Maqneziya döyüşü
Maqneziya döyüşü - E.ə. 190-cı ildə (Bəzi tədqiqatçılara görə E.ə. 189-cu ildə) Selevkilər və müttəfiqləri ilə Roma Respublikası və Perqama krallığının orduları arasında döyüş. Selevkilər dövlətinin ordusuna III Antiox, Roma Respublikası ordusuna konsul Lusi Kornelli Skipo və qardaşı Publi Korneli Skipo, Perqam krallığı ordusuna isə II Emanuel rəhbərlik edirdi. Selevkilər tərəfdə Qalatiyalılar və Kelt tayfalarıda vuruşurdu. Roma Respublikası bu döyüşdə böyük qələbə qazandı və Selevkilərin hakimiyyəti altında olan Anadolu torpaqları Romanın əlinə keçdi. Bu döyüş barədə məlumatı Romalı tarixçi Titu Livi və Appian öz yazılarında qeyd etmişdir.
== Döyüşdən öncə ==
Selevkilərin keçmiş müttəfiqi Filip E.ə. 197-ci ildə Romaya məğlub oldu. Selevki hökmdarı ona Yunanıstanı işğal etmək fürsəti verdi.
Maqnezium
3
Maqnezium (Mg) – D.İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 12-ci elementdir. Maqnezium ilk dəfə olaraq 1808-ci ildə ingilis kimyaçısı Q.Devi tərəfindən nəm MgO-dən alınmışdır. Adı latın sözü olan “maqnesiya alba” (ağ maqneziya) sözündəndir. Qədim yunanlar tərəfindən Maqnesiya şəhəri yaxınlığında tapılmış və tərkibində maqnezium metalı olan hidromaqnezit mineralından götürülmüşdür.
== Təbiətdə tapılması ==
Maqnezium birləşmələrinə müxtəlif minerallarda rast gəlinir. Maqnezium karbonat, dolomit CaCO3.MgCO3 və maqnezitin tərkibində olur. Maqnezium-xlorid karnallitin KCl.MgCl2.6H2O tərkibində olur. Maqnezium duzlarının xeyli miqdarı dəniz sularında olur ki, bunlarda ona acı dad verir.
== Fiziki xassələri ==
Maqnezium - sıxlığı 1.744 q/sm3 olan gümüşü - ağ rəngli metaldır, 6510C-də əriyir, 11100C-də qaynayır. Soyuqda maqnezium oksid təbəqəsi ilə örtülür, buda onun sonradan havanın oksigeni ilə oksidləşməsinin qarşısını alır.
Maqnoliya
Maqnoliya (lat. Magnolia) — maqnoliyakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
== Növləri ==
== İstinadlar ==
== Xarici keçidlər ==
Maqnoliya:The Plant List saytında takson barədə məlumat.
Amneziya
Amneziya (yun. Αμνησία; hərfi tərcümədə "yaddaşsızlıq") — yaddaşın müəyyən müddətə itməsi və ya bəzi hadisələrin yaddan çıxması. Amneziya zamanı yaddasaxlama funksiyası və hadisələrin yada salınması zəifləyir. Amneziya dərin şüur pozuntusu ilə müşayiət edilir və zəhərlənmə, infeksiya, yaxud boğulma nəticəsində beyin hipoksiyası, başbeyin zədələnmələri, amensiya, özündəngetmə, insult zamanı müşahidə olunur.
Aqnoziya
Aqnoziya (yun. ἀ - inkar hissəciyi; γνῶσις - bilik) — huşun və hissiyyatın saxlanılması ilə qavramanın müxtəlif növlərinin pozulması.
Maqnezit
Maqnezit – Mg [CO3] — triqonal sinqoniya. Rast gəlmə tezliyi şkalası: çox da tez-tez rast gəlməyən.
== Növ müxtəliflikləri ==
Ferromaqnezit (7,5%-dək FeO).
== Xassələri ==
Rəng – ağ, bozumtul, sarımtıl, qəhvəyi, bəzən rəngsiz; Mineralın cizgisinin rəngi – ağ; Parıltı – şüşə; Şəffaflıq – şəffaf, bəzən qeyri-şəffaf; Sıxlıq – 2,9-3,1; Sərtlik – 4,0-4,5; Kövrəkdir; Ayrılma – romboedr {1011} üzrə mükəmməl; Sınıqlar – pilləli; sıx farforabənzər aqre-qatlarında – qabıqvari; Morfologiya – kristallar: nadir rast gələn romboedrik; Mineral aqreqatları: massiv, sıx, dənəvər, farforabənzər, torpaqvari.
== Mənşəyi və yayılması ==
Hidrotermal maqnezit dolomit və dolomitləşmiş əhəngdaşlarının metasomatik əvəzlənməsi məhsuludur. Hiperbazitlərin hidrotermal dəyişilmə prosesində isti karbonat məhlullarının təsiri zamanı olivin və piroksenlərin hesabına əmələ gəlir. Mineralın infiltrasion yataqları ultraəsasi süxur massivlərinin kimyəvi aşınması zamanı formalaşır. Çökmə maqnezit duz- və gips saxlayan süxur qatlarında qeyd edilir. Mineralın metamorfik əmələgəlmələri kristallik magnezial şistlər üçün adidir. Birlikdə rast gəldiyi minerallar: dolomit, kalsit, kvars, xalsedon, opal, barit, talk, serpentin, gips, halit və b.
Maqniya
Məğniyyə (ərəb. مغنية) — Əlcəzairin şimal-qərbində, Tlemsen vilayəti ərazisində şəhər. Eyniadlı dairənin inzibati mərkəzidir.
== Coğrafi mövqe ==
Şəhər vilayətin şimal-qərb hissəsində, Mərakeşlə sərhədə yaxın ərazidə, eyniadlı düzənlikdə, Tafina çayının qərbində yerləşir. Mütləq hündürlüyü dəniz səviyyəsindən 363 metrdir.
Məğniyyə ölkənin paytaxtı Əlcəzairdən təxminən 475 kilometr (295 mil) qərb-cənub-qərbdə yerləşir.
== Əhalisi ==
2008-ci ilin siyahıyaalınmasına əsasən, əhalinin sayı 114,634 nəfər idi.
Maqnezium sulfat
Maqnezium sulfat (MgSO4)– qeyri-üzvi maddədir, maqneziumun və sulfat turşusunun duzudır.
== Həll olması ==
- suda:
35,120; 54,880; 68,3100 q/100 ml
- efirdə:
1,1618 q/100 ml
== Tarixi ==
İlk dəfə 1695-ci ildə İngiltərədə yaşayan botanik Neemiy Qrü tərəfindən bulaq suyunun tərkibində tapılmışdı.
== Fiziki xassələri ==
Maqnezium sulfat – ağ, higroskopik tozdı, kristalları rombik quruluşa malikdir, hüceyrə parametrləri a = 0.482 nm, b = 0.672 nm, c = 0.833 nm.
1010 °C temperaturda, başqa bir rombik fazaya keçid baş verir. Bir neçə kristal -hidrat əmələ gətirir: MgSO4 • nH2O, burada n = 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 12.
Ən çox öyrənilən kristalhidratlar MgSO4 • 7H2O, MgSO4 • 6H2O və MgSO4 • H2O.
== Alınması ==
1. Maqneziumun və sulfat turşusunun reaksiyası nəticəsində alınır:
M
g
+
H
2
S
O
4
→
M
g
S
O
4
+
H
2
{\displaystyle {\mathsf {Mg+H_{2}SO_{4}\ {\xrightarrow {\ }}\ MgSO_{4}+H_{2}}}}
2. Sulfat turşusunun oksid, hidroksid və maqnezium karbonat ilə qarşılıqlı təsiri nəticəsində alınır:
M
g
O
+
H
2
S
O
4
→
M
g
S
O
4
+
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {MgO+H_{2}SO_{4}\ {\xrightarrow {\ }}\ MgSO_{4}+H_{2}O}}}
M
g
(
O
H
)
2
+
H
2
S
O
4
→
M
g
S
O
4
+
2
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {Mg(OH)_{2}+H_{2}SO_{4}\ {\xrightarrow {\ }}\ MgSO_{4}+2\ H_{2}O}}}
M
g
C
O
3
+
H
2
S
O
4
→
M
g
S
O
4
+
C
O
2
↑
+
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {MgCO_{3}+H_{2}SO_{4}\ {\xrightarrow {\ }}\ MgSO_{4}+CO_{2}\uparrow +H_{2}O}}}
3. Kristalhidratın qurudulması nəticəsində susuz maqnezium sulfat almaq olar:
M
g
S
O
4
⋅
7
H
2
O
→
200
o
C
M
g
S
O
4
+
7
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {MgSO_{4}\cdot 7H_{2}O\ {\xrightarrow {200^{o}C}}\ MgSO_{4}+7\ H_{2}O}}}
Sənayedə maqnezium sulfat dəniz suyundan, kizerit və karnalit minerallarından əldə edilir.
== Kimyəvi xassələri ==
1. Ərimə temperaturundan yuxarı qızdırıldıqda parçalanır:
2
M
g
S
O
4
→
1200
∘
C
2
M
g
O
+
2
S
O
2
↑
+
O
2
{\displaystyle {\mathsf {2MgSO_{4}\ \xrightarrow {1200~^{\circ }C} \ 2MgO+2SO_{2}\uparrow +O_{2}}}}
2. Qatı sulfat turşusu ilə reaksiya zamanı hidrosulfat alınır:
M
g
S
O
4
+
H
2
S
O
4
→
M
g
(
H
S
O
4
)
2
{\displaystyle {\mathsf {MgSO_{4}+H_{2}SO_{4}\ {\xrightarrow {\ }}\ Mg(HSO_{4})_{2}}}}
Qızdırıldıqda solvatlar alınır MgSO4•H2SO4 и MgSO4•3H2SO4.
3. Qızdırıldıqda hidrogen sulfid,silisium dioksid, karbon ilə reaksiyaya daxil olur:
M
g
S
O
4
+
H
2
S
→
700
∘
C
M
g
O
+
S
O
2
↑
+
S
+
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {MgSO_{4}+H_{2}S\ \xrightarrow {700~^{\circ }C} \ MgO+SO_{2}\uparrow +S+H_{2}O}}}
M
g
S
O
4
+
S
i
O
2
→
680
∘
C
M
g
S
i
O
3
+
S
O
3
{\displaystyle {\mathsf {MgSO_{4}+SiO_{2}\ {\xrightarrow {680~^{\circ }C}}\ MgSiO_{3}+SO_{3}}}}
2
M
g
S
O
4
+
C
→
800
∘
C
2
M
g
O
+
2
S
O
2
↑
+
C
O
2
↑
{\displaystyle {\mathsf {2MgSO_{4}+C\ \xrightarrow {800~^{\circ }C} \ 2MgO+2SO_{2}\uparrow +CO_{2}\uparrow }}}
M
g
S
O
4
+
2
C
→
>
800
∘
C
M
g
S
+
2
C
O
2
↑
{\displaystyle {\mathsf {MgSO_{4}+2C\ \xrightarrow {>800~^{\circ }C} \ MgS+2CO_{2}\uparrow }}}
Maqnezium sulfatın sulu məhlulları həll olunan barium duzlarının sulu məhlulları( məs.BaCl2) ilə reaksiyaya daxil olaraq həll olmayan barium sulfat alınır:
M
g
S
O
4
+
B
a
C
l
2
→
B
a
S
O
4
↓
+
M
g
C
l
2
{\displaystyle {\mathsf {MgSO_{4}+BaCl_{2}\ \xrightarrow {\ } \ BaSO_{4}\downarrow +MgCl_{2}}}}
== Tətbiqi ==
Tətbiq sahələri çoxşaxəlidir. Bildiyimiz kimi maqnezium elementi xlorofilin strukturuna daxil olduğundan bitkilər üçün əhəmiyyətlidir. Yetərincə maqnezium ionu qəbul edə bilən bitkinin yarpaqları daha məhsuldar fotosintez apara bilir, beləcə bitki daha güclü və daha dözümlü olur.
Maqnezium xlorid
Maqnezium xlorid (MgCl2) – qeyri-üzvi birləşmədi, xlorid turşusunun maqnezium duzu.
== Fiziki xassələri ==
Magnezium xlorid – susuz duzdur, hiqroskopik heksoqonal
Rəngsiz kristallar şəklində kristallaşır. Acı dadı var.
== Alınması ==
Susuz maqnezium xloridi maqneziumun birbaşa xlorlanması nəticəsində almaq olar:
M
g
+
C
l
2
→
M
g
C
l
2
{\displaystyle {\mathsf {Mg+Cl_{2}\rightarrow MgCl_{2}}}}
Magnezium xloridi əsası oksidlərin xlorid turşusu ilə reaksiyası zamanı almaq olar:
2
M
g
O
+
2
C
l
2
→
2
M
g
C
l
2
+
O
2
{\displaystyle {\mathsf {2MgO+2Cl_{2}\rightarrow 2MgCl_{2}+O_{2}}}}
M
g
O
+
C
+
C
l
2
→
M
g
C
l
2
+
C
O
{\displaystyle {\mathsf {MgO+C+Cl_{2}\rightarrow MgCl_{2}+CO}}}
== Kimyəvi xassələri ==
Magnezium xlorid suda yaxşı həll olunur, piridində, spirtlərdə, asetonda zəif həll olunur.
Magnezium xlorid qələvilər və ammonyak məhlulu ilə reaksiya girir:
M
g
C
l
2
+
2
N
a
O
H
→
M
g
(
O
H
)
2
↓
+
2
N
a
C
l
{\displaystyle {\mathsf {MgCl_{2}+2NaOH\rightarrow Mg(OH)_{2}\downarrow +\,2NaCl}}}
Magnezium xloridə natrium karbonat əlavə edildikdə, əsası maqnezium karbonatın çöküntüsü əmələ gəlir:
5
M
g
C
l
2
+
5
N
a
2
C
O
3
+
2
H
2
O
→
M
g
(
O
H
)
2
⋅
3
M
g
C
O
3
↓
+
M
g
(
H
C
O
3
)
2
+
10
N
a
C
l
{\displaystyle {\mathsf {5MgCl_{2}+5Na_{2}CO_{3}+2H_{2}O\rightarrow Mg(OH)_{2}\cdot 3MgCO_{3}\downarrow +\,Mg(HCO_{3})_{2}+\,10NaCl}}}
M
g
C
l
2
+
2
N
a
H
C
O
3
→
M
g
C
O
3
↓
+
2
N
a
C
l
+
H
2
O
+
C
O
2
↑
{\displaystyle {\mathsf {MgCl_{2}+2NaHCO_{3}\rightarrow MgCO_{3}\downarrow +\,2NaCl+\,H_{2}O+CO_{2}\uparrow }}}
2
M
g
C
l
2
+
L
i
A
l
H
4
→
M
g
H
2
+
L
i
C
l
+
A
l
C
l
3
{\displaystyle {\mathsf {2MgCl_{2}+LiAlH_{4}\rightarrow MgH_{2}+\,LiCl+\,AlCl_{3}}}}
M
g
C
l
2
⋅
6
H
2
O
→
120
∘
C
M
g
C
l
2
⋅
4
H
2
O
+
2
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {MgCl_{2}\cdot 6H_{2}O\xrightarrow {120^{\circ }C} MgCl_{2}\cdot 4H_{2}O+2H_{2}O}}}
M
g
C
l
2
⋅
4
H
2
O
→
150
∘
C
M
g
C
l
2
⋅
2
H
2
O
+
2
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {MgCl_{2}\cdot 4H_{2}O\xrightarrow {150^{\circ }C} MgCl_{2}\cdot 2H_{2}O+2H_{2}O}}}
M
g
C
l
2
⋅
2
H
2
O
→
240
∘
C
M
g
C
l
2
⋅
H
2
O
+
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {MgCl_{2}\cdot 2H_{2}O\xrightarrow {240^{\circ }C} MgCl_{2}\cdot H_{2}O+H_{2}O}}}
M
g
C
l
2
⋅
H
2
O
→
>
300
∘
C
M
g
O
H
C
l
+
H
C
l
{\displaystyle {\mathsf {MgCl_{2}\cdot H_{2}O\xrightarrow {>300^{\circ }C} MgOHCl+HCl}}}
2
M
g
O
H
C
l
→
>
400
∘
C
M
g
2
O
C
l
2
+
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {2MgOHCl\xrightarrow {>400^{\circ }C} Mg_{2}OCl_{2}+H_{2}O}}}
== Tətbiqi ==
Maqnezium xlorid əsasən maqnezium istehsalında istifadə olunur. Həm çinin buz və qarın əriməsi üçün tətbiq olunur. Qarla təmasda olduqda onu tez bir zamanda əridir.
Magnezium xlorid qida sənayesində çox istifadə olunur. E 511 qida qatqısı kimi qeyd olunur.
== İstinadlar ==
Рабинович В.А., Хавин З.Я. Краткий химический справочник.
Zanbaqçiçək maqnoliya
== Təbii yayılması: ==
Mərkəzi və Qərbi Çində yayılmışdır. Avropada 1790-cı ildən becərilir.
== Botaniki təsviri: ==
2-3 m hündürlükdə şar formalı koldur. Açıq boz rəngli, hamar qabıqla örtülmüşdür. Cavan zoğlarının uc hissələri əvvəlcə tüklü olur, sonradan çılpaqlaşır, qışa yaxın dövrdə isə tünd yaşıl, çox işıq olan tərəfdə isə qonur rəngli olub, tək-tək mərciməklərə malikdir. Yarpaqları enli-ellipsvari və ya tərs- yumurtavaridir. Təpə tərəfdən tünd yaşıl, alt tərəfdən açıq yaşıl rəngli, yaxşı gözəçarpan damarlanmaya malik, uzunluğu 15-20 sm, eni isə 8-10 sm-ə çatır. Çiçəkləri ensiz piyaləvari formalı, qoxusuz xaricdən qırmızımtıl, daxildən isə ağ rəngdə olub, qısa və yoğun çiçək saplağı üzərində yerləşmişdir. Çiçəkyanlıqları 6-9 hissədən ibarətdir. Xarici ləçəkləri neştərşəkilli olub, uzunluğu 2-3 sm, eni isə 0,8-1 sm-ə bərabərdir.
İriçiçək maqnoliya
İriçiçək maqnoliya (lat. Magnolia grandiflora) — maqnoliya cinsinə aid bitki növü.
== Təbii yayılması ==
Vətəni Şərqi Аsiyаdır. Çin, Yаpоniyа, Cənubi Аmеrikа, Yеni Zеllаndiyа və digər subtrоpik iqlimli ölkələrin bаğ və pаrklаrındа bеcərilir.
== Botaniki təsviri ==
Hündürlüyü 30 m-ə, diаmеtri isə 10 m-ə çаtаn, həmişəyаşıl, sıхyаrpаqlı, еnli yumurtаvаri və yа gеniş pirаmidаl çətirə mаlik аğаcdır. Gövdələri yоğun, düz оlmаqlа, bоz və yа аçıq qоnur rəngli, 1-2 sm qаlınlıqdа qаbıqlа örtülmüşdür. Zоğ və tumurcuqlаrı nаrıncı rəngli sıх tükcüklərlə əhаtə оlunmuşdur. Yаrpаqlаrı tərs-yumurtаvаri və yа еnsiz, еllips fоrmаlı, uzunluğu 12-25 sm, еni isə 4-5 sm-dir. Tаmkənаrlı, dərivаri, pаrlаq yаrpаqlаrı аşаğı tərəfdən tünd nаrıncı rəngli qısa tükcüklərlə örtülü, bəzən isə çılpаq оlur. Sаplаğı 2,5-5 sm uzunluqdаdır.
Maqnoliya (film)
Maqnoliya (ing. Magnolia) — Pol Tomas Andersonun rejissorluğu ilə 1999-cu ildə çəkilmiş ABŞ istehsalı epik, psixoloji dram filmi. San Fernando vadisində keçən film, ölmək üzrə olan bir ata, onun gənc arvadı, onun dayəsi, məşhur itmiş oğlu, aşiq polis, dahi uşaq, əvvəllər vunderkind olmuş bir adam, veriliş aparıcısı və onun qızı daxil olmaqla bir-birləri ilə əlaqəsi olan insanların həyatından bəhs edir. Tom Kruz filmdəki performansına görə 2000-ci ildə "Qızıl Qlobus" mükafatına layiq görülüb.
== İstinadlar ==
== Xarici keçidlər ==
Maqnoliya — Internet Movie Database saytında.
