Lüğətlərdə axtarış.

Yerlik hal və ya ismin yerlik halı. Əşya və ya hərəkətin yerini bildirir. İsmin yerlik halı kimdə? nədə? harada? suallarından birinə cavab verir və -da, -də şəkilçiləri ilə düzəlir. Məsələn: Günayda, Ayseldə (kimdə?), kitabda, dəftərdə (nədə?), bağda, həyətdə (harada?) şvə s. Kimdə? nədə? sualına cavab verən isim cümlədə vasitəli tamamlıq, harada?

Bakının görməli yerlərinin siyahısı — Azərbaycanın paytaxtı və ən böyük şəhəri olan Bakı şəhərinin turizm potensialı ilə bağlıdır. Siyahıda şəhərin turistik və görməli yerləri — teatrlar, kinoteatrlar, saraylar, konsert zalları, parklar, muzey və qoruqlar, habelə ibadət yerləri, idman arenaları və s. öz əksini tapmışdır. Ümumi məlumat olaraq sahəsi 2130 km² olan Bakı şəhəri Abşeron yarımadasında, Xəzər dənizinin qərb sahilində yerləşir və şəhərin tərkibinə 12 inzibati rayon, 5 şəhər tipli qəsəbə və 32 kənd daxildir. Şəhərin mərkəzi hissəsi Bakı buxtasına pilləli enən amfiteatrda yerləşir. Bakının dəniz sahili hissəsi okean səviyyəsindən təqribən 28 metr (92 ft) aşağıdır. Bakı şəhərində və Abşeron yarımadasında insanlar çox qədim zamanlardan məskunlaşmış və burada yaşayış məntəqələri yaratmışlar. Buna səbəb Bakı şəhərinin fiziki-coğrafi şəraiti şimaldan-cənuba, qərbdən-şərqə gedən miqrasiya və ticarət yollarının kəsişməsi mərkəzində yerləşməsi, iqlim şəraiti və ən qədim zamanlardan yer üzünə çıxan nafta adlanan yanacaq və enerji sərvəti olmuşdur. Bakı Qafqazda ən əhəmiyyətli turistik məkanlardan biri sayılır. 2014-cü ildə Bakı Forbes jurnalının rusiyalılar üçün biznes qurulması sahəsində ən cəlbedici keçmiş SSRİ şəhərlərinin reytinqində top onluğa düşmüşdür.

Dünyada 9000 növə qədər quş məlumdur. Onların ərazidə yerləşməsi ətraf mühit şəraitindən asılıdır. Yaşama şəraiti müxtəlif olan yerlərdə quş da çoxdur. Məsələn, Azərbaycanın ərazisi Rusiyanın ərazisinin cüzi bir hissəsi qədərdir. Lakin Rusiyada olan quş növlərinin yarıya qədəri Azərbaycan faunasına da daxildir. Bunlar yaşama yerinə görə bir sıra qrupa ayrılırlar. Ağaclıq və kolluq quşları; açıqlıq sahə quşları; sahil quşları; su quşları; sinantrop quşlar. İlk quşlar meşədə əmələ gəliblər. Ona görə də təbiidir ki, ağaclıq və kolluq quşları çoxdur. Bu qrupa daxil olan quşların həyatı ağac və kol bitkiləri ilə bağlıdır.

Sinqapurun görməli yerləri — Sinqapur ərazisində muzeylər, parklar, istirahət yerləri və maraqlı yerlər yetərincə çoxdur. Görməli yerlərin çoxluğu bir səfərdə bu yerlərin hamısını görməyə imkan vermir. Sinqapurun bəzi yerləri dünyaca məşhurdur: Zoopark, quş parkı, botanika bağı, Marina Bay Sands oteli, körfəz bağları və s. Aşağıda əsas görməli yerlərin siyahısı verilib. Sentosa. Böyük istirahət zonasına, muzeylər, akvarium və çimərliklərə malik ada. Dəniz Həyatı Parkı (Sinqapur) Bukit Timah istirahət zonası. Qədim zamanlardan qorunub salanılan cəngəllik. Curong Quş Parkı. Ekzotik quşların qorunub saxlanıldığı ərazi.

Sumqayıtın görməli yerlərinin siyahısı — Azərbaycan Respublikasının Sumqayıt şəhərinin turizm potensialı ilə bağlıdır.

== İstinadlar ==

ABŞ

Bakı abidələri — Bakı öz tarixinə görə qədim şəhər olduğundan, burada müxtəlif dövrlərə aid çoxlu sayda tarixi və memarlıq abidələri vardır. == Azərbaycan memarlıq tarixi == Bəşər sivilizasiyasının ilkin meydana gəlmiş ərazilərindən biri də Azərbaycandır. İlk növbədə buna səbəb insanların yaşaması üçün mülayim və münasib təbii şərait olmuşdur. Ərazidə aparılmış arxeoloji qazıntıların nəticələri göstərmişdir ki, Azərbaycanda yaşamış qədim insanlar tarix boyu şərəfli yaradıcılıq yolu keçərək çoxsaylı mədəniyyət əsərləri yaratmışlar və onlardan biri də memarlıqdır. Memarlıq tarixi — insanlıq tarixidir . Bu tarixin başlanğıcı ibtidai insanların yaşadığı təbii mağaralardan başlayır. Azərbaycan ərazisində belə mağaraların sayı olduqca çoxdur. Böyük və Kiçik Qafqaz dağlarının ətəklərində, Talış dağlarında, Naxçıvanda, Zəngilan, Kəlbəcər, Gədəbəy, Xanlar, Şamaxı və nəhayət Füzuli rayonu ərazisində aşkar edilmiş Azıx mağarası buna misal ola bilər. Belə mağaralarda aparılmış tədqiqatlar göstərir ki, burada yaşamış ibtidai insanlar 1,5 milyon il öncə, yaşayışlarını mağaralardakı şəraitə uyğunlaşdırmaq məcburiyyətində qalsalar da sonralar şüurun inkişafı və bəzi əmək və inşaat alətlərinin yaranması ilə əlaqədar olaraq onlar yaşadıqları təbii mağaraları öz yaşayış tərzlərinə uyğunlaşdırmağa çalışmışlar. Tarixən formalaşan Azərbaycan şəhərlərinin və bütöv şəhərsalma sistemlərinin qorunması problemləri ilə bağlı müxtəlif qərar və tədbirlər həyata keçirilmişdir.

Çay adası — çay tərəfindən əhatələnmiş quru parçası Çay adaları iki qrupa bölünür. Çayın öz fəaliyyəti sayəsində yaranan adalar və çayların təsir göstərə bilməməsi sayəsində yaranan adalar. Birini adalar özlridə iki yerə bölünür: Çaylar yatağı boyunça ərasini yuyur və bunun sayəsində yatağda çay şaxəli qollar əmələ gətirir. Bunun nəticəsində yuyulmuş yatağda qolların arasında adalar əmələ gəlir. Məlumdur ki çaylar (xüsusi ilə lilli çaylarda) il ərzində dağlardan yatağına tonlarla lil gətirir. Lil toplanaraq adalar əmələ gətirir. Xüsusi ilə deltalarda yerləşən adaları buna misal çəkmək olar. İkinci qrupa aid adalar isə çayları suları qarşısına çıxan bərk suxurları yuya bilmədiyindən onun dolanlağa məcbur olur. Ən iri çay adası özündə iki ölkəni birləşdirən (Qayana və Surinam) Kasikyaredir. Ada Orinoko, Kasikyare, Riu-Neqru və Amazon çayı kimi çayların əhatəsində yerləşir.

Təyin olunmuş inyeksiya yerləri (ing. Supervised injection site) - Narkotik vasitə istifadəçilərinin steril edilmiş məkanlarda özlərinə venadaxili narkotik vasitələr vurmaları üçün yaradılmış xüsusi məntəqələr. Bu tip təyinat yerlərinin yaradılmasındakı əsas məqsəd narkotik vasitə istifadəçilərinin mümkün yüksək dozadan qaynaqlanan ölüm hallarının qarşısının alınmasıdır. Cəmiyyətlər tərəfindən bu tipli mərkəzlərin fəalliyətinə birmənalı münasibət göstərilmir. Bir tərəf xüsusi inyeksiya yerlərinin mövcud olmasını narkomaniyanı təbliğ etdiyini bildirsə də, digər bir tərəf isə İİV başda olmaqla bir çox xəstəliklərin mümkün yoluxma hallarının qarşısının alındığını və ən əsası narkotik vasitə istifadəçilərinin onlara verilən yəni norma həddində narkotik maddə qəbul etdikləri üçün yüksək dozadan ölmə ehtimallarının olmaması səbəbindən sözügedən mərkəzərin fəaliyyətini dəstəkləyirlər. Bu tip mərkəzlərin fəaliyyət göstərməsi dövlətlərin qanunveriçilik və siyasi yurisdiksiyası əsasında tənzim olunur. Təyin olunmuş inyeksiya yerlərinin yaradılmasındakı əsas konsepsiya narkomaniyanın cəmiyyətlərə vurduğu zərərin azadılmasından ibarətdir. Şimali Amerikada və Avropada fəaliyyət göstərən TİY mərkəzləri, əsasən, narkotik vasitə istifadəçiləri üçün steril və tək istifadəlik inyeksiya avadanlıqları, müəyyən psixotrop dərmanlar və kiçik səhiyyə xidmətləri təklif edirlər. Bəzi ölkələrdə istifadəçilərə konsultasiyalarda verilməkdədir. TİY mərkəzlərində istifadəçilərə narkotik maddələrinin satışı və ya təşkil edilməsi xidmətləri göstərilmir.

Təyin olunmuş inyeksiya yerləri (ing. Supervised injection site) - Narkotik vasitə istifadəçilərinin steril edilmiş məkanlarda özlərinə venadaxili narkotik vasitələr vurmaları üçün yaradılmış xüsusi məntəqələr. Bu tip təyinat yerlərinin yaradılmasındakı əsas məqsəd narkotik vasitə istifadəçilərinin mümkün yüksək dozadan qaynaqlanan ölüm hallarının qarşısının alınmasıdır. Cəmiyyətlər tərəfindən bu tipli mərkəzlərin fəalliyətinə birmənalı münasibət göstərilmir. Bir tərəf xüsusi inyeksiya yerlərinin mövcud olmasını narkomaniyanı təbliğ etdiyini bildirsə də, digər bir tərəf isə İİV başda olmaqla bir çox xəstəliklərin mümkün yoluxma hallarının qarşısının alındığını və ən əsası narkotik vasitə istifadəçilərinin onlara verilən yəni norma həddində narkotik maddə qəbul etdikləri üçün yüksək dozadan ölmə ehtimallarının olmaması səbəbindən sözügedən mərkəzərin fəaliyyətini dəstəkləyirlər. Bu tip mərkəzlərin fəaliyyət göstərməsi dövlətlərin qanunveriçilik və siyasi yurisdiksiyası əsasında tənzim olunur. Təyin olunmuş inyeksiya yerlərinin yaradılmasındakı əsas konsepsiya narkomaniyanın cəmiyyətlərə vurduğu zərərin azadılmasından ibarətdir. Şimali Amerikada və Avropada fəaliyyət göstərən TİY mərkəzləri, əsasən, narkotik vasitə istifadəçiləri üçün steril və tək istifadəlik inyeksiya avadanlıqları, müəyyən psixotrop dərmanlar və kiçik səhiyyə xidmətləri təklif edirlər. Bəzi ölkələrdə istifadəçilərə konsultasiyalarda verilməkdədir. TİY mərkəzlərində istifadəçilərə narkotik maddələrinin satışı və ya təşkil edilməsi xidmətləri göstərilmir.

Antarktikada çoxlu sayda müxtəlif dövlətlərə məxsus Elmi tədqiqat stansiyaları vardır. Bu stansiyalarda elmi müşahidələr aparılır. Antarktida haqqında konvensiyaya görə istənilən dövlət 60° paraleldən cənubda elmi məqsədlər məqsədilə stansiya yerləşdirə bilər.

ABŞ

Coan Roulinqin yazmış olduğu Harri Potter roman seriyasındakı xəyali yerlər təşkilatlar var. Aşağıda onların siyahısı vardır. == Əhəmiyyətli məskənləri == === Godric`s Hollow === İngiltərə 'nin qərbində yerləşən,Maqllar ilə cadugərlərin yaşadığı kiçik bir şəhərcikdir. 1689 da qurulmuşdur. Adını, burada doğan Qodrik Qriffindordan almışdır. Bir çox məşhur cadugər burada doğulmuş və böyümüşdür. Burada doğulan ya da yaşayan əhəmiyyətli Sehrbazlar: Qodrik Qriffindor Iqnotus Peverell Bouman Rayt (Sniçi ixtira edən adam) Albus Dambldor Aberfort Dambldor(Albusun balaca qardaşı) Batilda Bəkşat (Dövrünün ən böyük tarixçisi, "Sehr Tarixi" kitabının yazarı) Ceyms Potter Lili Potter Harri Potter 1899 'da, Ariyana Dambldor, Gellert Qrindılvold, Albus Dambldor və Aberfort Dambldor arasında çıxan dueldə öldürülmüş və Dambldorlar həmişə özlərini məsul tutmuşlar. 1981də isə Lord Voldemort, Harri Potteri öldürmək üçün buradakı evə girmiş və Harrinin ailəsini öldürmüşdür, lakin Harrni öldürə bilməmişdir çünki anası onun üçün ölərək ona qoruma təmin etmişdir. Sonradan burada Potter ailəsinin bir heykəli ucaldılmışdır. 1997-ci ildə Harry Potter və Hermiona Qreyncer, Batilda Bəkşatı tapmaq üçün buraya gəldilər.

ABŞ-nin Tarixi Yerlərin Milli Reyestri (ing. National Register of Historic Places) — ABŞ federal hökuməti tərəfindən aparılan tarixi abidələrin rəsmi siyahısı. Siyahiya fərdi tarixi binalar, bütöv tarixi rayonlar və digər obyektlər (məsələn, muzey gəmiləri) daxil edilir. "Milli Tarixi Abidə" (ing. National Historic Landmark) statusu olan bütün obyektlər avtomatik olaraq Tarixi Yerlərin Milli Reyestrinə əlavə edilir. Bununla birlikdə, reyestr obyektlərinin çoxunun bu statusu yoxdur: siyahıda olan səksən min obyektdən yalnız 2430-u "Milli Tarixi Abidə" statusuna malikdir. Reyestr 1966-cı ildən bəri aparılır.

Əhalisinin sayı 100 mindən çox olan şimalda yerləşən şəhərlər.

ABŞ-nin Tarixi Yerlərin Milli Reyestri (ing. National Register of Historic Places) — ABŞ federal hökuməti tərəfindən aparılan tarixi abidələrin rəsmi siyahısı. Siyahiya fərdi tarixi binalar, bütöv tarixi rayonlar və digər obyektlər (məsələn, muzey gəmiləri) daxil edilir. "Milli Tarixi Abidə" (ing. National Historic Landmark) statusu olan bütün obyektlər avtomatik olaraq Tarixi Yerlərin Milli Reyestrinə əlavə edilir. Bununla birlikdə, reyestr obyektlərinin çoxunun bu statusu yoxdur: siyahıda olan səksən min obyektdən yalnız 2430-u "Milli Tarixi Abidə" statusuna malikdir. Reyestr 1966-cı ildən bəri aparılır.

Osmanlı sultanlarının dəfn edildiyi yerlərin siyahısı, 1299-1924-cü illərdə hakimiyyətdə olmuş Osmanlı sultanlarının dəfn ediliyi yerlərin siyahısıdır.

İran parlamentində dini azlıqların rezervlənmiş yerləri (fars. حوزه‌های انتخابیه مجلس شورای اسلامی برای اقلیت‌های دینی‎) — İran parlamentində ölkədə yaşayan dini azlıqları üçün ayrılmış millət vəkili yerləri. Hal-hazırda bu məqsədlə istifadə olunan 5 nəfərlik millət vəkili yeri var. Məşrutə inqilabından sonra qəbul edilmiş yeni konstitusiyaya görə ölkədə yaşayan dini azlıq nümayəndələrinə parlamentdə təmsil olunmaq hüququ verilmişdir. Bu hüquq 1979-cu ildə baş verən İran İslam İnqilabından sonrada saxlanılmışdır. Hal-hazırda 5 nəfərlik millət vəkili mantdatı bütün çağırış parlament seçkilərində sözügedən dini azlıqlar üçün saxlanılır. İran erməniləri ölkə parlamentində 2 nəfər millət vəkili ilə təmsil olunurlar. Şəxslərdən biri ölkənin şimal hissəsində, əsasən Təbriz şəhərində yaşayan lokal erməni icmasından seçilir və şərti olaraq şimal ermənilərini təsmil edir. Digər etnik erməni millət vəkili isə İsfahan şəhərindəki Yeni Culfa mərkəzli olmaqla şərti olaraq cənub ermənilərindən seçilir və burada yaşayan erməniləri təmsil etməkdədir. Digər üç millət vəkili yeri isə müvafiq olaraq İranda yaşayan aysorlar, yəhudilər və zərdüştlər arasında bölünmüşdür.

2019-cu ilə YUNESKO Ümumdünya İrsi siyahısında təsvirdə "Rusiya Federasiyası" nişanlı 29 maddə mövcuddur, bu ümumi sayın 2,6% -ni təşkil edir (2019-cu il üçün 1121). Mədəniyyət meyarlarına görə siyahıya 18 obyekt daxil edilmişdir, onlardan 7-si insan dahisinin şah əsəri (i meyar i), 11 obyekt təbii meyarlara görə, onlardan 4-ü müstəsna gözəllik və estetik əhəmiyyətə malik təbiət hadisələri kimi qəbul edilmişdir (meyar vii). 2017-ci ildə Rusiya Ümumdünya İrs Saytlarının ümumi sayına görə dünyada 9-cu, təbii ərazilərin sayına görə (Çin, ABŞ və Avstraliyadan sonra) 4-cü yerdədir. Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilən qədim Hersones Tavriçes şəhəri və təsviri yerində "Ukrayna" işarəsi olan Krımın nəzarətində olan Rusiya ərazisindədir. Rusiya hakimiyyəti bunu Rusiya Federasiyası ərazisində Ümumdünya İrs Saytı hesab edir; Rusiya Federasiyasının UNESCO-dakı daimi nümayəndəsi E. Mitrofanova onu Rusiya obyektlərinin sayına aid etdi. Bundan əlavə, 2017-ci il tarixində Rusiyada 18 obyekt (üç təkrar namizəd sayılmamış) Ümumdünya İrs Siyahısına daxil olmaq üçün namizədlər sırasındadır. Rusiyanın hüquqi varisi olan Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı 12 oktyabr 1988-ci ildə Ümumdünya Mədəni və Təbii İrsin Mühafizəsi Konvensiyasını ratifikasiya etdi. Rusiya ərazisində yerləşən ilk obyektlər 1990-cı ildə UNESCO-nun Ümumdünya İrs Komitəsinin 14-cü iclasında siyahıya alındı. Bu cədvəldə obyektlər YUNESKO-nun Dünya İrsi Siyahısına əlavə olunduğu qaydada yerləşdirilmişdir. Rəng, Rusiyanın nəzarətində olan Krım yarımadasının ərazisində yerləşən, lakin Dünya İrs Siyahısında "Ukrayna"nı qeyd edir.

Şərqi Azərbaycan ostanında bir çox su anbarı yerləşir. Bu anbarlardan içmə, sulama, elektrik məqsədilə istifadə edilir. Anbarların doluluq miqdarı yağışlardan və qar əriməsindən asılı olaraq illik dəyişməkdədir. Bunlara əlavə olaraq, anbarlar yelkən, balıqçılıq və turistik fəaliyyətlər üçün də istifadəyə açıqdır. Şərqi Azərbaycan ostanının çayları Şərqi Azərbaycan ostanının dağları İ. Gaderi. İran Turizm Coğrafyasına Bir Giriş. Tehran: Mehkameh. 2015. Scheyvens, R. Ekoturism and the Empowerment of Local Communities. 20.

Osmanlı imperiyasının himayəsi və hakimiyyəti altında olmuş ölkələrin imperiyadan asılılıq müddətləri aşağıdakı kimi verilmişdir. == Osmanlı imperiyasına birbaşa tabe olan ərazilərin siyahısı == === Avropa === === Qafqaz === === Orta Şərq === === Afrika === == Digərləri == === Polşa krallığı === Osmanlı imperiyası 1576-cı ildə Şərqi Avropada Polşa krallığını himayəsi altına aldı, təsir dairəsini Belarusiya, Şimali Ukrayna, Latviya, Litva və Estoniya və Baltik dənizinə qədər genişləndirə bildi. Fransız Valua sülaləsindən olan II Henrinin taxta cıxmaq üçün Fransaya qaçmasından sonra Polşada başlayan ardıcıl üsyanlara Sokollu Mehmed Paşa müdaxilə etdi. O dövrdə Osmanlı imperiyasına tabe olan Transilvaniya knyazı Stefan Batori "Polşa kralı" seçildi. Qeyd edilən hakimiyyətin son illərinə doğru 1586-cı ildə taxta çıxan III Siqmunt Vasanın hakimiyyəti dövründə burada Osmanlı təsiri zəiflədi və tamamilə yox oldu. === Qızıl Orda xanlıqları === Müxtəlif dövrlərdə Qazan xanlığı (1521–1531, 1533–1546, 1546–1551), Qasım xanlığı (1486–1512), Noqay Ordası (1548–1711), Həştərxan xanlığı (1532–1549) və Başqırdıstan xanlığı (1656–1738) Osmanlı himayəsinə keçmiş dövlətlər idi. === Asiya === ==== Mərkəzi və Cənub-Şərqi Asiya ==== Osmanlı imperiyası XVI əsrdən etibarən Orta Asiyada türk xanlıqlarına əvvəl İran, sonra isə Rusiyaya qarşı müqavimətdə kömək etmişdir. Orta Asiyadakı bu xanlıqlar, xüsusən XIX əsrdə onları işğal etməyə çalışan Rusiya imperiyası və Çinə (Buxara və Kaşqar xanlıqları kimi) qarşı mübarizə aparmaq üçün Osmanlı imperiyasından kömək istəmişdilər. Bundan başqa, Cənub-Şərqi Asiyada yerləşən Açe sultanlığına əvvəlcə Hollandiya, sonra isə Portuqaliya işğalına qarşı Osmanlı imperiyasının hərbi-siyası köməyi olub. ==== Daxili Ərəbistan və Oman ==== Ərəbistanın daxili əraziləri yerli sülalələr və onların şeyx və ya əmir adlanan yerli idarəçiləri tərəfindən idarə olunurdu.

Osmanlı imperiyasının himayəsi və hakimiyyəti altında olmuş ölkələrin imperiyadan asılılıq müddətləri aşağıdakı kimi verilmişdir. == Osmanlı imperiyasına birbaşa tabe olan ərazilərin siyahısı == === Avropa === === Qafqaz === === Orta Şərq === === Afrika === == Digərləri == === Polşa krallığı === Osmanlı imperiyası 1576-cı ildə Şərqi Avropada Polşa krallığını himayəsi altına aldı, təsir dairəsini Belarusiya, Şimali Ukrayna, Latviya, Litva və Estoniya və Baltik dənizinə qədər genişləndirə bildi. Fransız Valua sülaləsindən olan II Henrinin taxta cıxmaq üçün Fransaya qaçmasından sonra Polşada başlayan ardıcıl üsyanlara Sokollu Mehmed Paşa müdaxilə etdi. O dövrdə Osmanlı imperiyasına tabe olan Transilvaniya knyazı Stefan Batori "Polşa kralı" seçildi. Qeyd edilən hakimiyyətin son illərinə doğru 1586-cı ildə taxta çıxan III Siqmunt Vasanın hakimiyyəti dövründə burada Osmanlı təsiri zəiflədi və tamamilə yox oldu. === Qızıl Orda xanlıqları === Müxtəlif dövrlərdə Qazan xanlığı (1521–1531, 1533–1546, 1546–1551), Qasım xanlığı (1486–1512), Noqay Ordası (1548–1711), Həştərxan xanlığı (1532–1549) və Başqırdıstan xanlığı (1656–1738) Osmanlı himayəsinə keçmiş dövlətlər idi. === Asiya === ==== Mərkəzi və Cənub-Şərqi Asiya ==== Osmanlı imperiyası XVI əsrdən etibarən Orta Asiyada türk xanlıqlarına əvvəl İran, sonra isə Rusiyaya qarşı müqavimətdə kömək etmişdir. Orta Asiyadakı bu xanlıqlar, xüsusən XIX əsrdə onları işğal etməyə çalışan Rusiya imperiyası və Çinə (Buxara və Kaşqar xanlıqları kimi) qarşı mübarizə aparmaq üçün Osmanlı imperiyasından kömək istəmişdilər. Bundan başqa, Cənub-Şərqi Asiyada yerləşən Açe sultanlığına əvvəlcə Hollandiya, sonra isə Portuqaliya işğalına qarşı Osmanlı imperiyasının hərbi-siyası köməyi olub. ==== Daxili Ərəbistan və Oman ==== Ərəbistanın daxili əraziləri yerli sülalələr və onların şeyx və ya əmir adlanan yerli idarəçiləri tərəfindən idarə olunurdu.

Osmanlı imperiyasının himayəsi və hakimiyyəti altında olmuş ölkələrin imperiyadan asılılıq müddətləri aşağıdakı kimi verilmişdir. Osmanlı imperiyası 1576-cı ildə Şərqi Avropada Polşa krallığını himayəsi altına aldı, təsir dairəsini Belarusiya, Şimali Ukrayna, Latviya, Litva və Estoniya və Baltik dənizinə qədər genişləndirə bildi. Fransız Valua sülaləsindən olan II Henrinin taxta cıxmaq üçün Fransaya qaçmasından sonra Polşada başlayan ardıcıl üsyanlara Sokollu Mehmed Paşa müdaxilə etdi. O dövrdə Osmanlı imperiyasına tabe olan Transilvaniya knyazı Stefan Batori "Polşa kralı" seçildi. Qeyd edilən hakimiyyətin son illərinə doğru 1586-cı ildə taxta çıxan III Siqmunt Vasanın hakimiyyəti dövründə burada Osmanlı təsiri zəiflədi və tamamilə yox oldu. Müxtəlif dövrlərdə Qazan xanlığı (1521–1531, 1533–1546, 1546–1551), Qasım xanlığı (1486–1512), Noqay Ordası (1548–1711), Həştərxan xanlığı (1532–1549) və Başqırdıstan xanlığı (1656–1738) Osmanlı himayəsinə keçmiş dövlətlər idi. Osmanlı imperiyası XVI əsrdən etibarən Orta Asiyada türk xanlıqlarına əvvəl İran, sonra isə Rusiyaya qarşı müqavimətdə kömək etmişdir. Orta Asiyadakı bu xanlıqlar, xüsusən XIX əsrdə onları işğal etməyə çalışan Rusiya imperiyası və Çinə (Buxara və Kaşqar xanlıqları kimi) qarşı mübarizə aparmaq üçün Osmanlı imperiyasından kömək istəmişdilər. Bundan başqa, Cənub-Şərqi Asiyada yerləşən Açe sultanlığına əvvəlcə Hollandiya, sonra isə Portuqaliya işğalına qarşı Osmanlı imperiyasının hərbi-siyası köməyi olub. Ərəbistanın daxili əraziləri yerli sülalələr və onların şeyx və ya əmir adlanan yerli idarəçiləri tərəfindən idarə olunurdu.