Lüğətlərdə axtarış.

Eripin oğlu I Nexton Morbet — müasir Şotlandiya ərazisində V əsrin əvvəlləri - 843-cü illərdə hakimiyyətdə olmuş Piktlər sülaləsinin kralı. == Həyatı == Eripin oğlu I Nexton Morbet Piktlər sülaləsinin kralı I Drestin qardaşı idi. "Piktlərin xronikası"nda onun iyirmi dörd illik hakimiyyəti haqqında məlumat verilmişdir. I Nexton "Morbet", "Celchamoth" və "Magnus" (Böyük) epitetləri ilə də tanınırdı. == Mənbə == Хендерсон Изабель. Пикты. Таинственные воины древней Шотландии / Перевод с англ. Н. Ю. Чехонадской. — М.: ЗАО Центрополиграф, 2004 Anderson A.O. Early Sources of Scottish History, Vol. I. — 1922.

Nevton Avanesoviç Qriqoryan (6 dekabr 1920, Bakı – fevral 1979) — Azərbaycan-sovet kamançaçalanı, Azərbaycan SSR xalq artisti (1978). == Həyatı == Nevton Qriqoryan 1920-ci ildə Bakı şəhərində anadan olmuşdur. 1934-cü ildən Bakıda A. İoannesyanın rəhbərlik etdiyi xalq çalğı alətləri orkestrində işləmişdir. Peşəkar musiqiçi kimi öz yaradıcılıq fəaliyyətinə 1936-cı ildə M. Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında başlamış və 40 ildən artıq burada işləmişdir. Azərbaycan klassik musiqisi, muğamlar, rənglər, təsniflər Nevton Qriqoryanın yaradıcılığında mühüm yer tutmuşdur. Müslüm Maqomayevin, Asəf Zeynallının və başqa Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərini səsləndirən N. Qriqoryan Moskvada birinci Azərbaycan incəsənəti ongünlüyünün, xalq musiqi alətləri ifaçılarının ümumittifaq müsabiqəsinin iştirakçısı olmuşdur. O, Böyük Vətən müharibəsinin iştirakçısı olmuş, bir sıra medallarla təltif edilmişdir. Nevton Qriqoryan Xan Şuşinski, Zülfü Adıgözəlov və başqa xanəndələri müşayiət etmiş, SSRİ-nin bir sıra şəhərlərində, eləcə də İran, İraq, Suriya və Livanda çıxış etmişdir. == Mükafatları == "Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adı — 25 sentyabr 1954 "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı — 11 yanvar 1978 "İgidliyə görə" medalı — 6 noyabr 1947 == İstinadlar == == Ədəbiyyat == Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. III ҹилд: Гајыбов—Елдаров.

Eripin oğlu I Nexton Morbet — müasir Şotlandiya ərazisində V əsrin əvvəlləri - 843-cü illərdə hakimiyyətdə olmuş Piktlər sülaləsinin kralı. == Həyatı == Eripin oğlu I Nexton Morbet Piktlər sülaləsinin kralı I Drestin qardaşı idi. "Piktlərin xronikası"nda onun iyirmi dörd illik hakimiyyəti haqqında məlumat verilmişdir. I Nexton "Morbet", "Celchamoth" və "Magnus" (Böyük) epitetləri ilə də tanınırdı. == Mənbə == Хендерсон Изабель. Пикты. Таинственные воины древней Шотландии / Перевод с англ. Н. Ю. Чехонадской. — М.: ЗАО Центрополиграф, 2004 Anderson A.O. Early Sources of Scottish History, Vol. I. — 1922.

Cekson — soyad. Endrü Cekson — Cermeyn Cekson — Canet Cekson — Marlon Cekson — Pop-kralı Maykl Ceksonın qardaşı. Maykl Cekson — Ketrin Cekson — Piter Cekson — Rendi Cekson — Amerika musiqiçisi, basist, vokalçı, prodesur, radio aparıcısı. Skay Cekson — Amerika aktrisası.

Ekoton — iki qonşu biosenoz arasında olan keçid hissə. == Ədəbiyyat == R.Ə.Əliyeva, Q.T.Mustafayev, S.R.Hacıyeva. “Ekologiyanın əsasları” (Ali məktəblər üçün dərslik). Bakı, “Bakı Universiteti” nəşriyyatı, 2006, s. 478 – 528.

Hektor (yun. Ἕκτωρ) — (e.ə.270-ci il) yunan mifologiyasına görə qüdrətli sərkərdə, Troyanın qoruyucusu, Troya çarı Pryamın oğlu olmuşdur. Hektor adı ilk olaraq yunan mifologiyasının əsas mənbəyi sayılan Homerin "İliada" dastan poemasında xatırlanır. Poemaya əsasən Troya çarının böyük oğlu olub, Kiçik Asiyada qeyri adi qüvvəyə və ən qüdrətli orduya malik olmuş, onillik Troya müharibəsinin əsas qəhrəmanlarından biridir. O. bütün həyatını Troyanı yadelli düşmənlərdən qorumağa sərf etmişdir. Hektor Poemada tək cəsur cəngavər kimi deyil eyni zamanda qayğıkeş oğul, qardaş, ata və sevgidolu həyat yoldaşı kimi də təsvir edilmişdir. O, tanrıların qayğıları ilə əhatə olunmuş bir qəhrəmandır. Poemaya əsasən onun həyatı, qələbələri, məğlubiyyəti və ölümü tanrıların vermiş olduqları qərarlara bağlıdır. Zevsin troyalılara qələbəni hədiyyə etməsindən narahat olan Hera hadisələrin gedişinə mane olmaq qərarına gəlir. Zevsin könlünü aldıqdan sonra onu şirin yuxuya verərək, özü Poseydonun yanına gələrək ondan axeylilərə kömək etməyi tapşırır.

Lepton (yun. λεπτός — yüngül) — güclü təsiretmə qabiliyyəti olmayan elementar hissəcikdir. Bu hissəciyin adı 1948-ci ildə K. Möllerin göstərişi ilə L. Rozenfeld tərəfindən daxil edilmişdir. Çünki həmin dövrdə məlum olan bütün lepton hissəcikləri digər elementar hissəciklərdən yüngül idi.

Nekroz (νέκρωσις "ölüm") — otoliz nəticəsində canlı toxumalarda hüceyrələrin erkən ölümünə səbəb olan hüceyrə ziyanının bir formasıdır. Nekroz hüceyrə və ya toxuma xaricində olan, infeksiya və ya travma kimi amillər, hüceyrə komponentlərinin nizamsız həzminə səbəb olur. Əksinə, apoptoz hüceyrə ölümünün təbii, proqramlaşdırılmış və hədəflənmiş bir səbəbidir. Apoptoz tez-tez bədənə faydalı təsir göstərsə də, nekroz demək olar ki, həmişə zərərlidir və ölümcül ola bilər . Nekroza görə hüceyrə ölümü apoptotik siqnalın ötürülmə yolunu izləmir, əksinə müxtəlif reseptorları aktivləşdirir, bu da hüceyrə membranının bütövlüyünün itirilməsinə gətirib çıxarır və hüceyrə ölümü məhsullarının hüceyrə xaricindəki boşluğa nəzarətsiz buraxılması . Bu, ətrafdakı toxumada leykositləri və fagositoz yoluyla ölü hüceyrələri məhv edən yaxınlıqdakı faqositləri cəlb edən iltihablı bir reaksiyaya başlayır. Bununla birlikdə, leykositlər tərəfindən sərbəst buraxılan mikroblara zərər verən maddələr ətrafdakı toxumalarda kollateral zədələnməyə səbəb ola bilər. Bu artıq təminat ziyanı şəfa prosesini maneə törədir. Beləliklə, müalicə olunmayan nekroz hüceyrə ölümü yerində və ya yaxınlığında çürüyən ölü toxuma və hüceyrə zibillərinin yığılması ilə nəticələnir. Klassik bir nümunə qanqrenadır.

Nektar – bitki nektarlığından ifraz edilən şəkərli şirə. Nektar şəkərli (saxaroza, qlükoza, fruktoza) sulu məhlulu olub, tərkibində az miqdarda spirtlər, azotlu və aromatik maddələr, mineral duzlar, turşular, fermentlər var. Bir çox bitkilər (canavargiləsi, gəvən, rododendron, qaraçöhrə və s.) zəhərli Nektar ifraz edir. Nektar arıların və b. həşəratların qidasına daxildir. Nektar bal arılarının bal yığımının əsas hissəsini təşkil edir. == Nektarinidlər, nektarofaqlar == Çiçəklərin nektarı ilə qidalanan quşlar. Bitkinin tozlanmasında böyük rol oynayır. == Müxtəliflik (Fərqlilik) == Nektarın tərkibi bitkidən bitkiyə fərqlənir. · alma — 46—53 % · gilas — 46—49 % · moruq — 35—64 % · motmotu — 35—42 % · qırmızı qarağat — 32—40 % · qarağat — 22—37 % Məsələn, at şabalıdının nektarı yalnız saxarozadan, rapsın nektarı isə yalnız qlükoza və fruktozadan ibarətdir.

Neptun (planet) — Günəş sistemində 8-ci planet. Neptun (element) — D. İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 93-cü element. Neptun (mifologiya) — Roma mifologiyasında dəniz allahı.

Nestor (?-?)— Konstantinopol şəhərinin arxiyepiskopu. == Həyatı == 431-ci ildəki Birinci Efes Məclisində İsanın insan və tanrı təbiətlərini ayrı tutmuş, İsaya 30 yaşındaykən Kəlamın endiyi, Məryəmin daha önce sadəcə saf və günahsız bir insan olan İsanın anası olduğu, dolayısıyla da Məryəmin tanrı anası olaraq qəbul edilmesi gərək olduğunu qəbul etməmişdir. Daha sonra aparılan İkinci Efes Məclisində Nestorun aforoz edilmesi də, günümüzə qədər gəlib çatan Nəsturi (Asuri), Kəldani kimi diofizit kilisələrin qurulmasına yol açmışdır.

Neyron — sinir sisteminin struktur-funksional vahidi. == Neyronun quruluşu == Dendrit, Akson, Ranvier buğumcuğu, telodendrit şaxələri, Şvann qişası, Hüceyrə cismi, Nüvə == Çoxçıxıntılı ya çoxqütblü – multipolyar sinir hüceyrəsi == Neyron sinir sisteminin morfo-fizioloji və ya histo-fizioloji quruluş və genetik vahidi hesab olunur. XIX əsrin axırlarında meydana çıxmış bu nəzəriyyəyə neyron nəzəriyyəsi (R. Kaxal) deyilir. Bəzi müəlliflərin fikrincə neyronlar bir-birilə neyrofibrillər vasitəsilə rabitədədir, yəni neyrofibrillər qırılmadan bir neyrondan digər neyrona keçir. Bu nəzəriyyəyə neyrofibrilyar ya neyropil nəzəriyyə deyilir. Bu nəzəriyyə düzgün hesab edilmir. Neyron nəzəriyyəsinə görə sinir sistemi ayrı-ayrı neyronlardan təşkil olunmuşdur. lakinqeyd etmək lazımdır ki, neyronların arasında həmişə müəyyən bir əlaqə yaranır. Deməli neyronlarda olan müstəqillik şərtidir. Sinir sistemi bölünmüşdür və eyni zamanda tamdır.

Neytron yükə malik olmayan elementar hissədir. Neytronlar protonla birlikdə atom nüvəsini əmələ gətirir və bu iki hissə ümumi şəkildə nukleon adlandırılır. Neytron barionlar sinfinə aiddir. Neytronun kəşfi (1932) fizik C.Çedvikə mənsubdur. O bu kəşfi üçün 1935-ci ildə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür. Sərbəst neytronun kütləsi 939,6 MeV-dır. Bu protonunkundan 1,3 MeV böyükdür. O, elektrik yükü daşımır, ancaq zəif maqnit momentinə malikdir. Birləşmiş hissəcik kimi neytron genişlənmiş formadadır və onun diametri 1,5 · 10−15 m-dir. Neytronun ömrü təxminən 886 saniyə (15 dəqiqə) çəkir.

Nuklonlar (lat. nucleus "nüvə") — atom nüvəsinin əsas komponentləri olan hissəciklər. Nuklonlara protonlar və neytronlar daxildir. Elektromaqnit qarşılıqlı təsir nöqteyi-nəzərindən proton və neytron fərqli hissəciklərdir, çünki proton elektrik yüklüdür, neytron isə yüklü deyil. Bununla belə, atom nüvələrinin miqyasında həlledici olan güclü qarşılıqlı təsir nöqteyi-nəzərindən bu hissəciklər bir-birindən fərqlənmir, buna görə də nuklon termini meydana çıxdı, proton və neytron iki fərqli vəziyyət kimi qəbul edilməyə başladı. Nuklonun izospin vəziyyətlərinin xassələrinin oxşarlığı izotopik dəyişkənliyin təzahürlərindən biridir. Nüvədəki nuklonların sayı nüvənin kütlə miqdarı adlanır. Nuklonların sayı eyni olan fiziki sistemlərə (nüvələr, atomlar, molekullar) izobarlar deyilir; məsələn, 20Ne, 20Na atomları və 1H19F molekulu izobarlardır — bu sistemlərin hər birində 20 nuklon var. Nuklonlar barion ailəsinə (N-barion qrupu) aiddir. Onlar məlum olan ən yüngül barionlardır.

Ser İsaak Nyuton (ing. Sir Isaac Newton; 25 dekabr 1642 (4 yanvar 1643)[…], Vulstorp malikanəsi, İngiltərə krallığı – 20 (31) mart 1727[…], Kensinqton, Böyük Britaniya krallığı) — ingilis fiziki, riyaziyyatçısı, astronomu, filosofu və kimyaçı alimdir. Tarixdəki ən böyük riyaziyyatçı və alimlərdən biridir. Elmi inqilabın baş verməsində və heliosentrizmin inkişafinda böyük rolu olmuşdur. İlk dəfə olaraq elmə Yerin cazibə qüvvəsi anlayışını daxil etmişdir. İsaak Nyutonun məşhur əsərlərindən biri də Natural fəlsəfənin riyazi başlanğıcı əsəridir. Nyutonun doğum tarixi İngiltərədə 1752-ci ilə kimi istifadə edilmiş Yuli təqviminə görə 25 dekabr 1642 – 20 mart 1727, qriqorian təqviminə görə 4 yanvar 1643 – 31 mart 1727-ci il tarixidir. Adı Tarixdə 100 ən nüfuzlu şəxs siyahısına daxil edilib. == Həyatı == === Gənclik illəri === İsaak Nyuton Yuli təqviminə görə 25 dekabr 1642-ci il tarixində Likolnşir qraflığında, Qrentem şəhəri yaxınlığında yerləşən Vulstrop (ing. Woolshrope) adlı kiçik bir kənddə xırda fermer ailəsində doğulmuşdur.

Rektor (lat. rector — idarə edən, rəhbər) — ali məktəbin rəhbəri. Dirçəliş dövründə çoxsinifli məkəblərin baş müəllimləri və müdirləri rektor adlanırdı. Fransada tədris dairəsinin ("Akademiya") rəhbəri də rektor adlanır.

Dairə sektoru — dairənin verilmiş mərkəzi bucaqla çəkilən iki radiusu və bu radiuslar arasında qalan dairə qövsünün yaratdığı sahə. Bu radiuslar dairənin sahəsini kiçik və böyük olmaqla iki sektora ayırır. == Perimetri == Sektor iki radius və qövsdən ibarətdir və qövsün uzunluğunu L = 2 π r θ 2 π = r θ {\displaystyle L=2\pi r{\frac {\theta }{2\pi }}=r\theta } düsturu ilə hesablamaq olar. Onda sektorun perimetri: P = L + 2 r = θ r + 2 r = r ( θ + 2 ) {\displaystyle P=L+2r=\theta r+2r=r(\theta +2)} == Sahəsi == Dairənin ümumi sahəsi π r 2 {\displaystyle \pi r^{2}} düsturu ilə hesablanır.

Cut (lat. Corchorus) — bitkilər aləminin əməköməciçiçəklilər dəstəsinin əməköməcikimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Anekdot - Lətifə folklor janrıdır, qısa məzəli hekayə olmaqla adətən ağızdan ağıza ötürülür. Bəzən yumoristik lətifələr zarafatdan ona görə fərqlənir ki, onların əsas məqsədi sadəcə gülüş doğurmaq deyil, qısa hekayənin özündən daha ümumi bir həqiqəti üzə çıxarmaqdır. Lətifələr real və ya uydurma ola bilər. Anekdot təxribatı ədəbi əsərlərin ümumi xüsusiyyətidir və hətta şifahi lətifələrə adətən dinləyicini əyləndirmək üçün nəzərdə tutulmuş incə mübaliğə və dramatik forma daxildir. Anekdot çox zaman real insanların iştirak etdiyi real hadisə haqqında hekayədir. Yurqen Xayna görə, onlar “xüsusi realizm” və “iddia edilən tarixi ölçü”nümayiş etdirirlər. == Etimologiya və istifadə == Lətifə sözü yunancadan "dərc olunmamış", hərfi mənada "nəşr olunmamış" deməkdir. Bu termin İmperator I Yustiniyanın (h. 527–565) bioqrafı Qeysəriyyəli Prokopidən gəlir. 550-ci il yazılan Ἀνέκδοτα adlı əsər (Lətifə, müxtəlif tərcümələrdə “Nəşr edilməmiş xatirələr” və ya “Gizli tarix” kimi tərcümə olunur), əsasən Bizans sarayının şəxsi həyatından qısa hadisələr toplusundan ibarətdir.

Nerium (lat. Nerium) — bitkilər aləminin acıçiçəklilər dəstəsinin kəndirkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. == Arealı == Vətəni qərbdə Mərakeş və Portuqaliyaya, şərqdə Cənubi Çinə qədər quru və yarı quru subtropik bölgələrdə geniş yayılıb. Vəhşi nerium tez-tez quruyan çayların (dərələr, vadilər) yataqlarında bitir. Keçmiş SSRİ ərazisində, Krımın cənub sahillərində, Qafqazın Qara dəniz sahillərində, Cənubi Qafqazda, Orta Asiyanın cənub bölgələrində yetişdirilir. == Adının mənşəyi == Nerium q.yun. νερος ( neros ) - nəm, bitkinin yaşayış yeri ilə əlaqələndirilir. == Botanik təsviri == Qəhvəyi budaqlı böyük həmişəyaşıl koldur. Yarpaqları ensiz, uzunluğu 10-15 sm-ə qədər və eni 3sm-ə qədər, qısa ləçəklər üzərində düzülmüşdür. Çiçəkləri parlaq, iri, beşüzvlüdür.

Ketrin Cekson (Katherine Esther Jackson) (4 May 1930) - pop musiqisinin kralı, unudulmaz dahi Maykl Ceksonun anası.

Ketrin Nyuton (ing. Kathryn Newton; 8 fevral 1997, Mississoqa[d], Ontario) — Amerikalı aktrisa. Cəmiyyət adlı Netflix seriyasındakı Elli Presman roluna, Subay Qari adlı CBC seriyasındakı Luis Bruks roluna və Paranormal fəaliyyət filmindəki Aleks Nelson roluna görə tanınır. 2013-cü ildə Ən yaxşı aparıcı gənc aktrisa üzrə Cavan Aktyor Mükafatını qazanmışdır. "Fövqəltəbii" teleserialındakı Kleyr Novakın köhnə versiyasını və "Dayan və atəşi yaxala" teleserialındakı Coani Klerkin köhnə versiyasını canlandırdığı üçün tanınır. == Həyatı və karyerası == Ketrin Nyuton, Orlando şəhərində doğulmuşdur. Robin və David Nyutonun qızıdır. O karyerasına 4 yaşında sabun operası Bütün uşaqlarım-da Kolbi Çendlr rolunu oynayaraq başlamışdır.

Keyt Nelson (27 dekabr 1977) — Birləşmiş Ştatları təmsil edən bədii gimnast. == Karyerası == Keyt Nelson Birləşmiş Ştatları 1996-cı ildə Atlanta şəhərində baş tutan XXVI Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və qrup turnirində 9-cu pillənin sahibi olub.

Korlanmış sektor (Bad sector) – zədələndiyinə və ya hər hansı səbəbdən korlandığına görə diskin (informasiya daşıyıcısının) verilənləri saxlamaq üçün yararsız olan sektordur. Əməliyyat sisteminin vəzifələrindən biri diskdə olan korlanmış sektorların tapılması, nişanlanması və istifadədən çıxarılmasıdır. Diskin formatlanması utilitidə korlanmış sektorları axtarıb-tapa və nişanlaya bilər. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.

La Toya Cekson (29 may 1956[…], Geri, İndiana) — Maykl Ceksonın bacısı.

Vektor (riyaziyyat və fizika)

90MM Gun Motor Carriage M36 (Slugger) ABŞ Silahlı Qüvvələri tərəfindən İkinci dünya müharibəsində istifadə edilmiş olan tankvurandır. == Tarixi == ABŞ Ordusu tərəfindən istifadə olunan M10 tankvuranında istifadə edilən M7 topu yeni nəsil Alman Tiger və Panther tanklarına qarşıa təsirsiz idi. Buna görə də, ABŞ mühəndisləri yeni bir tank istehsal etmək və həmin tankın üzərinə də, M3 markalı 90 mm-lik top yerləşdirmək qərarı verdilər. M10A1 modelinin gövdəsinin üstünə yeni bir qüllə yerləşdirdilər. Bu qüllənin üstündə 90 mm-lik çapa malik olan tank topu və 50 cal Browning M2HB pulemyotu var idi. Digər ABŞ istehsalı olan tankvuranlarında olduğu kimi bunların da, üstləri açıq olduğundan həm görüş məsafəsi daha yaxşı təmin edilirdi, həm də, tankın çəkisi azaldılmış olurdu. Ekipajı qəlpələrdən qorumaq üçün qüllənin üstünə müdafiə qapağı əlavə edilmişdi. İlk dəfə olaraq 1944-cü ilin sentyabr ayında istifadə edilmişdir. Ümumi olaraq müharibənin sonuna qədər 1400 ədəd istehsal edilmişdirlər. 1944-cü ilin payızında təcili ehtiyac səbəbindən 300 ədəd M4 tankına 90 mm-lik topa malik olan qüllə yerləşdirilmiş və cəbhəyə göndərilmişdir.