidən qeydiyyatdan keçirmək, icarəyə götürmək, girov qoymaq, satmaq, dəyişdirmək, köçürmək, bağışlamaq və ya məhv etmək, habelə başqalarını bu proseslərdən kənarlaşdırmaq hüququ vardır , və bəlkə də onu tərk et. Mülkiyyətin təbiətindən asılı olmayaraq, mülkiyyətçi ondan düzgün istifadə etmək və ya ən azı yalnız saxlamaq hüququna malikdir. Mülkiyyət tez-tez maddi və qeyri-maddi olaraq bölünür. Əmlak aşağıdakıları ifadə etmək üçün işlədilən termin: müəyyən şəxsin sahibliyində olan əşyaların və maddi sərvətlərin məcmusu (bu mənada "əmlak" terminindən qanunvericilikdə daha çox istifadə olunur); başqa şəxsdən əldə edilən əşyaların və əmlak hüquqlarının məcmusu; sahibinin əmlak vəziyyətini səciyyələndirən əşyaların, əmlak hüquq və vəzifələrinin məcmusu. Daşınar əmlak — qanunla daşınmaz əmlak kimi təsnif edilməyən hər hansı bir şey (pul və qiymətli kağızlar daxil olmaqla). Daşınmaz əmlaka torpaqla möhkəm bağlı olan hər şey, yəni məqsədlərinə nisbətsiz ziyan dəymədən hərəkəti mümkün olmayan obyektlər (binalar, tikililər və s.) Daxildir. Rusiya qanunvericiliyi daşınmaz əmlaka da aiddir: təyyarə və dəniz gəmiləri, daxili naviqasiya gəmiləri və kosmik obyektlər. Əşyaları daşınan (və ya daşınmaz) kateqoriyasına aid edərkən iki kriteriyadan istifadə olunur: maddi (əşyaların ərazi ilə əlaqəsi dərəcəsi) və qanuni (torpaqla əlaqəsindən asılı olmayaraq əşyaları daşınmaz kateqoriyasına aid etmək).

Bərk məhlul– müxtəlif elementlərin atomlarının ümumi kristallik qəfəsdə yerləşdiyi dəyişən tərkib fazaları. == Təsnifat == Nizamsız (atomların xaotik yerləşməsi ilə), tam və ya qismən nizamlı ola bilərlər. Eksperimental olaraq, nizamlılıq əsasən rentgen struktur analizi ilə müəyyən edilir. Bərk məhlul yaratma qabiliyyəti bütün kristallik bərk cisimlər üçün xarakterikdir. Bir çox hallarda bu dar konsentrasiya həddləri ilə məhdudlaşır, lakin davamlı bərk məhlullar sıralı sistemlər də məlumdur (məsələn, Cu-Au, Ti-Zr, GaAs-GaP). Əslində, təmiz hesab olunan bütün kristallik maddələr, çox az tərkibli qarışığı olan bərk məhlullardır. Üç növ bərk məhlul var: əvəzedilmiş bərk məhlullar; daxil edilmiş bərk məhlullar; çıxarılmış bərk məhlullar. Yum-Rozerinin yarıempirik qaydalarına əsasən, əvəzedilmiş bərk məhlulların davamlı sırası metallik sistemlərdə ancaq o elementlərlə yaradılır ki, onlar birincisi, ölçülərinə görə bir-birinə yaxın olan atom radiuslarına malikdirlər (15%-dən çox fərqli olmamaq şərtilə) və ikincisi, gərginliyin elektrokimyəvi sırasında bir-birindən çox uzaq yerləşmirlər. Bu zaman elementlər eyni tip kristallik qəfəsə malik olmalıdırlar. Yarımkeçirici və dielektrik əsaslı bərk məhlullarda, daha "boş" kristallik qəfəslər sayəsində əvəzedilmiş bərk məhlulların yaranması atom radiuslarının böyük fərqi zamanı da mümkündür.

Doymuş məhlul — mövcud şəraitdə (temperatur və təzyiqdə) həll olmuş maddə ilə sabit kimyəvi tarazlıqda olan məhlul. Belə məhlulda şərait dəyişmədikcə həmin maddənin bir hissəsi həll olmamış halda, yəni ilk götürüldüyü kristal halında qalır. Doymuş məhlulun qatılığına, yəni onda həll olmuş maddənin miqdarına həmin maddənin həllolma əmsalı deyilir. Məlum həlledicidə yaxşı həll olan maddənin həllolma əmsalı xeyli böyük, pis həll olanınkı isə çox kiçik ola bilər. Həll olmuş maddənin miqdarı eyni şəraitdə götürülən doymuş məhluldakından az olan məhlullar doymamış məhlul adlanır. Doymuş məhlulda maddənin kristalları qalmamışsa, soyuduqda kristallaşma getməyə bilər və belə məhlula ifrat doymuş məhlul deyilir. Onda doymuş məhluldakından bir qədər artıq həll olmuş maddə olur. Belə məhlula həll olmuş maddənin kiçik bir kristalı salındıqda məhluldan kristallar ayrılır.

Məmnun Hüseyn (23 dekabr 1940, Aqra, Britaniya Hindistanı – 14 iyul 2021, Kəraçi) — Pakistanın 12-ci prezidenti. Məmnun Hüseyn 1940-cı ildə 23 dekabrda Hindistanda anadan olub. Məmnun Hüseynin hakim Pakistan Müsəlman Liqasının Nəvaz Şərif fraksiyasından namizədliyi verilmişdir. Məmnun Hüseyn iş adamı, Sind əyalətinin sabiq qubernatoru idi. Məmnun Hüseynin namizədliyini parlamentin aşağı və yuxarı palatalarının deputatları, həmçinin bütün əyalətlərin parlamentləri dəstəkləyib. Məmnun Hüseynin andiçmə mərasimi 2013-cü il sentyabrın 9-na təyin edilib. Məmnun Hüseyndən əvvəlki prezident Asif Əli Zərdarinin səlahiyyət müddəti sentyabrın 5-də baş çatmışdır. 2013-cü il iyulun 30-da Pakistanın 12-ci prezidentini seçilib.

Cadugər — cadugərliklə bağlı fəaliyyətləri həyata keçirən şəxs. Fövqəltəbii gücləri olduğuna inanılır. Gecələri gəzərək və uçaraq pislik edir. Anadolu türkcəsində "cazı, cadı" olaraq da deyilər. Azərbaycanca "cadugər" və Hindcə "जादूगर" (jādūgar) Fars dilində جادوگر sözündən gəlirlər. Azərbaycanda "cadugər" adlanan bu şəxsləri Afrikanın cənubunda "kuaren deyro", qərbində "nqombo", mərkəzində "menduk", Yava adalarında "dikun", Qrenlandiyada "anqanok", Peruda "bruco", Rusiyada "çarodey", "koldun", Uzaq Şərqdə "yoq", "fakir" adlandırırlar. Albıs türklərdə cadugər bənzəri bir varlıq olaraq bilinər. Cadu, pis üsullara müraciət edərək bir insanın iradəsini əlindən almaq deməkdir. Müxtəlif yollarla, üsulları sui-istifadə edərək bir insanı idarə altına almağa, ona istənilənləri etdirməyə ümumi olaraq cadu deyilər. Cadu ilə insanı istəmədiyi şeylərə məcbur etmək, ona istəmədiyi hərəkətləri etdirmək mənasını verər.

Temrük — Rusiya Federasiyasında şəhər, Krasnodar diyarının Temrük rayonunun inzibati mərkəzi.

Yemlik (lat. Tragopogon) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Melön (fr. Melun) — Sena və Marna departamentinin ən böyük şəhərlərindən biridir. Şimaldan Fontenblo meşəsi ilə əhatələnib. Parisdən 45 km cənub-şərqdə yerləşir. Əhalisi 40503 nəfərdir (2012). Sena çayı sahilində yerləşir. Sent-Əten adasıda bura daxildir. Ada da Notr-Dam qalasının divarları yerləşir. 1016-1031-ci illərdə II Robert tərəfindən yaardılmışdır. Orta əsrlərdə Melön romalılar tərəfindən işğal olunub.