Lüğətlərdə axtarış.

X Window sistemi - (ing. X Window System) – 1984-cü ildə Massaçusets Texnologiya İnstitutunda (Massachusetts Institute of Technology, MIT) yaradılmış və UNIX əməliyyat sistemində işləyən pəncərələrin idarəolunması sistemi. X Window istifadəçiyə imkan verir ki, proqramı şəbəkənin başqa kompüterlərində başlatsın, sonra isə nəticəni öz kompüterinin ekranında alsın. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.

"Microsoft Windows" — "Microsoft" tərəfindən hazırlanmış və bazara çıxarılan bir neçə xüsusi qrafik əməliyyat sistemi ailəsindən ibarət qrup. Hər bir ailə hesablama sənayesinin müəyyən sektoruna xidmət edir. Məsələn, istehlakçılar üçün "Windows NT", serverlər üçün "Windows Server" və quraşdırılmış sistemlər üçün "Windows IoT". Təhlükəsiz Windows ailələrinə "Windows 9x", "Windows Mobile" və "Windows Phone" daxildir. "Windows"un ilk versiyası 20 noyabr 1985-ci ildə qrafik istifadəçi interfeyslərinə (GUI) artan marağa cavab olaraq "MS-DOS" üçün qrafik əməliyyat sistemi qabığı kimi buraxılmışdı. "StatCounter"ın məlumatına görə, "Windows" 2023-cü ilin mart ayında 70% bazar payı ilə dünyanın ən populyar masaüstü əməliyyat sistemidir. Bununla belə, "Android"in kütləvi böyüməsi səbəbindən "Windows" həm mobil, həm də masaüstü əməliyyat sistemləri hesaba qatan zaman ən çox istifadə edilən əməliyyat sistemi olmur.2022-ci ilin sentyabrına olan məlumata görə, "Windows"un ən son versiyası istehlakçı kompüterləri və planşetləri üçün "Windows 11", korporasiyalar üçün "Windows 11 Enterprise" və serverlər üçün "Windows Server 2022"dir. == Geneologiyası == "Windows"un istehsalçısı olan "Microsoft" hər biri hesablama sənayesinin müəyyən sektorunu hədəf alan "Windows" əməliyyat sistemləri ailəsi üçün bir neçə əmtəə nişanını qeydiyyata almışdır. 2014-cü ildən etibarən aşağıdakı "Windows" ailələri fəal şəkildə inkişaf etdirilir: Windows NT: Server kompüterləri və iş stansiyaları üçün əməliyyat sistemi olan "Windows NT 3.1" ilə əməliyyat sistemləri ailəsi kimi başlamışdır. Bu, demək olar ki, eyni vaxtda buraxılan və eyni nüvəni paylaşan üç əməliyyat sistemi alt ailəsindən ibarətdir: Windows: Əsas fərdi kompüterlər və planşetlər üçün əməliyyat sistemi.

Windows-1254 — Microsoft Windows altında türkcə hərfləri kodlamaq üçün yaradılmış hərflər dəstidir. ISO 8859-9 ilə uyğundur. Artıq müasir dövrdə UTF-8 kodlamasından istifadə edilir. Windows-1254 cədvəli. Hər simvol Unicode kodlamasında və 10-luq say sistemində ekvivalenti ilə birlikdə göstərilmişdir.

Windows 10 — "Microsoft"un "Windows NT" əməliyyat sisteminin əsas buraxılışı. Bu, 15 iyul 2015-ci ildə istehsala buraxılmış, 29 iyul 2015-ci ildə satışa çıxarılmışdır. Bu, təxminən iki il əvvəl buraxılmış "Windows 8.1"in birbaşa davamçısıdır. "Windows 10" MSDN və "TechNet" vasitəsilə yükləmək üçün hazırlanıb. O, "Windows Store" vasitəsilə "Windows 8" və "Windows 8.1" istifadəçilərinin pərakəndə kopyaları üçün və "Windows Update" vasitəsilə "Windows 7" istifadəçiləri üçün pulsuz təkmilləşdirmə kimi mövcud olmuşdur. "Windows 10" davamlı olaraq yeni quruluşlar alır və "Windows 10"un əlavə sınaq quruluşlarından başqa istifadəçilər üçün heç bir əlavə ödəniş tələb olunmur. Bunlar "Windows Insider" üçün əlçatandır. Müəssisə mühitlərindəki cihazlar bu yeniləmələri daha yavaş bir sürətlə qəbul edə və ya on illik uzadılmış dəstəyin ömrü ərzində yalnız kritik yeniləmələri alan uzunmüddətli dəstək mərhələlərindən istifadə edə bilər. "Microsoft" 2021-ci ilin iyununda "Long-Term Servicing Channel"da (LTSC) olmayan "Windows 10" buraxılışları üçün dəstəyin 14 oktyabr 2025-ci ildə başa çatacağını elan etmişdir."Windows 10" ilkin buraxılışı zamanı tənqidçilərdən ümumilikdə müsbət şərhlər almışdır. Tənqidçilər "Microsoft"un "Windows"un əvvəlki versiyalarına uyğun olaraq iş masası yönümlü interfeys təmin etmək qərarını yüksək qiymətləndirmişdilər və bu, "Windows 8"in planşet yönümlü yanaşması ilə ziddiyyət təşkil edirdi, lakin "Windows 10"un toxunma yönümlü istifadəçi interfeysi rejimi tənqid edilmişdir.

Windows Explorer (Bələdçi proqram) — Windows sisteminin standart proqramları siyahısına daxil olan köməkçi proqram. Bu proqram vasitəsi ilə kompüterdə saxlanılan bütün qovluq və fayllara baxmaq, yerlərini və adlarını dəyişmək, silmək mümkündür. Windows Explorer proqramının tətbiqi qurğular və fayllarla aparılan əməliyyatları sadələşdirir və əyani edir.

Windows Millennium Edition (Windows ME; eləcə də Windows Me abbreviaturası istifadə olunur) — Microsoft şirkəti tərəfindən 14 sentyabr 2000-ci ildə satışa çıxarılmış qarışıq 16/32-kateqoriyalı əməliyyat sistemi. Yeni III minilliyin şərəfinə (lat. millennium — minillik) bu cür adlandırılıb.

Windows Mobile — Microsoft-un mobil cihazlar üçün əməliyyat sistemi.

Windows NT (ing. New Technology, azərb. Yeni Texnologiya‎) — Microsoft-un əməliyyat sistemi ailəsi. 1988-ci ildə hazırlanmışdır. Windows NT-nin Windows NT 3.1, Windows NT 3.5 (Daytona), Windows NT 3.51 (Tukwila), Windows NT 4.0 (Indy) versiyaları var.

Windows 7 — Microsoft tərəfindən hazırlanmış Windows NT əməliyyat sisteminin əsas buraxılışıdır. O, 22 iyul 2009-cu ildə istehsala buraxıldı və 22 oktyabr 2009-cu ildə ümumi istifadəyə verildi. Bu, təxminən üç il əvvəl buraxılmış Windows Vista-nın varisidir. O, fərdi kompüterlərdə, o cümlədən ev və iş stolüstü kompüterlərində, noutbuklarda, planşet kompüterlərində və media mərkəzi kompüterlərində istifadə üçün əməliyyat sistemi olaraq qaldı və özü 2012-ci ilin noyabrında məhsulun üç ildən çox müddətə işləndiyi Windows 8 ilə əvəz olundu. 9 aprel 2013-cü il tarixinədək Windows 7-nin orijinal buraxılışına yeniləmələr və texniki dəstək daxildir, bundan sonra istifadəçilərin dəstək və yeniləmələri alması üçün Service Pack 1-in quraşdırılması tələb olunurdu. Windows 7-nin server həmkarı Windows Server 2008 R2 eyni vaxtda buraxıldı. Genişləndirilmiş dəstək Windows 7-nin buraxılmasından on il sonra, 14 yanvar 2020-ci ildə başa çatdı, bundan sonra əməliyyat sistemi əlavə yeniləmələri almağı dayandırdı. Müəssisələr üçün ödənişli dəstək proqramı mövcud idi və Windows 7 üçün təhlükəsizlik yeniləmələrini rəsmi istifadə müddəti bitdikdən sonra üç ilə qədər təmin edirdi. == Modifikasiyaları == Windows 7 əməliyyat sisteminin özü də Microsoft şirkəti tərəfindən bir neçə modifikasiyada buraxılır. Windows 7 əməliyyat sisteminin aşağıdakı modifikasiyaları var: === Windows 7 Starter Edition === Windows 7- in ilkin versiyası sayılır.

Windows Vista — "Microsoft"un "Windows NT" əməliyyat sisteminin əsas buraxılışı. Bu, 8 noyabr 2006-cı ildə istehsala buraxılmış, 30 yanvar 2007-ci ildə "Windows Marketplace"də satışa çıxarılmışdır. "Windows"un rəqəmsal distribusiya platforması vasitəsilə təqdim edilən ilk buraxılışı idi. Bu, "Windows XP"dən (2001) sonra "Windows"un daha yeni versiyası idi. İkisinin buraxılışı arasında olan beş illik boşluq ardıcıl "Windows" buraxılışları arasında o dövrdə ən uzun müddət idi. "Microsoft" "Vista"nı "Longhorn" kod adı altında 2001-ci ildə, XP-nin buraxılmasından qısa müddət əvvəl inkişaf etdirməyə başlamışdı. Bu, XP ilə "Blackcomb" kod adlı növbəti əsas "Windows" versiyası arasındakı boşluğu aradan qaldırmaq üçün kiçik bir təkmilləşdirmə kimi nəzərdə tutulmuşdu. Bu, inkişaf prosesi tədricən davam etdiyi müddətdə "Blackcomb"un bir çox xüsusiyyətlərini mənimsəmiş və əsas "Windows" buraxılışı olaraq dəyişdirilmişdir. "Vista" yenilənmiş qrafik istifadəçi interfeysini və "Aero" adlı vizual üslubunu, "Windows Search"i, yenidən işlənmiş şəbəkəni, audio, çap və displey alt sistemlərini və digər dəyişikliklər arasında "Windows DVD Maker" kimi yeni multimedia alətlərini təqdim etmişdir. "Vista" ev şəbəkəsindəki maşınlar arasında əlaqə səviyyəsini yüksəltmək məqsədi daşıyırdı.

Windows XP — "Microsoft"un "Windows NT" əməliyyat sisteminin əsas buraxılışı. Bu, 8 noyabr 2006-cı ildə istehsala buraxılmış, 30 yanvar 2001-ci ildə satışa çıxarılmışdır. Bu, "Windows"un əvvəlki versiyaları – işgüzar istifadəçilər üçün "Windows 2000" və ev istifadəçiləri üçün "Windows Me" birbaşa təkmilləşdirmədir. Yeni "Windows XP" sistem tələblərinə cavab verən, "Windows NT" 4.0, "Windows 98", "Windows 2000" və ya "Windows Me" ilə işləyən istənilən cihazlar üçün mövcuddur. "Windows XP"nin inkişaf prosesi 1990-cı illərin sonunda "Neptune" kod adı ilə başlamışdır. Bu, "Windows NT" nüvəsi üzərində qurulmuşdur və açıq şəkildə əsas istehlakçı istifadəsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. "Windows 2000"in yenilənmiş versiyası da ilkin olaraq biznes bazarı üçün nəzərdə tutulmuşdu. Bununla belə, 2000-ci ilin yanvarında hər iki layihə "Whistler" kod adlı vahid əməliyyat sisteminin xeyrinə ləğv edilmişdir. Bu əməliyyat sistemi həm istehlak, həm də biznes bazarları üçün vahid platforma rolunu oynamalı idi. Nəticədə, "Windows XP" əməliyyat sistemi "Windows 95" nüvəsinə və ya MS-DOS-a əsaslanmayan "Windows"un ilk istehlakçı buraxılışıdır.

Windows Server 2003 (hazırlama zamanı kod adı: Whistler Server; daxili variantı: Windows NT 5.2) — Microsoft şirkətinin Windows NT ailəsinə daxil olan əməliyyat sistemi. Serverlərdə işləmək üçün nəzərdə tutulub. 24 aprel 2003-cü ildə satışa çıxarılıb.

Windows Server 2008 — Server əsaslı Microsoft Windows əməliyyat sistemlərinin bir versiyasıdır. 4 fevral 2008-ci ildə istehsala buraxıldı və 27 fevral 2008-ci ildə rəsmi olaraq satışa buraxıldı, Windows Server 2003 isə beş il əvvəl buraxılmışdır. Windows Server 2008 R2 adlı ikinci bir versiya 22 iyul 2009-cu ildə istehsal üçün buraxıldı. Windows Server 2008, Windows Vista və Windows 7 kimi Windows 6x üzərində qurulmuşdur. == Tarixi == Əslində Windows Server digər adı "Longhorn" olaraq da bilinir. Microsoft şirkətinin yaradıcısı Bill Geyts, rəsmi adını (Windows Server 2008) 16 may 2007 WinHEC'dəki açılış mərasimində demişdir. 27 iyul 2005 tarixində Beta 1 dərc edilib. 23 may 2006 tarixində WinHEC 2006'da Beta 2 elan edilmiş və Beta 3 xalqa açıq-aşkar bir şəkildə 25 aprel 2007 istifadəyə buraxılmışdır. Buraxılış namizədi 0, 24 sentyabr 2007 tarixində xalqın hamısına nümayiş etdirilmiş və Release namizədi 1 xalqa 5 dekabr 2007 tarixində dərc edilmişdir. Windows Server 2008, 4 fevral 2008 tarixində istehsala başlamışdır.

Windows Server 2012 — Microsoft tərəfindən təqdim edilən Windows Server ardıcıllığının ən yeni versiyası. 4 sentyabr 2012 tarixində tam versiyası nəşr, sınaq versiyası isə 9 sentyabr 2011 tarixində MSDN istifadəçilərinə təqdim edilmişdir. Bu versiyanın ən üstün tərəfi Xüsusi Bulut sisteminə inteqrasiya olmuş olmasıdı. Windows Server 2012 Datacenter yüksək dərəcədə virtuallaştırılmış Xüsusi Bulut mühitləri üçündür. Windows Server 2012 Standart fiziki və ya az dərəcədə virtuallaştırılmış mühitlər üçündür. Windows Server 2012 Essentials ən çox 25 istifadəçi və 50 cihaza sahib kiçik biznes üçün idealdır. Windows Server 2012 Foundation ən çox 15 istifadəçi üçün Windows Server təcrübəsi təqdim edir.

Windows Server 2008 — Server əsaslı Microsoft Windows əməliyyat sistemlərinin bir versiyasıdır. 4 fevral 2008-ci ildə istehsala buraxıldı və 27 fevral 2008-ci ildə rəsmi olaraq satışa buraxıldı, Windows Server 2003 isə beş il əvvəl buraxılmışdır. Windows Server 2008 R2 adlı ikinci bir versiya 22 iyul 2009-cu ildə istehsal üçün buraxıldı. Windows Server 2008, Windows Vista və Windows 7 kimi Windows 6x üzərində qurulmuşdur. == Tarixi == Əslində Windows Server digər adı "Longhorn" olaraq da bilinir. Microsoft şirkətinin yaradıcısı Bill Geyts, rəsmi adını (Windows Server 2008) 16 may 2007 WinHEC'dəki açılış mərasimində demişdir. 27 iyul 2005 tarixində Beta 1 dərc edilib. 23 may 2006 tarixində WinHEC 2006'da Beta 2 elan edilmiş və Beta 3 xalqa açıq-aşkar bir şəkildə 25 aprel 2007 istifadəyə buraxılmışdır. Buraxılış namizədi 0, 24 sentyabr 2007 tarixində xalqın hamısına nümayiş etdirilmiş və Release namizədi 1 xalqa 5 dekabr 2007 tarixində dərc edilmişdir. Windows Server 2008, 4 fevral 2008 tarixində istehsala başlamışdır.

Linux və Windows-un müqayisəsi çox aktual məsələdir. Windows adi kompüterlərin təxminən 75%-ində işlədilir, 1,8%-ində isə Linux. Dünyadakı superkompüterlərin %87-i Linux, 1,4%-i isə Windows istifadə edir. Bundan əlavə Google, Twitter, Facebook, Amazon, IBM kimi böyük şirkətlər, kosmosun tədqiqində NASA, bir çox dövlət məktəblərdə və universitetlərdə, müasir maşınlar, hostinq şirkətlərinin 70%-i Linux istifadə edir. == Xərclər == 2004-cü ildə Windows istifadəçiləri Linux-dan Windows-a keçmək üçün hərəkətə keçdi. Microsoft məhsullarının Linux-dan daha ucuza başa gəldiyini iddia etdi. Buna səbəb isə istifadə rahatlığı və daha az iş olaraq göstərildi. Ancaq fərqli qurumların etdiyi açıqlamalar bunu təsdiqləmədi. Almaniya Xarici İşlər Nazirliyi açıq mənbəli proqram təminatının xərcləri azaltdığını dedi. Fransız Polis Təşkilatı da Windows-dan Linux-a keçmənin xərcləri azaltdığını dedi.

Windows 1.0 — Microsoft-un bir əməliyyat sistemi.

Windows 10 Mobile — Microsoft tərəfindən inkişaf etdirilən Windows 10 əməliyyat sisteminin bir versiyasıdır.

Windows CE 5.0 — Microsoft-un bir əməliyyat sistemi. == Xarici keçidlər == "Which to Choose: Evaluating Microsoft Windows CE .NET and Windows XP Embedded". Microsoft Corporation. September 2003. 2005-10-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-02-13. "Portable CE 5.0". 2006-05-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-02-13.

Windows CE 6.0 — Microsoft-un bir əməliyyat sistemi.

.NET Framework — Microsoft tərəfindən inkişaf etdirilən, açıq İnternet protokolları və standartları üzərinə qurulmuş bütöv bir "tətbiq" inkişaf etdirmə platformasıdır. Daha əvvəl Microsystems tərəfindən inkişaf etdirilmiş olan Java Platformasına əhəmiyyətli bənzərliklər göstərməkdədir. Buradakı tətbiq anlayışının əhatəsi çox genişdir. Bir masaüstü tətbiqindən bir veb skaner tətbiqinə qədər hər şey bu platforma içində düşünülmüşdür və dəstəklənilmişdir. Bu tətbiqlərin bir-birləriylə və inkişaf etdirildiyi mühit fərqinə varmadan dünyadakı bütün tətbiqlərlə ünsiyyəti üçün asanca veb xidmətləri yaradılmasına imkan verilmişdir. Bu platforma, əməliyyat sistemindən və təchizatdan daha üst səviyyədə daşına bilər olaraq hazırlanmışdır. .Net arxitekturası, ortaq bir icra etmə mühiti (runtime environment), ortaq bir dəyişən növ sistemi, və portativ əlaqəli kitabxanalardan meydana gələr. .Net kitabxanası köhnə visual basic üçün hazırlanmış API (proqramçılar üçün bir çox funksiya) lərin təsnif edilmiş halıdır. Çünki API təsnif edilməmiş və bu səbəblər proqramçılar üçün bir kabus halını almaqda idi. .Net kitabxanası proqramın əməliyyat sistemi ilə asanca uyğunlaşma içində işini təmin etmişdir.

Windows NT 3.1 — Microsoft-un bir əməliyyat sistemi.

Windows NT 3.5 — Microsoft-un bir əməliyyat sistemi.

Windows NT 3.51 Microsoft-un bir əməliyyat sistemi.

Windows NT 4.0 — Microsoft firmasının buraxdığı əməliyyat sistemləri ailəsi Windows-un NT nüvəsi üzərində yaradılmış dördüncü əsas versiyasıdır. 3.51 versiyasından bir il sonra, 29 iyun 1996-cı ildə satışa buraxılmışdır. == Yeniliklər == Windows NT 3.51 üzərində gətirdiyi ən böyük yenilik onun Windows 95-ə bənzər interfeysidir. Bu şəkildə böyük bir istifadə asanlığı təmin edilmişdir. Windows NT 4.0-da Active Desktop-lu Internet Explorer-i quraşdırmaqla, istifadəsi olduqca asan olan əməliyyat sisteminə sahib olmaq olar. Digər tərəfdən, Windows NT 4.0, xüsusən də multimediaya mövzusunda zəif olur: DirectX dəstəyi Windows 2000-dən bəri Windows NT ailəsinə düzgün inteqrasiya olunub. Microsoft Message Quequing xidməti əlavə edildi. Windows NT 4.0, nostalji analoq saat proqramının Windows Vista-da yan panel əlavəsi kimi geri qayıdana qədər mövcud olduğu Windows-un son versiyası idi. == İstinadlar == İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.

Windows 11 — "Microsoft" korporasiyası tərəfindən hazırlanmış "Windows NT"nin əsas versiyası. 5 oktyabr 2021-ci ildə buraxılmışdır. Əvvəlki "Windows 10" (2015) üçün ödənişsiz yeniləmə kimi "Windows 11" sistem tələblərinə cavab verən istənilən "Windows 10" cihazları üçün mövcuddur. Bu əməliyyat sistemini sistem tələblərinin məhdudiyyətlərini yan keçərək dəstəklənməyən cihazlarda da quraşdırmaq mümkündür. "Windows 11"da "Windows shell"ə əsaslı dəyişikliklər tətbiq edilmişdir. Bu dəyişikliklərə ləğv edilmiş "Windows 10X" təsir göstərmişdir. Xüsusiyyətlərə yenidən işlənmiş start menyusu, tapşırıqlar panelinin "canlı plitələr"in ayrıca "Vidjetlər" paneli ilə əvəz edilməsi, qrup şəklində tapşırıqlar panelindən minimuma endirilə və bərpa oluna bilən kirəmitli pəncərə dəstləri yaratmaq imkanı daxildir. Bundan əlavə, "Xbox Series X" və "Series S"dən uyğun avadanlıqlarda avtomatik HDR və "DirectStorage" kimi yeni videooyun texnologiyaları mənimsənilmişdir. "Internet Explorer" (IE) standart veb brauzer olaraq "Chromium" əsaslı "Microsoft Edge" ilə əvəz edilmişdir. "Microsoft Teams" applikasiyası "Windows shell"ə inteqrasiya olunmuşdur.

Windows 2000 (eləcə də Win2k, W2k və ya Windows NT 5.0 adlandırılır; kod adı: Cairo) — Microsoft şirkətinin Windows NT ailəsinə daxil olan əməliyyat sistemi. 32-bitli prosessoru olan kompyuterlərdə işləmək üçün nəzərdə tutulub. Bəzən səhvən Windows ME adlandırılır.

Windows 7 — Microsoft tərəfindən hazırlanmış Windows NT əməliyyat sisteminin əsas buraxılışıdır. O, 22 iyul 2009-cu ildə istehsala buraxıldı və 22 oktyabr 2009-cu ildə ümumi istifadəyə verildi. Bu, təxminən üç il əvvəl buraxılmış Windows Vista-nın varisidir. O, fərdi kompüterlərdə, o cümlədən ev və iş stolüstü kompüterlərində, noutbuklarda, planşet kompüterlərində və media mərkəzi kompüterlərində istifadə üçün əməliyyat sistemi olaraq qaldı və özü 2012-ci ilin noyabrında məhsulun üç ildən çox müddətə işləndiyi Windows 8 ilə əvəz olundu. 9 aprel 2013-cü il tarixinədək Windows 7-nin orijinal buraxılışına yeniləmələr və texniki dəstək daxildir, bundan sonra istifadəçilərin dəstək və yeniləmələri alması üçün Service Pack 1-in quraşdırılması tələb olunurdu. Windows 7-nin server həmkarı Windows Server 2008 R2 eyni vaxtda buraxıldı. Genişləndirilmiş dəstək Windows 7-nin buraxılmasından on il sonra, 14 yanvar 2020-ci ildə başa çatdı, bundan sonra əməliyyat sistemi əlavə yeniləmələri almağı dayandırdı. Müəssisələr üçün ödənişli dəstək proqramı mövcud idi və Windows 7 üçün təhlükəsizlik yeniləmələrini rəsmi istifadə müddəti bitdikdən sonra üç ilə qədər təmin edirdi. == Modifikasiyaları == Windows 7 əməliyyat sisteminin özü də Microsoft şirkəti tərəfindən bir neçə modifikasiyada buraxılır. Windows 7 əməliyyat sisteminin aşağıdakı modifikasiyaları var: === Windows 7 Starter Edition === Windows 7- in ilkin versiyası sayılır.

Windows 8 — Microsoftun yaratdığı əməliyyat sistemi. Windows 8 Microsoft şirkətinin fərdi kompüterlər üçün istehsal etdiyi əməliyyat sistemidir. Windows 8 26 oktyabr 2012-ci ildə satışa çıxarılmışdır. Əməliyyat sisteminin planşet versiyasının birinci və ən gözəçarpan dəyişikliyi onun interfeysidir. Hazırda interfeysdə adət etdiyimiz "Start" düyməsi yoxdur, işçi masası isə klassik Windows -dan daha çox Windows Phone-a bənzədilir. Windows 8-də yüklənmə sürətini yüksəltmək, sistemin gözləmə rejimdən çıxma vaxtını azaltlmaq, enerji sərfiyyatı effektivliyini artırmaq, eləcə də personal kompüter istehsalçılarına, öz kompüterlərini əvvəlcədən qurulmuş əməliyyat sistemi ilə daha keyfiyyətli uyğunlaşdırmaq imkanı verən yeni alətlər təqdim edib. Windows 8 əməliyyat sisteminin final versiyasında qacetlər, yəni işçi masanın üzərində olan, informasiya və ya alətlərə qısa yol olan mini proqram əlavələri yoxdur. Əməliyyat sistemində iki yeni arxitektura dəstəklənir: SoC ("çip üzərində sistem" – System on a Chip) və ARM-dən gedir. Portativ qurğular üçün nəzərdə tutulmuş hər iki arxitektura ənənəvi "x86" platformasına nisbətən daha kiçik enerji sərfiyyatı və maya dəyəri ilə fərqlənir. Microsoft şirkətinin hesablamasına görə, Windows 8 əməliyyat sistemi istifadəyə verildikdən 3 gün sonra onun 4 milyondan çox surəti satılıb.

Windows 95 — Microsoft şirkətinin çoxməqsədli qrafik əməliyyat sistemi. Kod adı Çikaqodur. 24 avqust, 1995-ci ildə tanıdılıb. DOS və Windows əməliyyat sistemlərini birləşdirən ilk əməliyyat sistemidir. == Yenilikləri == Windowsun ilk 32 Bit əməliyyat sistemidir. Sağ düymə funksiyası ilk dəfə Windows 95-ə əlavə edilib. Start düyməsi əlavə edildi. Tax və işlət funksiyası əlavə edildi. Internet Explorer ve USB dəstəyi sonraki bəzi versiyalara əlavə edildi. Böyütmə funksiyası artırıldı.

Windows 98 , Microsoft tərəfindən Windows 9x ailəsinin Microsoft Windows əməliyyat sistemlərinin bir hissəsi olaraq hazırlanmış istehlakçı yönümlü əməliyyat sistemidir . 9x xəttindəki ikinci əməliyyat sistemi, Windows 95 -in varisidir və 15 may 1998-ci ildə istehsala buraxılmışdır və ümumiyyətlə, 25 iyun 1998-ci ildə pərakəndə satışa buraxılmışdır. Sələfi kimi o, 16-bit və hibriddir. MS-DOS əsasında yükləmə mərhələsi ilə 32-bit monolit məhsuldur . Windows 98 veb-inteqrasiya edilmiş əməliyyat sistemidir və sələfi ilə çoxsaylı oxşarlıqlara malikdir. Onun təkmilləşdirmələrinin əksəriyyəti kosmetik idi və ya istifadəçi təcrübəsini yaxşılaşdırmaq üçün nəzərdə tutulmuşdu, lakin sistemin funksionallığını və imkanlarını artırmaq üçün təqdim edilmiş bir neçə funksiya, o cümlədən təkmilləşdirilmiş USB dəstəyi və əlçatanlıq, habelə DVD pleyerlər kimi aparat təkmilləşdirmələri üçün dəstək var. Windows 98 Windows-un Windows Sürücü Modelini qəbul edən ilk nəşri idi və Disk Təmizləmə , Windows Yeniləmə , çox monitor dəstəyi və İnternet Bağlantısı Paylaşımı kimi Windows-un gələcək nəsillərində standart olacaq funksiyaları təqdim etdi . Microsoft Windows 98-i tamamilə təkmilləşdirilmiş növbəti nəsil Windows deyil, Windows 95-ə "tənzimləmə" kimi təqdim etdi. Buraxıldıqdan sonra o, veb-inteqrasiya edilmiş interfeysi və istifadə rahatlığı, eləcə də Windows 95-də mövcud olan problemlərin həlli üçün ümumiyyətlə yaxşı qarşılandı, baxmayaraq ki, bəziləri onun sələfindən əhəmiyyətli dərəcədə daha sabit olmadığını qeyd etdi. Windows 98 təqribən 58 milyon lisenziya satdı və 5 may 1999-cu ildə buraxılan Windows 98 İkinci Nəşr (SE) kimi tanınan bir əsas yeniləmə gördü.

Microsoft Azure Microsoft tərəfindən idarə məlumat mərkəzlərindən ibarət olan qlobal bir şəbəkədə sürətli bir şəkildə tətbiqlər yaratmaq, paylaşmağ və idarə təmin edən açıq və elastik bir bulud platformasıdır. Hər hansı bir dili, vasitəsi və ya çərçivəni istifadə edərək tətbiqlər inkişaf etdirə bilərsiniz. Hər zaman işləyir. Hər zaman açıqdır. Microsoft Azure aylıq 99,95% nisbətində bir SLA təqdim edir və yüksək səviyyədə əlçatan tətbiqlər inkişaf etdirib işlətməyinizi təmin edər. Avtomatik əməliyyat sistemi və xidmət düzəltmə əlavəsi tətbiqi, məskun şəbəkə yükü balans və təchizat nasazlıqlarına qarşı rahatlıq verir. Tətbiqinizi istədiyiniz an üst distributivə yeniləmənizi təmin edəcək bir paylama modelini dəstəkləyir. Microsoft Azure, tətbiq inkişaf etdirmək üçün hər hansı bir dili, çərçivəni və ya vasitəsini sizin üçün təmin edir. Xüsusiyyətlər və xidmətlər açıq REST protokolları istifadə edərək açılır. Microsoft Azure müştəri kitabxanaları, birdən çox proqramlaşdırma dilində mövcuddur, bir açıq kod lisenziya daxilində bazara sürülür və GitHub üzərində həyata keçirilir.

Windows CE — Microsoft-un mobil əməliyyat sistemi ailəsi.

Windows Phone (WP) — smartfonlar üçün Microsoft tərəfindən Windows Mobile və Zune-un əvəzinə yaradılmış mobil əməliyyat sistemləri ailəsi idi və artıq fəaliyyəti dayandırılıb. Windows Phone Metro dizayn dilindən ilhamlanaraq yeni bir istifadəçi interfeysi təqdim edirdi. Windows Mobile-dan fərqli olaraq, WP ilk növbədə istehsal bazarına deyil, istehlak bazarına yönəlmişdi.Windows Phone 7 ilk dəfə 2010-cu ilin oktyabr ayında təqdim edildi. 2012-ci ildə WP 8 çıxdı və WP 7-nin Windows CE əsaslı kerneli dəyişdirilərək (xüsusilə Windows 8-dən olan komponentlərlə) PC-lərdə istifadə olunan Windows NT kerneli ilə əvəzlədi. Bu dəyişiklik səbəbindən əməliyyat sistemi əvvəlki WP 7 cihazlarına uyğun gəlmirdi, lakin tətbiqlərini hələ də dəstəkləyirdi. 2014-cü ildə Microsoft WP 8.1 yeniləməsini çıxardı. Həmçinin Cortana adlı ağıllı assistenti və Windows Runtime platformasını təqdim etdi. Bu platforma Windows PC-lər və WP-lər arasında platformlararası tətbiqləri yaratmağa imkan verdi.2015-ci ildə Microsoft Windows 10 Mobile-ı təqdim etdi. Bu PC ilə inteqrasiya və birləşmə imkanı təqdim edən bir platforma idi. Cihazları xarici ekran və ya docking stansiyası kimi tanıtmaq mümkün idi.

Windows 9x, MS-DOS nüvəsinə əsaslanan Windows əməliyyat sistemləri qrupudur. Microsoft Windows 9x ilə böyük uğur qazandı. Windows 9x versiyaları bunlardır: Windows 95, Windows 98, Windows Millennium Edition.

"Microsoft Windows" — "Microsoft" tərəfindən hazırlanmış və bazara çıxarılan bir neçə xüsusi qrafik əməliyyat sistemi ailəsindən ibarət qrup. Hər bir ailə hesablama sənayesinin müəyyən sektoruna xidmət edir. Məsələn, istehlakçılar üçün "Windows NT", serverlər üçün "Windows Server" və quraşdırılmış sistemlər üçün "Windows IoT". Təhlükəsiz Windows ailələrinə "Windows 9x", "Windows Mobile" və "Windows Phone" daxildir. "Windows"un ilk versiyası 20 noyabr 1985-ci ildə qrafik istifadəçi interfeyslərinə (GUI) artan marağa cavab olaraq "MS-DOS" üçün qrafik əməliyyat sistemi qabığı kimi buraxılmışdı. "StatCounter"ın məlumatına görə, "Windows" 2023-cü ilin mart ayında 70% bazar payı ilə dünyanın ən populyar masaüstü əməliyyat sistemidir. Bununla belə, "Android"in kütləvi böyüməsi səbəbindən "Windows" həm mobil, həm də masaüstü əməliyyat sistemləri hesaba qatan zaman ən çox istifadə edilən əməliyyat sistemi olmur.2022-ci ilin sentyabrına olan məlumata görə, "Windows"un ən son versiyası istehlakçı kompüterləri və planşetləri üçün "Windows 11", korporasiyalar üçün "Windows 11 Enterprise" və serverlər üçün "Windows Server 2022"dir. == Geneologiyası == "Windows"un istehsalçısı olan "Microsoft" hər biri hesablama sənayesinin müəyyən sektorunu hədəf alan "Windows" əməliyyat sistemləri ailəsi üçün bir neçə əmtəə nişanını qeydiyyata almışdır. 2014-cü ildən etibarən aşağıdakı "Windows" ailələri fəal şəkildə inkişaf etdirilir: Windows NT: Server kompüterləri və iş stansiyaları üçün əməliyyat sistemi olan "Windows NT 3.1" ilə əməliyyat sistemləri ailəsi kimi başlamışdır. Bu, demək olar ki, eyni vaxtda buraxılan və eyni nüvəni paylaşan üç əməliyyat sistemi alt ailəsindən ibarətdir: Windows: Əsas fərdi kompüterlər və planşetlər üçün əməliyyat sistemi.

Windir — Norveçli, artıq fəaliyyətini dayandırmış bir black metal qrupudur. Skandinaviya dastanlarının və şimal mifologiyasının təsirində qalıb, albomlarındaki mahnı sözlərini və folklorik melodiyalarını buna əsasən yaratmışlardır. 1995-ci ildə Det Gamle Riket adı ilə ilk demolarını çıxartmış, sonra isə ilk albomları olan Sóknardalr işıq üzü görmüşdür. Uğur gətirən bu alboun ardından qrup, Windir Triadını ortaya çıxarmışlardır. bu albomlar xronoloji sıraya görə : Arntor (1999), 1184 (2001), Likferd (2003)dür. Qrup, solistləri Valfar'ın 17 yanvar 2004'də donaraq ölməsinin ardından öz fəaliyyətini dayandırmışdır.

İndol (benzopirol, 2,3-benzpirol) - heterotsiklik qatılaşdırılmış aromatik birləşmədir, kələmi xatırladan qoxusu olan rəngsiz kristallar. == Tarixi == İndol nüvəsi bir çox biokimyəvi təbii birləşmələrə daxildir. Sərbəst halda, kömür qatranında və bəzi efir yağlarında, məsələn, jasmin yağında olur. indolun quruluşu 1869-cu ildə Bayer tərəfindən təklif edilmişdir. İndolun tədqiqi bitki boyası olan indiqonun tədqiqi ilə başladı. İzatini indiqodan oksidləşmə yolu ilə, sonra isə indoksilə almaq olar. 1866-cı ildə Adolf fon Bayer sink tozu ilə indoksili indola qədər azaldır. Bəzi indol törəmələri XIX əsrin sonlarına qədər boyalar kimi çox geniş istifadə edilmişdir. 1930-cu illərdə indol nüvəsinin bir çox mühüm alkaloidlərin molekullarına, triptofan amin turşusuna, auksinlərə və digər biokimyəvi əhəmiyyətli maddələrə daxil olduğu məlum olduqda, indola maraq yenidən artdı. Lakin bu gün də intensiv şəkildə öyrənilməkdə davam edir İndol öz adını "İndiqo" sözündən almışdır.